Prawidłowe zakiszanie pasz

Jak zrobić dobrą kiszonkę?

Z roku na rok wzrasta wydajność krów, szczególnie pochodzących z dobrych obór. Średnia wydajność krów pod oceną wynosi już 5.379 kg, a najlepsze obory uzyskują ponad 10.000 l mleka. Wzrost wydajności następuje głównie dzięki poprawie żywienia, szczególnie jeżeli chodzi o jakość pasz objętościowych, które pokrywają 60-65 % potrzeb energetycznych krowy o wydajności 8.000 kg mleka. Ponadto pasze objętościowe są w żywieniu jak najbardziej wskazane, gdyż potrzebuje ich krowa do normalnego przeżuwania. Dlatego dostarczane pasze objętościowe powinny być jak najwyższej jakości, gdyż od nich zależy nie tylko wydajność, ale również zdrowotność krów.

Nie kosić zbyt późno

Z pasz objętościowych szczególnego znaczenia nabiera kiszonka z traw, która obok kiszonki z kukurydzy stanowi podstawę dawki. Jakość kiszonki z traw zależy nie tylko od zawartości białka i energii, ale od szeregu innych czynników takich jak skład botaniczny runi, nawożenie, czas koszenia. Kiszonka z traw jest zarówno źródłem białka (14-17%), jak i energii (> 6 MJ NEL). Zawartość włókna w koszonej trawie powinna wynosić 22-24%, natomiast w kiszonce, ze względu na wyższą o 1,5-2% zawartość suchej masy włókna powinno być 23-26%. Należy pamiętać, aby nie kosić traw zbyt późno, gdyż po optymalnym okresie obniża się zawartość składników pokarmowych, a szybko rośnie zawartość włókna (0,5% na dzień). Dlatego też należy ją kosić, kiedy osiągną wysokość ok. 30 cm (wysokość 0,5 l butelki od piwa). Młoda zielonka ponadto jest bogatsza w potrzebne do fermentacji cukry, co sprzyja wyższej produkcji kwasu mlekowego, a niższa z kolei zawartość włókna umożliwia jej dobre ugniecenie. Czas optymalnego koszenia jest bardzo krótki i wynosi w przypadku traw 3-5 dni, natomiast w przypadku traw z wsiewką koniczyny wydłuża się do 7-10 dni.

Kosić na odpowiedniej wysokości

Zawsze należy też pamiętać, aby traw nie kosić zbyt nisko. Powinno przy ziemi pozostać 5-6 cm, przy trawach w uprawie polowej 7 cm. Niskie cięcie zwiększa co prawda ilość zebranej masy, ale ma też szereg negatywnych następstw. Należy do nich zanieczyszczenie ziemią, a tym samym większa ilość bakterii kwasu masłowego, który może powodować zły przebieg fermentacji podczas zakiszania. Niskie cięcie to również większa ilość sporów Clostridium, które mogą później rozmnażać się (kontaminacja) w mleku. Oprócz tego, zbyt niskie cięcie może prowadzić do niepożądanego składu botanicznego, gdyż niektóre gatunki traw, mniej podatne na krótkie cięcie będą wypadać. Dlatego zawartość popiołu, który zawiera także pożądane minerały takie jak wapń, fosfor, magnez, sód i mikroelementy powinna wynosić poniżej 10%. Wyższa będzie wskazywać na zanieczyszczenie ziemią. Prosty, gospodarski sposób na zbadanie stopnia zanieczyszczenia kiszonki piaskiem i ziemią wykonamy wykorzystując w tym celu niezawodne wiadro Sano. Około 3/4 wiadra napełniamy wodą, wkładamy ok. 3-4 kg kiszonki i mieszamy. Wyjmujemy kiszonkę i obserwujemy pozostałość. Czasami można być przerażonym tym, co zobaczymy, a to wszystko niestety później znajdzie się w żołądku krowy.

Surowiec przewiędnięty, a nie sianokiszonka

Dawniej uważano, że surowiec do zakiszania powinien być mocno przewiędnięty, że im bardziej suchy, tym lepiej. Dzisiaj już wiemy, że tak nie jest. Wraz ze wzrostem suchej masy wcale nie wzrasta pobranie paszy, natomiast istnieje duże niebezpieczeństwo złego ugniecenia kiszonki, wystąpienia niepożądanych warunków tlenowych, zagrzewania się kiszonki, pojawienia się pleśni i mikotoksyn, większych strat polowych, gorszej strawności składników i uzyskania mniejszej wartości pokarmowej. Dlatego zawartość suchej masy w zakiszanym surowcu powinna wynosić od 35 do maksymalnie 40%. Wówczas mamy wysoką koncentrację potrzebnych do zakiszania cukrów i optymalne warunki do produkcji kwasu mlekowego. Dlatego nie należy też zbyt długo zwlekać z czasem zbioru zielonki, tym bardziej, że wraz z czasem rośnie też dodatkowo ryzyko pojawienia się deszczu i utraty najcenniejszych części roślin.

Nie powinno się też zakiszać surowca poniżej 25% suchej masy, gdyż wówczas istnieje niebezpieczeństwo namnażania się bakterii z grupy Clostridium i produkcji niepożądanego kwasu masłowego. Ponadto w wyniku rozkładu związków azotowych powstają toksyczne aminy, który nadają kiszonce odrażający zapach.

Ustalenie czasu optymalnego zbioru jest sprawą łatwą. Zielonka posiada 15-23% suchej masy i w czasie bardzo dobrej słonecznej pogody traci 15% wody, a w czasie dobrej pogody 10%. Wystarczy więc jeden dzień suszenia na niezbyt grubym i raz przewracanym pokosie, aby uzyskać pożądaną do zbioru zawartość ponad 35% suchej masy. Szybki czas suszenia powoduje mniejsze straty wskutek oddychania roślin, co szczególnie dotyczy cukrów i karotenu.

Konieczny dodatek preparatu do zakiszania

Jeszcze nie tak dawno rolnicy zakiszali trawę nie stosując żadnych preparatów, uważając że bez nich też się zakisi. Oczywiście, najczęściej się zakisi, ale jaka będzie wartość takiej kiszonki. Stosowany często dodatek melasy oczywiście też pomaga, gdyż zwiększa ilość łatwo dostępnych cukrów, ale nie wystarcza. Doświadczenia dowiodły, że zastosowanie preparatów kiszonkarskich nie tylko ukierunkowuje proces fermentacji, ale także znacznie poprawia wartość pokarmową kiszonki (tab. 1). Wśród preparatów do zakiszania można wyróżnić chemiczne i biologiczne. Przy zakiszaniu trudno kiszącego, mokrego surowca wyższą skuteczność wykazują preparaty chemiczne, natomiast we wszystkich pozostałych przypadkach bardziej sprawdzają się preparaty biologiczne, które zawierają różne, wyselekcjonowane szczepy bakterii fermentacji mlekowej.

Efekt stosowania preparatu do zakiszania Sano Labacsil

Dlatego tak niezwykłym powodzeniem cieszy się preparat biologiczny do zakiszania Sano Labacsil, który stosują najlepsi hodowcy w Polsce. Natomiast w przypadku zakiszania mokrych traw (<25% s.m.) może być bardziej przydatny preparat biologiczny SanoSilo G.

Szybko napełnić, dobrze ugnieść i przykryć silos

Zebrana w krótkim czasie młoda, czysta, pocięta i dobrze ubita zielonka sprzyja też uzyskaniu wyższego poziomu niezwykle potrzebnej w żywieniu wysokowydajnych krów energii i wartości pokarmowej kiszonki. Niestety w wielu gospodarstwach silosy są zbyt duże i napełnianie ich trwa kilka dni. Wyjściem w takiej sytuacji jest podzielenie silosu. Idealna sytuacja występuje wówczas, gdy silos udaje się napełnić w ciągu jednego, góra dwóch dni. Silos powinien być napełniany równomiernie, niezbyt dużymi warstwami, o grubości maksymalnie do 40 cm. Mniej korzystny jest tu transport wywrotkami, gdyż prowadzi do powstawania hatd. Zakiszaną masę należy powoli i równomiernie ugniatać, a następnie przykryć dwoma warstwami folii: najpierw cienką o grubości 0,04 mm, a następnie grubą o grubości 0,2 mm i dobrze obciążyć.

Cechy dobrej kiszonki

Dobra kiszonka powinna charakteryzować się swoistym, aromatycznym, lekko chlebowym, przyjemnie kwaskowym (nie ostrym) zapachem. Kolor kiszonki powinien być jak najbardziej zbliżony do koloru surowca wyjściowego z odcieniem lekko brązowym. Liście i łodygi powinny być dobrze widoczne, bez zanieczyszczeń i pleśni. Krótko mówiąc: dobra kiszonka powinna wyglądać na tyle apetycznie, że ją możemy sami spróbować. Jeżeli nie możemy tego zrobić, to również taka kiszonka nie nadaje się dla krów. Co najwyżej można ją przeznaczyć dla "gorszych" osobników, czyli opasanych buhajów. Ocenę jakości kiszonki można dokonać według klucza DLG oraz dodatkowo wykonać analizy chemiczne. Poniżej przedstawiono cechy dobrej kiszonki.

Parametry dobrej kiszonki z traw

Podsumowanie

Jeżeli będziemy przestrzegać wszystkich podanych zasad i zastosujemy preparat do zakiszania Sano Labacsil lub Sanosilo G, to po miesiącu możemy być pewni, że uzyskaliśmy doskonałej jakości kiszonkę, która nie tylko będzie chętnie zjadana, ale także zagwarantuje wzrost wydajności krów o 1 l mleka. Rachunek ekonomiczny jest tu bardzo prosty. Koszt preparatu Sano Labacsil na 8 ton zjadanej w ciągu roku kiszonki z traw wynosi 30 zł. Natomiast przy wzroście wydajności o 1 kg mamy rocznie o 300 l mleka więcej. A więc relacja nakładów do zysku może wynieść nawet 1:10. Nawet gdyby było 1 : 5, to i tak jest to niezwykle opłacalne. Czy istnieją bardziej korzystne przedsięwzięcia? Tylko z Sano niewiele inwestując można tak wiele zyskać. 

(rk)