MERCOSUR: w Europę tanią żywnością – polskie rolnictwo pod ścianą

Dynamiczny rozwój rolnictwa i przemysłu spożywczego w krajach MERCOSUR, wspierany miliardami dolarów inwestycji publicznych i prywatnych, otwiera Ameryce Południowej szeroką drogę do rynków Unii Europejskiej. W praktyce oznacza to rosnący napływ konkurencyjnej cenowo wołowiny, drobiu, cukru, kukurydzy, soi czy przetworów owocowych. Dla Polski i całej UE to nie tylko presja na ceny skupu i marże gospodarstw — to realne ryzyko przyspieszonej konsolidacji i bankructw w najsłabszych ogniwach łańcucha. To dziś jedno z największych zagrożeń dla europejskiego modelu rolnictwa rodzinnego.

FOCEM w akcji: infrastruktura, która napędza eksport
W Ponta Porã (Mato Grosso do Sul, Brazylia) zrealizowano projekt finansowany z Fondo para la Convergencia Estructural del MERCOSUR (FOCEM), który odmienił system sanitarny i środowiskowy miasta. Przy łącznym nakładzie 6 136 207 USD (w tym 4 496 136 USD z FOCEM i 1 640 071 USD wkładu lokalnego) powstało 94 km kanalizacji i niemal 4 000 przyłączy domowych, co przełożyło się na skokową poprawę jakości życia. To nie jest tylko „hydrotechnika” — to baza pod trwały wzrost produktywności, mobilności i inwestycji.

FOCEM finansuje również projekty o charakterze regionalnym: modernizację sektora motoryzacyjnego w Brazylii, zintegrowane systemy sanitarne w Aceguá (z Urugwajem), badania i biotechnologie w zdrowiu publicznym oraz program zwalczania pryszczycy (PAMA). Ostatnio zatwierdzono trzy kolejne inwestycje w Mato Grosso do Sul: redukcję strat wody w Corumbá (9 123 410 USD z FOCEM), rozwój strefy przygranicznej Ponta Porã (7 000 000 USD) oraz obwodnicę Amambai (5 100 000 USD) — razem 21 223 410 USD plus środki lokalne. Do 2025 r. państwa MERCOSUR zgłosiły ok. 60 projektów o wartości 1,61 mld USD, z czego 1,043 mld USD to bezzwrotne wsparcie FOCEM.

Rolnictwo i przetwórstwo: południowoamerykański motor eksportu
Inwestycje infrastrukturalne idą w parze z nakładami w rolnictwie i przetwórstwie. Efekt to systematyczny wzrost wolumenów i konkurencyjności cenowej w kluczowych kategoriach.
• Brazylia — surowce paszowe i cukier: modernizacja gospodarstw i logistyki zwiększa podaż soi, kukurydzy i cukru, które trafiają do UE jako pasze i komponenty przemysłowe.
• Argentyna — ogrodnictwo i soki: rozbudowa nawadniania i przetwórstwa wzmacnia eksport owoców, warzyw i koncentratów.
• Paragwaj — mięso wołowe: programy hodowlane i ubojowe przekładają się na rosnące dostawy w ramach kontyngentów taryfowych.
• Urugwaj — mięso wysokiej jakości: prywatne inwestycje w zakłady i certyfikację zwiększają zdolności eksportowe na rynki premium.
To nie są pojedyncze inicjatywy, lecz skoordynowana modernizacja całych łańcuchów wartości — od pola, przez magazyn i przetwórstwo, po port.

Skutki dla UE i Polski: presja cenowa, standardy i ryzyko wypierania
• Presja na ceny skupu: zwiększona podaż tańszych produktów z MERCOSUR uderza w marże europejskich producentów, szczególnie w sektorach wołowiny, drobiu, cukru, miodu, zbóż i oleistych.
• Nierównowaga kosztów i standardów: różnice w kosztach pracy, skalach produkcji i wymogach środowiskowych tworzą przewagę cenową, której rodzinne gospodarstwa w Polsce nie są w stanie szybko skompensować.
• Efekt domina w łańcuchu dostaw: presja cenowa na surowiec przenosi się na przetwórstwo, handel i usługi, przyspieszając konsolidację i marginalizację mniejszych podmiotów.
• Wymiar środowiskowy i reputacyjny: obawy o wylesianie i ślad węglowy importu z Ameryki Południowej podważają unijne ambicje klimatyczne, a jednocześnie nie chronią europejskich producentów przed napływem tańszych towarów.
Bez realnych zabezpieczeń rynkowych i finansowych to „otwarcie” grozi trwałą erozją dochodów i odporności sektora rolnego w Polsce.

Co robić: tarcza dla polskiego rolnictwa
• Lustrzane standardy importowe: wprowadzić zasadę równoważnych wymogów sanitarnych, środowiskowych i dobrostanowych dla towarów spoza UE.
• Klaauzule ochronne i kontyngenty: wzmocnić możliwości szybkiego uruchamiania safeguardów, limity wolumenów i mechanizmy antydumpingowe.
• Jasne oznaczenia pochodzenia i standardu: rozszerzyć etykietowanie (kraj, metody produkcji), by konsumenci mogli świadomie wspierać europejskich producentów.
• Wsparcie dochodowe i inwestycyjne: ukierunkować środki WPR na modernizację, cyfryzację, nawadnianie precyzyjne, OZE i zarządzanie ryzykiem w gospodarstwach.
• Dywersyfikacja i wartość dodana: wspierać krótkie łańcuchy dostaw, marki regionalne, przetwórstwo na poziomie gospodarstw i spółdzielni.
• Logistyka i eksport UE: inwestować w magazynowanie, chłodnictwo, intermodal i ekspansję na rynki trzecie dla produktów o wysokiej wartości.
• Zielone zachęty rynkowe: płatności za usługi ekosystemowe i rolnictwo węglowe powiązać z realnymi premiami rynkowymi (kontrakty z sieciami, HORECA).

• Rezerwa kryzysowa i ubezpieczenia: rozbudować instrumenty stabilizacji dochodów i ubezpieczeń od ryzyk rynkowych oraz klimatycznych.

Ponta Porã jako symbol: infrastruktura dziś, przewaga jutro
Modernizacja w Ponta Porã — 94 km kanalizacji, prawie 4 000 nowych przyłączy i ponad 6,1 mln USD nakładów — pokazuje, jak skutecznie państwa MERCOSUR potrafią uruchamiać kapitał publiczny, by budować fundament pod przyszły wzrost. Równoległe decyzje o 21,22 mln USD na wodę, strefę przygraniczną i obwodnicę wzmacniają ten trend. Taka konsekwencja w inwestycjach oznacza większą wydajność i zdolność eksportową — a w konsekwencji silniejszą presję konkurencyjną na rynku UE.

Konkluzja
MERCOSUR przyspiesza i robi to metodycznie: infrastruktura, rolnictwo, przetwórstwo, logistyka. Jeżeli UE — a zwłaszcza Polska — nie zbudują operacyjnej tarczy w postaci lustrzanych standardów, ochrony rynkowej, inwestycji i transparentnego etykietowania, ryzykujemy gwałtowne wypieranie europejskich producentów przez tańszy import. To test odporności całego systemu żywnościowego — i moment na decyzje, które przesądzą o przyszłości polskiego rolnictwa.

oprac, e-mk, ppr.pl