Kukurydza. Wybór właściwej odmiany

Początek wiosny to tradycyjnie okres, w którym rolnicy finalizują zakup nasion kukurydzy oraz przygotowują się do wiosennej uprawy gleby. Jest to istotny element całego procesu produkcji, ponieważ wybór odpowiedniej odmiany i właściwa technologia uprawy są najważniejszymi czynnikami decydującymi o końcowym wyniku produkcyjnym, na które mamy wpływ.

Wybór właściwej odmiany kukurydzy do uprawy jest ściśle powiązany z planowanym sposobem zagospodarowania plonu końcowego. Na nieco inne cechy zwraca się uwagę przy wyborze mieszańców przeznaczonych do zbioru na ziarno, a na inne przy mieszańcach wykorzystywanych do produkcji kiszonki. Należy również odpowiednio dobrać wczesność odmiany do rejonu uprawy, tak aby w pełni wykorzystać lokalne warunki siedliskowe do uzyskania jak najwyższego plonu przy zachowaniu optymalnych parametrów jakościowych.

Przy wyborze odmian kukurydzy przeznaczonych do zbioru na ziarno należy kierować się przede wszystkim wysoką plennością. Potencjał plonowania w dużej mierze związany jest z wczesnością odmian – mieszańce późniejsze, o dłuższym okresie wegetacji, z reguły osiągają wyższe plony niż mieszańce wcześniejsze. Równie ważna jak wysokość plonowania jest także stabilność, czyli zdolność do utrzymywania wysokich plonów w różnych warunkach uprawowych. Cecha ta jest szczególnie istotna w latach o niestandardowym przebiegu warunków pogodowych i przyczynia się do zwiększenia bezpieczeństwa uprawy. Ponadto ważny jest również dobry wigor początkowy i wysoka tolerancja na chłody wiosenne. W warunkach klimatycznych Polski w czasie siewu kukurydzy lub niedługo po nim często mamy do czynienia z niskimi temperaturami powietrza i lokalnymi przymrozkami. Odmiany, które lepiej tolerują te niekorzystne warunki szybciej się rozwijają, są bardziej wyrównane i uzyskują lepszą obsadę. Warto także zwrócić uwagę na tolerancję na wyleganie łodygowe i korzeniowe. Niektóre odmiany wykazują pewną podatność na te niekorzystne zjawiska i w warunkach przedłużających się zbiorów i deszczowej pogody jesienią mogą utrudnić i spowolnić zbiór oraz przyczynić się do wystąpienia strat ziarna. W przypadku mieszańców kukurydzy zbieranych na ziarno bardzo ważną kwestią jest szybkość dojrzewania ziarna, czyli zdolność do szybkiego oddawania wody w końcowym etapie dojrzewania (tzw. efekt dry-down). Odmiany posiadające tę cechę wcześniej dojrzewają i posiadają niższą wilgotność ziarna w czasie zbioru, co jest szczególnie istotne w przypadku deszczowej i zimnej jesieni, gdyż obniża koszty suszenia.

Przykładem takiej odmiany jest średniowczesny mieszaniec DKC3441 (FAO 240-250). To odmiana o ziarnie typu dent przeznaczona do uprawy na ziarno i bioetanol, charakteryzująca się bardzo dobrym wigorem początkowym, mocnymi łodygami i silnym systemem korzeniowym. Posiada wysoką tolerancję na okresowe niedobory wody i wiernie plonuje w różnych warunkach uprawowych. Krótkie i łatwo otwierające się koszulki na kolbach ułatwiają oddawanie wody w końcowej fazie dojrzewania ziarna i przyspieszają moment zbioru.

Kukurydza jest jedną z najlepszych pasz objętościowych i energetycznych dla zwierząt przeżuwających i z tego powodu jest chętnie wykorzystywana do produkcji kiszonki. Dobre odmiany kiszonkowe powinny przede wszystkim wyróżniać się wszystkim plonem ogólnym suchej masy. Mieszańce wytwarzające dużą biomasę (wysokie i obficie ulistnione) zapewniają wyższy plon masy kiszonkowej niż mieszańce o budowie kompaktowej. Odmiany dojrzewające później są bardziej plenne, jednak ich wczesność musi być tak dobrana do rejonu uprawy, aby w zamierzonym momencie zbioru ziarno osiągnęło dojrzałość fizjologiczną, gwarantującą zachowanie najlepszych parametrów jakościowych kiszonki. Ze względu na budowę ziarna i zmniejszenie ryzyka wystąpienia kwasicy, preferowane są odmiany o ziarnie typu flint. Kiszonka z kukurydzy powinna charakteryzować się wysoką koncentracją energii. Energia ta pochodzi z dwóch źródeł: ze skrobi (ziarno) oraz z włókna obecnego w łodydze, liściach, osadce oraz liściach okrywowych. W związku z tym najlepsze odmiany kiszonkowe powinny odznaczać się wysokim plonem ziarna i jego udziałem w kiszonce oraz wysoką strawnością włókna. Ważny jest również tzw. efekt stay-green, czyli zdolność do utrzymania „zieloności” wegetatywnych części roślin, umożliwiający dłuższą asymilację oraz wydłużony okres zbioru i przydatności odmiany do zakiszania. Przykładem takiej odmiany jest średniowczesny mieszaniec DKC3350 (FAO 250) o ziarnie typu flint, który jest przeznaczony do zbioru zarówno na kiszonkę jak i na ziarno. To uniwersalna odmiana o wysokich i dobrze ulistnionych roślinach oraz wysokiej tolerancji na wyleganie i fuzarium kolb. Charakteryzuje się wysoką zawartością skrobi, dobrą strawnością włókna i silnym efektem stay-green.

Kukurydza może być również wykorzystana do produkcji biogazu. Najważniejszą cechą odmian przeznaczonych do tego celu jest, podobnie jak w przypadku produkcji kiszonki, plon ogólny suchej masy. Do produkcji dobrej jakościowo kiszonki potrzebna jest zarówno skrobia, jak i włókno, natomiast do wytworzenia biogazu wystarczy samo włókno, tak więc wytwarzanie biogazu wymaga przede wszystkim wysokiej produkcji biomasy, udział ziarna (skrobi) ma mniejsze znaczenie. Do tego celu wykorzystywane są odpowiednio wyselekcjonowane średniopóźne i późne odmiany kukurydzy wytwarzające dużą biomasę o niższej koncentracji energii niż w przypadku odmian kiszonkowych.

Przy wyborze odmiany kukurydzy przydatnej do przerobu młynarskiego należy wybierać mieszańce posiadające ziarno w jak największym rozmiarze, okrągłego kształtu i o wysokiej gęstości. Ze względu na duży udział skrobi szklistej, preferowane są odmiany o ziarnie typu flint. Ziarno typu dent nie jest preferowane do produkcji grysu, ponieważ ma za dużo skrobi mączystej. Musi ono być dojrzałe fizjologicznie i dlatego najbardziej odpowiednie są odmiany wczesne i średniowczesne, charakteryzujące się zwykle niską wilgotnością w czasie zbioru. Bardzo ważny jest również dobry stan zdrowotny ziarna, czyli niskie porażenie przez choroby.

Marcin Liszewski