Zmiany w systemie pomocy materialnej dla studentów

Ustawa z dnia 7 stycznia 2005 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o wyższych szkołach zawodowych oraz ustawy o pożyczkach i kredytach studenckich przewidująca m.in. zmiany w systemie pomocy materialnej dla studentów została opublikowana w Dzienniku Ustaw Nr 23, poz. 187. Ustawa ta wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, tj. 24 lutego 2005 r.

Najważniejsze zmiany dokonane ww. ustawą:

1. Wprowadzenie odrębnego świadczenia w postaci stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych w miejsce dotychczasowej możliwości zwiększenia kwoty stypendium socjalnego z tego tytułu.

Stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych będzie mógł otrzymać student w związku z ponoszeniem dodatkowych kosztów z tytułu niepełnosprawności potwierdzonej orzeczeniem właściwego organu. Student studiujący równocześnie na kilku kierunkach studiów będzie mógł otrzymać to stypendium na każdym z kierunków. Stypendium to jest przyznawane na rok lub semestr akademicki.

Stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych będzie można otrzymać z początkiem letniego semestru roku akademickiego 2004/2005. Zgodnie z przepisami przejściowymi do ustawy z dnia 7 stycznia br. (art. 8), w przypadku przyznanych na rok akademicki stypendiów socjalnych zwiększonych o kwotę z tytułu niepełnosprawności, stypendia te wypłacane są na dotychczasowych zasadach do końca okresu na jaki zostały przyznane, z zastrzeżeniem, że z początkiem nowego semestru roku akademickiego 2004/2005 studenci zamiast dodatkowej kwoty z tytułu niepełnosprawności otrzymają stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych. Stypendia te nie mogą być niższe niż kwota dotychczasowego zwiększenia stypendium socjalnego z tytułu niepełnosprawności.

2. Zdefiniowano pojęcie rodziny studenta oraz samodzielności finansowej studenta dla potrzeb przyznawania stypendium socjalnego.

Przy ustalaniu wysokości dochodu uprawniającego studenta do ubiegania się o stypendium socjalne uwzględnia się dochody osiągane przez:

1) studenta,

2) małżonka studenta, a także będące na utrzymaniu studenta lub jego małżonka dzieci niepełnoletnie, dzieci pobierające naukę do 26 roku życia, a jeżeli 26 rok życia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia, oraz dzieci niepełnosprawne bez względu na wiek,

3) rodziców, opiekunów prawnych, opiekunów faktycznych studenta i będące na ich utrzymaniu dzieci niepełnoletnie, dzieci pobierające naukę do 26 roku życia, a jeżeli 26 rok życia przypada w ostatnim roku studiów, do ich ukończenia, oraz dzieci niepełnosprawne bez względu na wiek.

W przypadku, gdy student jest samodzielny finansowo i nie złożył oświadczenia o prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego z rodzicami lub jednym z nich, nie bierze się pod uwagę osób wymienionych wyżej w pkt 3 (oraz ich dochodów) przy ustalaniu sytuacji materialnej studenta.

Według definicji zawartej w nowej ustawie student jest samodzielny finansowo jeżeli on lub jego małżonek spełnia łącznie następujące warunki:

1) posiadał stałe źródło dochodów w ostatnim roku podatkowym,

2) posiada stałe źródło dochodów w roku bieżącym,

3) jego miesięczny dochód w okresach, o których mowa w pkt 1 i 2, nie jest mniejszy od minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników ogłaszanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w ostatnim miesiącu ostatniego roku podatkowego w przypadku dochodu studenta z ostatniego roku podatkowego i obowiązującego w miesiącu złożenia wniosku o przyznanie stypendium,

4) nie złożył oświadczenia o prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego z rodzicami lub jednym z nich.

 Powyższe rozwiązania w zakresie definiowania rodziny studenta wprowadzone do ustawy o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o wyższych szkołach zawodowych należy stosować zamiast przepisów zawartych w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.

 Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 września 2004 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2005 r. (Dz. U. Nr 201, poz. 2062) wynagrodzenie to w 2005 r. wynosi 849 zł brutto.

 W ocenie MENiS źródłem stałego dochodu studenta może być wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę, a także między innymi renta po zmarłym rodzicu, renta inwalidzka, alimenty, cyklicznie zawierane umowy zlecenia, umowy o dzieło.

Stałe źródło dochodu oznacza generalnie nieprzerwane źródło dochodu w roku, czyli dla ostatniego roku podatkowego przez 12 miesięcy w roku. Uczelnia może jednak w szczególnych przypadkach uznać źródło dochodu jako stałe np. w sytuacji rozpoczęcia pracy przez studenta później niż w styczniu, pod warunkiem, że przy liczeniu miesięcznego dochodu studenta dochód z ostatniego roku podatkowego będzie traktowany jako dochód z 12 miesięcy.

Ciężar udowodnienia posiadania stałego źródła dochodu spoczywa na studencie. Może on udokumentować powyższe przedstawiając m. in. zaświadczenie z zakładu pracy o zatrudnieniu, umowy cywilnoprawne (zlecenia, o dzieło), decyzje właściwego organu o przyznaniu renty, wyrok sądowy zasądzający alimenty, ponadto zaświadczenia o wysokości osiągniętego dochodu (zaświadczenia z urzędu skarbowego, zaświadczenia z zakładu pracy o wysokości osiągniętego dochodu i inne).

 3. Wprowadzono zmiany w zakresie ustalania miesięcznej wysokości dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającej do otrzymania stypendium socjalnego. Dochód ten nadal ustala się na zasadach określonych w ww. ustawie o świadczeniach rodzinnych, z zastrzeżeniem, że do dochodu nie wlicza się:

-   świadczeń pomocy materialnej dla studentów przyznawanych na podstawie ustawy o szkolnictwie wyższym oraz na ustawy o wyższych szkołach zawodowych,

-   świadczeń otrzymywanych na podstawie Działania 2.2. Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego „Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne”,

-   świadczeń pomocy materialnej dla uczniów otrzymywanych na podstawie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329, z późn. zm.3)).

 4. Wyłączono możliwość jednoczesnego otrzymywania stypendium za wyniki w nauce lub sporcie oraz stypendium ministra za osiągnięcia w nauce.

 Ze względu na ochronę praw nabytych studentów, którzy w roku akademickim 2004/2005 mają przyznane oba stypendia, studenci mogą je otrzymywać do końca okresu, na jaki zostały przyznane.

 5. Przewidziano możliwość ubiegania się o świadczenia pomocy materialnej dla studentów z wyrównaniem od dnia 1 stycznia 2004 r. przez osoby, które nie skorzystały z tej możliwości w terminie do 30 września 2004 r. określonym w ustawie z dnia 28 maja 2004 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o wyższych szkołach zawodowych, ustawy o pożyczkach i kredytach studenckich oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Uprawnione do ubiegania się o te świadczenia są osoby, które w okresie od dnia 1 stycznia 2004 r. do dnia 17 lipca 2004 r. były studentami studiów wieczorowych, zaocznych lub eksternistycznych lub studentami studiów dziennych uczelni niepaństwowych oraz osoby cywilne, które w tym okresie były studentami lub słuchaczami Akademii Obrony Narodowej, Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte lub Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego. Uprawnienie do otrzymania świadczenia związane jest z posiadaniem statusu studenta. W związku z powyższym osobom, które ukończyły studia przed dniem 17 lipca 2004 r. świadczenie z wyrównaniem może być przyznane na okres krótszy, niż 7 miesięcy (od 1 stycznia 2004 r. do dnia ukończenia studiów).

Osoby te mogą otrzymać świadczenia pomocy materialnej wymienione w art. 7 ustawy z dnia 28 maja 2004 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o wyższych szkołach zawodowych, ustawy o pożyczkach i kredytach studenckich oraz o zmianie niektórych innych ustaw na zasadach określonych w art. 8 i 9 tej ustawy tj. na zasadach obowiązujących w przepisach obowiązujących przed dniem 1 października 2004r.

Wniosek o przyznanie świadczenia z wyrównaniem można będzie składać w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 7 stycznia 2005 r. w uczelni, w której osoba uprawniona była studentem w okresie od dnia 1 stycznia 2004 r. do dnia 17 lipca 2004r.

Z uwagi na powyższe zmiany zachodzi konieczność dostosowania uczelnianych regulaminów ustalania wysokości, przyznawania i wypłacania świadczeń pomocy materialnej dla studentów do nowych rozwiązań.