O wspólnotach gruntowych

Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi  w styczniu  zapoznała się z aktualną sytuacją prawną wspólnot gruntowych oraz koncepcją i zasadami ich funkcjonowania. Aktualnie  wspólnoty gruntowe występują na obszarze 7 tys. wsi dysponując 123 tys. ha w skali kraju. Problematyka wspólnot gruntowych została uregulowana przepisami ustawy z dnia 29 czerwca 1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych.
Pojęcie wspólnoty gruntowej stanowi szczególny rodzaj współwłasności, niepodlegającej podziałowi, rządzącej się własnymi, odrębnymi zasadami. Współwłasność jest oparta na uprawnieniu przysługującym osobom fizycznym lub prawnym, posiadającym gospodarstwa rolne do udziału we wspólnocie gruntowej, polegającym na korzystaniu z należących do niej gruntów, zgodnie z ich przeznaczeniem.
W trakcie obrad pojawiły się głosy za szybkim wprowadzeniem nowych uregulowań prawnych w odniesieniu do ww. ustawy, które sprostałyby aktualnej sytuacji gospodarczej w kraju oraz uwzględniały uwarunkowania, jakie wystąpiły od czasu przyjęcia ustawy. Pytano o system rozwiązań w odniesieniu do podziału finansowego dopłat bezpośrednich do gruntów rolnych wśród członków wspólnot gruntowych, a także o rozwiązania umożliwiające sprzedaż gruntów i nieruchomości znajdujących się na obszarach wspólnot gruntowych.
Uczestniczący w obradach Kazimierz Plocke, sekretarz stanu w MR i RW  potwierdził, że z uwagi na uwarunkowania prawne i gospodarcze, obowiązujące w okresie powstania przepisów ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych, wiele przepisów tej ustawy budzi obecnie kontrowersje i wymaga stosownych zmian, co wynika z napływających do MRiRW informacji ze strony rolników, wójtów, posłów czy Rzecznika Praw Obywatelskich.
Podstawowe zasady działalności wspólnot nie przystają do współczesnych realiów gospodarczych, a przede wszystkim do zasad państwa prawa. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji prawnej podmiotów, którym przysługują określone uprawnienia w ramach wspólnot gruntowych. Nie ulega wątpliwości, iż prawa przysługujące udziałowcom wspólnot gruntowych mają określone znaczenie gospodarcze; tymczasem nie istnieje żadna forma sądowej kontroli organów spółek do zagospodarowania wspólnot gruntowych. Kolejnym problemem regulacji wspólnot jest okoliczność, wskazania osób, które uprawnione są do udziału we wspólnocie oraz wielkości przypadających im udziałów, natomiast ustalenie nieruchomości wchodzących w skład wspólnoty następuje w drodze administracyjnej.
Minister poinformował, że przygotowana została wstępna koncepcja dalszego funkcjonowania wspólnot. Zakłada się na wstępie inwentaryzację gruntów. Proponuje się przekształcić wspólnoty dobrze gospodarujące we współwłasności w częściach równych na rzecz rolników prowadzących własne gospodarstwa i faktycznie korzystających z gruntów wspólnotowych jednakowo, bez względu na wielkość udziałów. W przypadku wspólnot gruntowych, na których zaniechano prowadzenia gospodarowania w sposób zorganizowany i w stosunku do których nie można ustalić osób uprawnionych proponuje się przekształcenie ich w mienie komunalne. W wyniku takiej regulacji gmina nabywając na własność „grunty wspólnotowe porzucone” mogłaby je wykorzystać na realizację zadań własnych. Natomiast grunty, które nie są faktycznie wykorzystywane przez członków wspólnoty, mogłyby być wykorzystywane na cele nierolnicze np. na lokalizację wysypiska śmieci, oczyszczalni ścieków, etc. Wg resortu uporządkowanie wszystkich kwestii zajmie wiele lat i nakładów finansowych.