Możliwości kontroli stresu termicznego

Stres cieplny ma ogromne znaczenie w produkcji drobiu, ponieważ może w znaczny sposób obniżyć tempo wzrostu ptaków, produkcję jaj, spożycie paszy oraz jej wykorzystanie. Symptomami stresu termicznego jest zmniejszenie aktywności ptaków, trzepotanie skrzydłami, ziajanie, zwiększenie częstotliwości oddechów oraz zwiększona śmiertelność. Przyczynami obniżenia produkcyjności jest głównie strata energii jaką organizm musi zużyć na obniżenie temperatury ciała oraz zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej.

Ptaki oddają ciepło dzięki ziajaniu. Związana z tym hiperwentylacja wzrasta, powodując duże straty CO₂ i rozwijanie się zasadowicy oddechowej (Toyomizu i in. 2005). W takich warunkach nerki starają się wyrównywać równowagę kwasową poprzez wymianę dwuwęglanów z jonami Cl (Longin, 1981). W konsekwencji wzrasta poziom jonów Cl w osoczu (Bela i Teeter, 1996). Węglany są jonami ujemnymi, które uzupełniają się z dodatnimi, takimi jak K i Na i razem są wydalane w moczu (Remus, 2002). Bela i in (2002) oraz Bela i Teeter (1996) stwierdzili wzrost wydalania jonów K i Na w moczu i kale, a zmniejszenie wydalania jonów Cl w warunkach stresu cieplnego. Ponieważ Na i K alkalizują środowisko, ich straty mogą prowadzić do zakwaszania płynów ustrojowych. Stres cieplny jest także czynnikiem obniżającym odporność. Ptaki narażone na wysokie temperatury tracą w moczu więcej wody niż w warunkach temperatury neutralnej. Gdy powstaje niedobór wody, poziom płynów ustrojowych pozakomórkowych obniża się i zmniejsza objętość krwi w obiegu oraz jej ciśnienie, wzrasta natomiast ciśnienie osmotyczne osocza. Zmniejszenie objętości krwi stymuluje komórki okołokłębkowe nerek do wydzielania reniny, która wpływa na występowanie pragnienia i pobieranie wody. W czasie upałów rośnie zatem spożycie wody, które może prowadzić do powstawania biegunek, ponadto sprzyja temu zmieniające się ciśnienie osmotyczne w jelitach, które utrudnia wchłanianie wody i substancji odżywczych (m.in. witamin i jonów). Wysoka temperatura w kurniku ma także znaczący wpływ na rozród ptaków, ponieważ obniża jakość nasienia, powoduje zmniejszenie zapłodnienia oraz nieśności przez wpływ na proces owulacji, a także przyczynia się do spadku ilości wapnia i wodorowęglanów, co skutkuje znoszeniem jaj w cieńszych skorupach.

Wpływ stresu cieplnego:

Aby zapobiec następstwom stresu cieplnego należy zapewnić ptakom odpowiednie warunki klimatyczne w pomieszczeniach m.in. przez odpowiednią wentylację i zmniejszenie obsady zwierząt oraz zapewnić im dostęp do wody o temperaturze 10 – 12° C oraz substancji, które będą wspierały ich organizm w walce z wysoką temperaturą.

Jedną z najważniejszych substancji, stosowanych w celu wspomagania organizmu ptaków w walce ze stresem, jest witamina C. Podawanie kwasu askorbinowego ogranicza wydzielanie kortykosteronu (produkowanego przez organizm w sytuacjach stresowych), którego długotrwale utrzymujący się wysoki poziom we krwi może działać toksycznie na komórki, wpływając negatywnie na zdrowie i produkcyjność. Dodatek witaminy C wpływa korzystnie na produkcję jaj, poprawia jakość białka (Whitehead i Keller 2003), usprawnia mineralizację kośćca (Parude i Taxton 1986), a także wspomaga prawidłowy przebieg procesów odpornościowych.

Betaina jest substancją, która w czasie stresu cieplnego wspomaga utrzymanie bilansu energetycznego ptaków na właściwym poziomie, przez zwiększanie retencji wody w tkankach, dzięki temu zmniejsza zapotrzebowanie na energię niezbędną do pracy pompy jonowej. Zaoszczędzona energia może być wykorzystywana na wzrost i produkcję (Wróbel A. 2006). Betaina może także wspomagać komórki nabłonka jelitowego poddane działaniu stresu osmotycznego. Wykazano także, że betaina korzystnie wpływa na aktywność komórek układu immunologicznego w czasie przebiegu chorób (Klasing K. C. i wsp. 2002).

W przypadku występowania biegunek warto zastosować dodatek witamin, które zrekompensują ich utratę oraz wspomogą utrzymanie metabolizmu organizmu na właściwym poziomie. Jest to szczególnie ważne u ptaków młodych i szybko rosnących, a także u ptaków w okresie nieśności, które są najwrażliwsze na ich niedobory. Należy też zwrócić uwagę na to, że podwyższona temperatura powoduje szybszy rozkład witamin zawartych w paszy.

W czasie upałów ptaki spożywają mniej paszy, co może być powodem występowania niedoborów wapnia. Niedobory wapnia uruchamiają mechanizm uwalniania składników mineralnych kośćca i pojawianie się we krwi zwiększonego stężenia fosforanów, hamujących syntezę węglanu wapnia. Przyczynia się to do produkcji mniejszych jaj w cieńszych skorupach. Zauważono także, że ilość jaj gorszej jakości może przekraczać 20% (Rama Rao i Nagalakshmi 1998).

Stosowanie jonów i dodatku soli (chlorek amonowy, chlorek sodu) wspomaga utrzymanie równowagi jonowej. Jest to niezmiernie istotne, ponieważ w czasie upałów, przez ziajanie, dochodzi do usuwania z organizmu dwutlenku węgla i do wzrostu pH, a także do zaburzeń równowagi ciśnienia osmotycznego. Stosowanie tych substancji zapobiega również wystąpieniu takich objawów jak: utrata masy ciała, osłabienie pracy serca, zmniejszenie ciśnienia, zaburzenia funkcji nadnerczy, osłabienie mięśni. Dodatek chlorku sodu wpływa również dodatnio na pobranie wody, która ułatwia oddawanie ciepła z organizmu.

Do substancji, które możemy stosować w celu obniżenia następstw stresu termicznego należą:

• Witamina C – zaobserwowano mniejszy wzrost ciepłoty ciała u kur nieśnych, narażonych na podwyższoną temperaturę, które dostawały 50 mg/kg witaminy C (Pardue i Thaxtonem 1986)

• Chlorek sodu – podawany do wody w niewielkich ilościach (0,1%), chlorek amonowy (0,3 - 1,0% dawki pokarmowej) lub węglan sodu (0,5% dawki pokarmowej) – przywracają i stabilizują pH (przeciwdziałają powstawaniu zasadowicy oddechowej i kwasicy metabolicznej)

• Betaina – zwiększa retencję wody w komórkach, tkankach i narządach, co pomaga ptakom w utrzymaniu właściwego bilansu energetycznego, zmniejsza też zapotrzebowanie komórek na energię niezbędną do działania pompy jonowej.

• Jony (sód, chlor, potas i magnez) – zapobiegają zaburzeniom równowagi kwasowo-zasadowej, przywracają równowagę ciśnienia osmotycznego oraz stymulują pobieranie wody i zmniejszają jej utratę

• Witamina A, D, E, K i witaminy z grupy B – uzupełniają niedobory związane z większą utratą substancji odżywczych

• Wapń i wodorowęglany – zapobiegają znoszeniu jaj w cieńszych skorupach

• Aminokwasy – zastąpienie białka surowego aminokwasami syntetycznymi zmniejsza produkcję ciepła metabolicznego

• Glukoza – dostarcza zwierzętom energię, zapobiega zaburzeniom metabolizmu i zaburzeniom tempa wzrostu

W celu pełnej suplementacji wyżej wymienionych substancji aktywnych polecamy preparat OSMOZAN. Jest to specjalistyczny preparat dla drobiu, wysoko skoncentrowany, produkowany z surowców o najwyższej czystości farmaceutycznej.

Podczas upałów i wystąpienia wysokiej temperatury w obiekcie inwentarskim nie można zapomnieć o nieswoistej profilaktyce zakażeń dróg oddechowych, które w tym okresie, są szczególnie narażone na wszelkiego rodzaju infekcje. Ciągłe ziajanie prowadzi do wysuszenia błon śluzowych górnych dróg oddechowych i łatwego zasiedlenia ich przez mikroorganizmy chorobotwórcze. Stres cieplny wywołany wysoką temperaturą obniża odporność i upośledza możliwości obrony organizmu przed patogenami. Aby zapobiec takiej sytuacji powinno się stosować produkty ziołowe wzmacniające odporność układu oddechowego. Bardzo skuteczne są produkty zawierające naturalne olejki z eukaliptusa i mięty, bogate w mentol i eukaliptol, wzmocnione dużą dawką witaminy A. Działanie osłonowe takiego preparatu polega na: zwiększeniu wydzielania śluzu, odkażaniu błon śluzowych nosa, zatok i tchawicy, poprawie ukrwienia błon śluzowych oraz szybszej regeneracji uszkodzonych nabłonków. Aby uzyskać oczekiwany efekt, mentol czy eukaliptol zawarty w preparacie nie może być uzyskany na drodze syntezy chemicznej ponieważ dla uzyskania pełnego efektu terapeutycznego potrzebny jest szereg dodatkowych substancji uzupełniających zawartych w roślinie mięty czy eukaliptusa, między innymi: garbniki, flawonoidy, witaminy i minerały. Produktem odpowiadającym wszystkim wymienionym wymaganiom jest MINTAMIX, który od wielu lat świetnie sprawdza się w takich krajach jak Egipt czy Pakistan, gdzie ptaki permanentnie narażone są na wysoką temperaturę i suche gorące powietrze.

Należy też pamiętać, że wszelkich zmian paszy należy dokonywać przed wystąpieniem problemu, ponieważ zmiana paszy jest dodatkowym czynnikiem stresowym. Wskazane jest też podawanie paszy wczesnym rankiem i późnym wieczorem (w tym czasie temperatura powietrza w obiekcie jest najniższa).