Macierzanka zwyczajna

Thymus pulegioides Linne

Opis. Półkrzew z rodziny wargowych (Lamiaceae syn. Labiatae), wysokości do 40 cm, ma łodygi przeważnie wzniesione lub podnoszące się, czerwonawo nabieg-łe. Liście naprzeciwległe są małe, jajowate, prawie nagie, ale na brzegach orzęsio-ne. Małe, szkarłatne, czerwonawe, rzadko białe kwiaty zebrane są w kwiatostan główkowały lub wydłużony i przerywany. Jest to dobra roślina miododajna.

Kwitnienie: maj - październik.

Zasięg. Macierzanka zwyczajna rośnie w całej Europie i Azji Zachodniej. Spotyka się ją na słonecznych, suchych miejscach, na ubogich łąkach i pastwiskach, przydrożach, skarpach i skałach.

Uprawa i zbiór. Najbardziej aromatyczne są rośliny ze stanowisk słonecznych. Macierzanka zwyczajna rozwija się też dobrze w ogródkach skalnych. Ścina się nożycami nie zdrewniałe pędy kwiatowe i po usunięciu z nich zanieczyszczeń suszy szybko w cieniu. Suszone ziele przechowuje się w szczelnie zamkniętych naczyniach, chroniąc przed światłem.

Zawartość substancji i działanie. Ziele zawiera olejek lotny (główne składniki to tymol i karwakrol), flawony, fitoncydy, dużo garbników i inne substancje. Macierzanka zwyczajna jest ważną rośliną leczniczą. Działa silnie odkażająco i jest zalecana jako środek przeciwkaszlowy oraz wiatropędny.

Przyprawa i jej zastosowanie. Stare księgi zielarskie radzą dodawać macierzankę - podobnie jak pietruszkę - do potraw mięsnych i rybnych, ponieważ reguluje ona trawienie. Przyprawę stanowi suszone ziele zebrane na początku kwitnienia. Macierzanka ma bardzo aromatyczny zapach i korzenny, gorzki smak. Jest przyprawą używaną przede wszystkim w kuchni śródziemnomorskiej, bardzo zbliżoną do tymianku pospolitego i jak on nadaje się szczególnie do przyprawiania potraw tłustych i ciężko strawnych. Stosuje się ją w ilościach zalecanych dla tymianku.

Zapiekana wołowina z macierzanką
400 g gotowanej wołowiny, 2 łyżki oleju jadalnego, 2 ząbki czosnku, 2 łyżki siekanej pietruszki, 1/2 łyżeczki suszonej macierzanki, 8 pomidorów, sól, pieprz, 4 łyżki tartego ementaleru, 2 łyżki tartej bułki.

Dobrze wysmarowaną formę do zapiekania posypać częścią drobno posiekanego czosnku, dno wyłożyć połową plasterków pomidorów posolonych i posypanych posiekaną pietruszką. Nakryć pomidory pokrojonym na małe kostki mięsem, posypać macierzanką, pietruszką i czosnkiem, posolić i popieprzyć. Następnie ułożyć warstwę plasterków pomidorów, posypać resztą czosnku i pietruszki i lekko posolić. Powierzchnię pokrywa się tartym serem i tartą bułką. Formę wstawia się do gorącego pieca na 20 minut.

Inne informacje. Oprócz macierzanki zwyczajnej rośnie w Europie kilka bardzo podobnych gatunków. Wszystkie występują na suchych i słonecznych miejscach, na przykład macierzanka piaskowa (Thymus serpyllum L.) na piaszczystych wydmach, i nadają się na przyprawę.