1. ZASADY OPODATKOWANIA NIEPRZETWORZONYCH PRODUKTÓW ROLNYCH PODATKIEM OD TOWARÓW I USŁUG (VAT)
2. FUNKCJONOWANIE SYSTEMU RYCZAŁTOWEGO3. OGÓLNE ZASADY ROZLICZANIA VAT W ROLNICTWIE2.1. Rolnik ryczałtowy
2.2. Zawartość Faktury VAT RR
3.1. Podstawa opodatkowania podatkiem VAT
3.2. Stawki podatku VAT
3.3. Rozliczenie podatku VAT
3.4. Częstotliwość rozliczania podatku VAT
Zasady funkcjonowania podatku od towarów i usług w rolnictwie, leśnictwie
i rybołówstwie zostały określone w ustawie z dnia 20 lipca 2000 r. o zmianie
ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym i ustawy o opłacie
skarbowej (Dz. U. Nr 68, poz. 805).
Od 4 września 2000 r. nieprzetworzone produkty rolne opodatkowane zostaną
podatkiem VAT. Oznacza to, że przy sprzedaży nieprzetworzonych produktów
rolnych VAT stanie się kalkulacyjnym składnikiem ceny. Podatek wynosić będzie
3 % tzw. ceny netto (tj. ceny nie uwzględniającej tego podatku). Podatek ten będzie
doliczany i rozliczany z właściwym urzędem skarbowym niezależnie od tego,
czy sprzedaż będzie dokonywana na cele zaopatrzeniowe, inwestycyjne czy
konsumpcyjne.
Rolnicy zobowiązani na podstawie odrębnych przepisów, tj. ustawy o rachunkowości,
do prowadzenia ksiąg rachunkowych będą rozliczać podatek VAT na zasadach ogólnych
wynikających z przepisów ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów
i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50, z późniejszymi
zmianami) i aktów wykonawczych do tej ustawy. Pozostali rolnicy włączeni
zostaną do systemu VAT na zasadach uproszczonych polegających na objęciu ich
zryczałtowanym systemem zwrotu podatku VAT zawartego w cenach towarów i usług
nabywanych do produkcji rolnej.
Szczegółowe informacje o rozliczeniach w ramach systemu zwrotów ryczałtowych
zawarto w rozdziale 2, a o rozliczeniach VAT na zasadach ogólnych w rozdziale
3.
Stawki podatku VAT na podstawowe towary i usługi nabywane do produkcji rolnej:
0 %
3%
7%
22%
Pozostają zwolnione od podatku VAT usługi w zakresie rolnictwa oraz wynajmu
maszyn i urządzeń rolniczych a także usługi weterynaryjne.
Powyższe zestawienie jest tylko orientacyjnym wykazem stawek podatku obowiązujących
dla wybranych środków do produkcji rolnej i niektórych usług. Należy
zaznaczyć, iż dostawca środków do produkcji rolnej (usługodawca) zobowiązany
jest w wystawianej fakturze podać m.in. wysokość obowiązującej stawki
podatku VAT i kwotę VAT przypadającą na dokonaną sprzedaż.
2.1. Rolnik ryczałtowy
Status rolnika ryczałtowego może posiadać każdy rolnik dokonujący sprzedaży
nieprzetworzonych produktów rolnych pochodzących z własnej działalności
rolniczej, jeśli nie jest obowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Ustawa nie nakłada na rolników prowadzących gospodarstwa wysokotowarowe i
sprzedających nieprzetworzone produkty rolne w własnej produkcji rolniczej
obowiązku rozliczania podatku VAT na zasadach ogólnych, tak jak to ma miejsce
w przypadku innych podatników, którzy po przekroczeniu 80 tys. zł rocznej
wartości sprzedaży towarów lub usług zobligowani są do rozliczania VAT na
zasadach ogólnych.
Obowiązek taki spoczywa jedynie na gospodarstwach rolnych podlegających obowiązkowi
prowadzenia ksiąg rachunkowych na podstawie ustawy o rachunkowości.
Sprzedaż nieprzetworzonych produktów rolnych pochodzących z własnej
produkcji dokonywana przez rolników ryczałtowych jest zwolniona z podatku VAT.
Wprowadzony system ryczałtowy polegający na doliczaniu do ceny sprzedaży
produktów rolnych 3 % stawki ryczałtu umożliwi rolnikom ryczałtowym
odzyskiwanie podatku VAT zawartego w cenach towarów i usług nabywanych do
produkcji rolniczej.
Zryczałtowany zwrot podatku VAT polegał będzie na tym, że kwota ryczałtu (3
% doliczone do ceny netto sprzedaży) będzie wypłacana rolnikowi przez nabywcę
produktów rolnych.
Nabywca produktów rolnych - podatnik podatku VAT - wypłacony rolnikowi ryczałt
podatkowy będzie rozliczał z urzędem skarbowym jako podatek naliczony.
Zryczałtowany zwrot podatku VAT przysługuje wyłącznie przy sprzedaży:
Rolnik ryczałtowy sprzedając produkty rolne pochodzące z własnej produkcji jest zwolniony w zakresie tej działalności z obowiązku:
Podatnik podatku od towarów i usług nabywający produkty rolne od rolnika
ryczałtowego wystawia w dwóch egzemplarzach fakturę dokumentującą zakup
tych produktów. Oryginał faktury jest przekazywany sprzedawcy (rolnikowi ryczałtowemu).
Rolnik ryczałtowy ma obowiązek przechowywania otrzymanej od nabywcy Faktury
VAT RR przez okres 5 lat, licząc od końca roku, w którym wystawiono fakturę,
tj., jeżeli Faktura VAT RR zostanie wystawiona np. w październiku 2000 r., to
okres jej przechowywania skończy się 31 grudnia 2005 roku.
2.2. Zawartość Faktury VAT RR
Faktura dokumentująca zakup produktów rolnych od rolnika ryczałtowego,
oznaczona jako Faktura VAT RR, powinna zawierać, co najmniej:
Na fakturze VAT RR niezbędne jest również oświadczenie sprzedawcy produktów
rolnych w brzmieniu: "Oświadczam, że jestem rolnikiem ryczałtowym,
zwolnionym od podatku od towarów i usług na podstawie art. 7 ust. 1 pkt. 7
ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku
akcyzowym".
Zryczałtowany zwrot podatku VAT zwiększa u nabywcy produktów rolnych podatek
naliczony, w rozliczeniu za miesiąc, w którym dokonano zapłaty, pod
warunkiem, że:
Aby rolnicy mogli korzystać w pełni z możliwości, jakie daje system
zryczałtowanego zwrotu podatku VAT powinni posiadać rachunek bankowy.
Jak wykazano, bowiem wyżej, zapłata należności za produkty rolne na rachunek
bankowy umożliwia jednostce skupu zwiększenie swojego tzw. podatku naliczonego
podlegającego odliczeniu w rozliczeniu deklaracyjnym i tym samym wypłacenie
rolnikowi efektywnie wyższej ceny skupu.
Wybór banku, w którym rolnicy otworzą swoje rachunki należy do decyzji
rolnika.
Od 4 września 2000 r posiadacze (właściciele, dzierżawcy, użytkownicy)
gospodarstw rolnych dokonujący sprzedaży produktów rolnych we własnym
imieniu, obowiązani do prowadzenia rachunkowości zgodnie z zasadami określonymi
z ustawie o rachunkowości, będą rozliczać podatek VAT na zasadach ogólnych.
Na ogólnych zasadach winny być prowadzone rozliczenia VAT również dla
sprzedaży towarów (usług) wytworzonych w ramach gospodarstwa rolnego innych
niż wymienione w ramce.
Również rolnicy ryczałtowi dokonujący sprzedaży produktów rolnych z własnej
produkcji będą mogli zrezygnować z rozliczeń w ramach systemu ryczałtowego
zwrotu VAT (omówionego w rozdziale 2) i rozliczać podatek na zasadach ogólnych
pod następującymi warunkami:
Rolnik, który zrezygnował ze zwolnienia związanego z systemem ryczałtowego
zwrotu podatku VAT (zamiana statusu rolnika ryczałtowego na rolnika rozliczającego
się na zasadach ogólnych), może ponownie skorzystać ze zwolnienia w ramach
ryczałtowego zwrotu podatku VAT, ale dopiero po upływie 3 lat od daty
rezygnacji ze zwolnienia.
Podatnicy VAT mają obowiązek prowadzenia właściwej ewidencji zakupów towarów
i usług nabywanych do produkcji rolnej oraz sprzedaży nieprzetworzonych
produktów rolnych. Podstawowymi dokumentami niezbędnymi do prowadzenia takiej
ewidencji są faktury VAT, faktury korygujące, oraz dokumenty celne.
Ewidencja prowadzona dla potrzeb rozliczeń podatku VAT powinna zawierać dane
niezbędne do określenia:
Aby posiadać takie dane, podatnik musi prowadzić na bieżąco ewidencję zakupów
i sprzedaży, a dokumenty archiwizować.
Zamieszczone w załączniku wzory rejestrów zakupu i sprzedaży wyszczególniają
dane pomocne przy wypełnianiu ewidencji zakupów i sprzedaży w formularzu
zeznania podatkowego.
Stopień szczegółowości zależy oczywiście od charakteru prowadzonej działalności.
3.1. Podstawa opodatkowania podatkiem VAT
Obowiązek podatkowy VAT powstaje z chwilą wydania (dostarczenia), przekazania,
zamiany, darowizny towaru lub wykonania usługi.
Czynności podlegające opodatkowaniu obejmują m.in.:
Podstawą opodatkowania VAT jest obrót. Obrotem nazywana jest kwota należna z
tytułu sprzedaży zmniejszona o kwotę podatku przypadającego od tej sprzedaży.
Podatek obliczany jest od wartości sprzedaży netto, a następnie do niej
dodawany, by w sumie otrzymać wartość sprzedaży brutto (kwotę należności).
Sposób obliczania podatku należnego od sprzedaży nieprzetworzonego produktu
rolnego
Przykład obliczania podatku należnego od wartości netto w kwocie 600 zł,
uzyskanej ze sprzedaży jednej tony pszenicy.
600 zł razy 3% = 18 zł
Podatek VAT = sprzedaż netto x stawka podatku VAT
W rezultacie:
Wartość sprzedaży brutto jednej tony pszenicy wyniosła:
600 zł + 18 zł = 618 zł
Sprzedaż netto + podatek VAT = sprzedaż brutto
Sprzedażą brutto jest pełna kwota, którą odbiorca towarów lub usług jest
zobowiązany zapłacić sprzedawcy. Obrót podlegający opodatkowaniu powstaje
nawet wówczas, gdy faktyczna zapłata jeszcze nie nastąpiła. Stan ten wynika
z faktu, że generalnie podstawą opodatkowania jest kwota należna, a nie
faktycznie otrzymana.
Podstawą opodatkowania w przypadku czynności zrównanych ze sprzedażą,
takich jak przekazanie, zamiana lub darowizna, jest wartość towarów i usług
obliczona według cen sprzedaży stosowanych w obrotach z głównymi odbiorcami,
zmniejszona o należny podatek. Jeśli brak jest odbiorców, podstawą
opodatkowania jest przeciętna cena stosowana w danej miejscowości lub na danym
rynku z dnia przekazania, zamiany lub darowizny, zmniejszona o kwotę podatku.
Sposób obliczania należnego podatku VAT od ceny brutto
Aby określić kwotę podatku należnego od wartości sprzedanej na targowisku
pszenicy na kwotę 600 zł (w tak zwanym bezrachunkowym obrocie brutto), należy
wykonać następujący rachunek:
600 zł razy (3%/103%) = 600 zł razy 0,02913=17,48 zł
Cena brutto zł x (3%/103%) =
podatek należny zł
Sposób obliczania wartości sprzedaży netto w przypadku znanej wartości
sprzedaży brutto
Znając wartość sprzedaży pszenicy na targowisku możemy obliczyć wartość
sprzedaży netto w następujący sposób:
600 zł razy (100%/103%) = 600 zł razy 0,97087 = 582,52 zł
Cena brutto zł x (100%/103%) =
cena netto zł
3.2. Stawki podatku VAT
Zgodnie z ustawą o VAT nieprzetworzone produkty rolne od 4 września 2000 r. będą
sprzedawane przez rolników - podatników VAT, tj. rozliczających się na ogólnych
zasadach z podatku VAT, z 3 % stawką podatku VAT, co znajdzie swój wyraz w
wystawianych przez rolników - sprzedawców fakturach VAT.
Towary i usługi nabywane do produkcji rolniczej opodatkowane są zróżnicowanymi
stawkami w zależności od rodzaju.
Niektóre usługi pozostaną po 4 września zwolnione z podatku VAT.
3.3. Rozliczenie podatku VAT
W systemie rozliczeń podatku VAT wyróżniane są:
q Podatek należny - wyliczany na w/w zasadach od z reguły kwoty należnej
(netto) z tytułu sprzedaży opodatkowanych towarów i usług podatkiem VAT;
q Podatek naliczony - kwota podatku zapłacona przy zakupie towarów i usług
opodatkowanych podatkiem VAT.
Mnożąc wartość obrotu przez odpowiednią stawkę VAT, uzyskuje się podatek
należny. Podatnik nie musi jednak wpłacać całej kwoty podatku należnego do
urzędu skarbowego. Podatnik ma prawo do obniżenia podatku należnego o
podatek, który został naliczony przy zakupie towarów i usług oraz imporcie.
Podatek, który zawarty jest w cenie nabywanych towarów i usług przez
podatnika VAT, nazywa się podatkiem naliczonym. Skorzystanie z tego prawa możliwe
jest przy spełnieniu pewnych warunków określonych ściśle w ustawie o
podatku od towarów i usług.
W okresach rozliczeniowych (miesięcznych lub kwartalnych), obliczana jest różnica
(saldo) kwot podatku należnego i naliczonego.
W przypadku, jeśli większa jest wartość podatku należnego, podatnik jest
zobowiązany przekazać kwotę salda VAT do urzędu skarbowego;
W przypadku, gdy większa jest wartość podatku naliczonego, podatnik otrzymuje
zwrot kwoty salda VAT z urzędu skarbowego lub obniża o nią podatek należny
od swojej sprzedaży w następnym miesiącu lub kwartale. Przepisy szczegółowo
określają przypadki, kiedy podatnikowi służy wypłata zwrotu różnicy VAT.
Podstawą do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony jest faktura
dostawcy, a w przypadku importu towarów - dokumenty odprawy celnej. Oba te
dokumenty powinny zawierać kwoty podatku od towarów i usług (VAT).
Generalną zasadą jest, że obniżenie podatku należnego następuje w miesiącu
(kwartale), w którym podatnik otrzymał taką fakturę lub dokument odprawy
celnej.
Przykład obliczania zobowiązania miesięcznego (lub kwartalnego - w przypadku
dokonywania sprzedaży wyłącznie produktów rolnych) z tytułu podatku VAT.
Podatek należny od | - | Podatek naliczony od | = | Różnica |
Sprzedanej pszenicy potwierdzonej fakturą | Zakupu oleju napędowego potwierdzonego fakturą VAT* | Dodatnia | ||
+ | + | |||
Sprzedaży pszenicy na rynku nie potwierdzonej fakturą- w 7 dniu od wydania towaru lub usługi | Zakupu sprężarek do chłodni owoców potwierdzonego dokumentem odprawy celnej uwzględniającym VAT* | Kwota podatku podlegająca wpłacie do urzędu skarbowego | ||
+ | + | lub | ||
Wartości otrzymanych zaliczek, przedpłat, zadatków lub rat, jeśli ich suma wynosi, co najmniej połowę ceny pszenicy będącej przedmiotem transakcji | Nie zwrócona nadwyżka podatku naliczonego z poprzedniego miesiąca lub kwartału | Ujemna | ||
+ | ||||
Wartości pszenicy przekazanej na potrzeby gospodarstwa domowego | Kwota do zwrotu przez urząd skarbowy | |||
lub/i | ||||
Kwota do przeniesienia na następny miesiąc lub kwartał |
* w części związanej ze sprzedażą opodatkowaną.
W sytuacji, gdy, w danym miesiącu (lub w kwartale) rolnik nie dokonał
sprzedaży, tzn. brak jest podatku należnego, to kwota podatku za dany miesiąc
(lub za dany kwartał), obniży podatek należny w następnym miesiącu
(kwartale).
Powyższa reguła ma zastosowanie w szczególności do nowoutworzonych
gospodarstw rolnych, które dokonują zakupów jeszcze przed rozpoczęciem
sprzedaży. Rolnicy ci mogą odliczyć podatek naliczony od podatku należnego,
który wystąpi w przyszłych okresach, tzn. po rozpoczęciu sprzedaży. Rolnik
nie może jednak odliczyć podatku naliczonego przed zarejestrowaniem się jako
podatnik VAT.
Jeśli w danym miesiącu (lub w kwartale) podatek naliczony przewyższa podatek
należny, to powstała różnica kwoty VAT jest zwracana podatnikowi przez urząd
skarbowy.
Jeśli jednak podatek do zwrotu przekracza kwotę 22% obrotów opodatkowanych niższą
od podstawowej, a więc również stawką 3%, to urząd skarbowy może ograniczyć
w danym miesiącu lub w kwartale wysokość zwrotu różnicy podatku do tej
kwoty.
Po spełnieniu warunków określonych specjalnymi przepisami rolnicy mogą
otrzymać w formie zaliczki, zwrot podatku naliczonego przy zakupach
inwestycyjnych dokonanych przed powstaniem obowiązku podatkowego z tytułu VAT.
W niektórych przypadkach podatnik nie będzie mógł otrzymać zwrotu różnicy
podatku ani też obniżyć kwoty podatku należnego podatek naliczony. Sytuacja
taka wystąpi, gdy podatek naliczony dotyczy nabywanych przez podatnika. Dotyczy
to m.in.:
q towarów i usług, których koszty zakupu nie stanowią kosztów uzyskania
przychodów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym;
q samochodów osobowych i ich części;
q towarów i usług służących do wytworzenia lub odsprzedaży towarów bądź
świadczenia usług zwolnionych od podatku.
3.4. Częstotliwość rozliczania podatku VAT
W rozdziale 3 przedstawiono jedynie podstawowe zasady prowadzenia rozliczeń VAT
na zasadach ogólnych.
Szczegóły określają przepisy:
Przykładowa ewidencja (rejestr) sprzedaży dla rolnika rozliczającego VAT na zasadach ogólnych
L.p. | FAKTURA | Bezrachunkowa sprzedaż brutto | SPRZEDAŻ UDOKUMENTOWANA | Podatek VAT należny od sprzedaży | |||||
Nr faktury | Data wystawienia faktury | Data sprzedaży (wydania towaru, wykonania usługi) | Sprzedaż opodatkowana stawką1 | ||||||
3% | 0% | ||||||||
wartość netto | VAT | eksport | VAT | ||||||
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
1 w przypadku wykonywania przez rolnika czynności opodatkowanych innymi
stawkami niż 3 % lub 0 % rejestr podlega odpowiedniemu rozwinięciu.
Przykładowa ewidencja (rejestr) zakupów dokonywanych przez rolnika rozliczającego VAT na zasadach ogólnych
Lp. | Nr fak- tury |
Data otrzy- mania fak- tury |
Data wysta- wienia fak- tury |
War- tość zaku- pu brut- to |
Zaku- py, za które nie przy- sługuje odli- czenie, zaku- py zwol- nione z podat- ku VAT, zakupy opo- datko- wane staw- ką 0% |
Zakupy opodatkowane służące sprzedaży opodatkowanej | Zakupy opodatkowane służące sprzedaży opodatkowanej i zwolnionej z VAT | Po- datek VAT pod- lega- jący odli- cze- niu |
||||||||||
22% | 7% | 3% | 22% | 7% | 3% | |||||||||||||
War- tość netto |
VAT | War- tość netto |
VAT | War- tość netto |
VAT | War- tość netto |
VAT | War- tość netto |
VAT | War- tość netto |
VAT | |||||||
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |