Rozmawialiśmy z Elżbietą Nawrocką , dyrektorem Oddziału Regionalnego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w Łodzi

Na czym polega prowadzona obecnie przez KRUS akcja ,,Nie daj się wkręcić’’?

Elżbieta Nawrocka: - W 2014 roku Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego pragnie zwrócić uwagę na grupę wypadków, która powoduje najtragiczniejsze skutki- pochwycenia i uderzenia przez ruchome części maszyn i urządzeń rolniczych. Są one przyczynami około 12% wszystkich zdarzeń zgłoszonych do Kasy. Takim zdarzeniom można zapobiec dbając o właściwy stan techniczny maszyn i urządzeń, uzupełniając brakujące osłony i zabezpieczenia. „Nie daj się wkręcić” to hasło, które przypomina, że to przede wszystkim od wyobraźni samych rolników i ich decyzji zależy bezpieczeństwo przy pracy z maszynami i urządzeniami. Akcja prowadzona przez Kasę będzie polegała na wydawnictwie broszur i ulotek związanych z zasadami bhp przy użytkowaniu maszyn rolniczych, promowaniu osłon i zabezpieczeń ruchomych elementów. Pod takim hasłem będą prowadzone nieodpłatne szkolenia i spotkania z rolnikami, na których będzie poruszana tematyka dotycząca tych zagrożeń.

Ile rocznie KRUS rejestruje wypadków w rolnictwie i co jest ich najczęstszą przyczyną ?

Elżbieta Nawrocka: - W 2013 roku do Oddziałów Regionalnych i Placówek Terenowych KRUS zgłoszono 23 374 wypadki. Jest to duża liczba, jednak należy pamiętać, że w latach dziewięćdziesiątych tych zgłoszeń było ponad 60 tysięcy. Systematycznie z roku na rok spada liczba zgłoszeń wypadków przy pracy rolniczej i jednym z powodów spadku zgłoszeń jest działalność prewencyjna prowadzona przez Kasę. Grupą, w której najczęściej dochodzi do wypadków przy pracy rolniczej są upadki osób. Blisko połowa wszystkich zdarzeń zgłaszanych do KRUS to właśnie upadki, zarówno na płaskiej powierzchni, na terenie podwórka lub budynku gospodarczego, ale także upadki z wysokości, z drabin, maszyn i schodów. Główną przyczyną tych zdarzeń są nieuwaga i pośpiech rolników. Dochodzą do tego zły stan nawierzchni podwórzy i ciągów komunikacyjnych, wady konstrukcyjne drabin, brak poręczy i barierek zabezpieczających, nieodpowiednie obuwie oraz przebywanie osób na ładunkach objętościowych podczas ich transportu.

Jak rolnicy powinni dbać o bezpieczeństwo dzieci na wsi ?

Elżbieta Nawrocka: - Jeśli chodzi o wypadki w rolnictwie, którym ulegają dzieci to, niestety w Polsce nie prowadzi się obecnie żadnych statystyk. Oczywiście, ratyfikowana przez Polskę międzynarodowa konwencja dotycząca zakazu pracy dzieci bezwzględnie zabrania im pracować. Przepisy te nie odnoszą się jednak do pracy dzieci w gospodarstwie rolnym. Status dzieci w gospodarstwie rolnym jest zupełnie inny niż dzieci wychowujących się w miastach. Już od najmłodszych lat dziecko na wsi uczestniczy w procesie produkcyjnym gospodarstwa. Obejście i budynek mieszkalny są jednocześnie miejscem zamieszkania, zabawy i pracy. Tak naprawdę ciężko jest oddzielić stanowisko pracy w gospodarstwie od miejsca wypoczynku. W zasięgu ręki dziecka są wszystkie urządzenia, często bardzo niebezpieczne, nieposiadające osłon. Dzieci powodowane ciekawością, chętnie garną się do pracy, a nie zdają sobie sprawy, jakie zagrożenia stanowią śrutowniki, inne urządzenia np. napędzane przy pomocy przekładni pasowych. Szczególnie widać takie zachowania w okresie wakacji, gdy dzieci nie mają zajęć w szkołach a w rolnictwie odbywają się prace żniwne. Dlatego tak ważne jest uświadamianie rolników, że angażowanie dzieci do niebezpiecznej pracy to nie powód do dumy, tylko delikatnie mówiąc nieroztropność. Podpowiadamy w jaki sposób oddzielać miejsca pracy od miejsca wypoczynku, w którym dzieci będą mogły bezpiecznie się bawić. Rodzice posiadający gospodarstwa rolne mogą w okresie letnim posyłać dzieci na półkolonie finansowanych z Funduszu Składkowego KRUS. W bardzo wielu gminach są organizowane takie półkolonie. Dzieci pozostają pod fachową opieką, a rodzice w tym czasie mogą bezpiecznie wykonywać prace w gospodarstwach.

Jakie są najważniejsze wymagania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w gospodarstwie rolnym ?

Elżbieta Nawrocka: - Wymagania dotyczące zasad bhp w rolnictwie reguluje wiele ustaw i rozporządzeń. Jednak należy pamiętać, że rolnicy ubezpieczeni w KRUS, posiadający indywidualne gospodarstwo rolne nie mają obowiązku przestrzegania przepisów wynikających z Kodeksu Pracy oraz innych ustaw i rozporządzeń dotyczących pracowników zatrudnionych w zakładach pracy. Dlatego pracownicy Kasy oraz instytucji działających na rzecz poprawy bezpieczeństwa na wsi (m.in. Państwowej Inspekcji Pracy, Ośrodków Doradztwa Rolniczego) podczas szkoleń organizowanych dla rolników starają się w sposób zrozumiały omówić wszystkie wymagania jakie powinny być spełnione, by praca w gospodarstwie rolnym była bezpieczna zarówno dla rolnika jak i osób postronnych. Chodzi głównie o stosowanie osłon i zabezpieczeń w maszynach rolniczych, stosowanie odpowiedniej odzieży ochronnej i roboczej oraz obuwia zmniejszającego ryzyko poślizgnięcia i upadku.

W jaki sposób KRUS prowadzi działalność prewencyjną w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w gospodarstwie rolnym ?

Elżbieta Nawrocka: - Działalność prewencyjna Kasy jest bardzo szeroka i różnorodna. Organizujemy bezpłatne szkolenia dla rolników. Często takie spotkania kończą się konkursami wiedzy o bhp w rolnictwie, w których można wygrać środki podnoszące bezpieczeństwo pracy (bezpieczne urządzenia, odzież ochronną i roboczą). Prowadzone są pokazy bezpiecznego użytkowania maszyn i urządzeń rolniczych. Sztandarowym działaniem prewencyjnym o skali ogólnopolskiej jest konkurs Bezpieczne Gospodarstwo Rolne, które nie tylko promuje najbezpieczniejsze gospodarstwa, ale także pomaga wprowadzić zmiany i ulepszenia u rolników biorących udział w tym konkursie, które jeszcze bardziej przyczynią się do poprawy bezpieczeństwa pracy.
Nie zapominamy również o najmłodszych mieszkańcach wsi. Mamy świadomość, że wiedza na temat zagrożeń przekazana dzieci i młodzieży zaprocentuje w przyszłości, gdy młode pokolenie będzie przejmowało gospodarstwa od rodziców. Spotkania i pogadanki prowadzone są nawet w przedszkolach. Oprócz szkoleń dla dzieci i młodzieży prowadzone są różnego rodzaju konkursu na temat zagrożeń występujących w rolnictwie. Są konkursy plastyczne, na prezentację multimedialną i fotograficzne. Dla uczniów prowadzone są pokazy pierwszej pomocy przedmedycznej. Myślę, że często dzieci, które zapoznały się z zagrożeniami jakie występują w gospodarstwie rolnym przekazują swoim rodzicom tą wiedzę. I to jest również pozytywny efekt działań prewencyjnych prowadzonych wśród młodego pokolenia mieszkańców wsi.
W celu lepszego dotarcia do rolników stworzony został Kalendarz Wydarzeń Prewencyjnych. Pod adresem www.wydarzenia-prewencyjne.krus.gov.pl każdy zainteresowany może sprawdzić, czy i kiedy w jego miejscu zamieszkania odbywa się jakieś wydarzenie prewencyjne organizowane przez KRUS.
W działaniach prewencyjnych prowadzonych przez Kasę często biorą udział inne instytucje, które działają na rzecz zapobiegania wypadkom przy pracy rolniczej. Chodzi tu głównie o Państwową Inspekcję Pracy i Ośrodki Doradztwa Rolniczego. Każdy Oddział Regionalny KRUS ma już od lat wypracowaną współpracę z odpowiednimi partnerami, którzy wspomagają w przygotowaniu działań prewencyjnych.

Jakie są najczęstsze źródła zagrożenia w gospodarstwie i w jaki sposób powinny być zabezpieczone ?

Elżbieta Nawrocka: - Praca w gospodarstwie rolnym stwarza rozmaite zagrożenia, rolnik czasami musi być dyspozycyjny przez 24 godziny na dobę. Jego działalność niejednokrotnie wymaga wykonywania rozmaitych czynności poza terenem gospodarstwa. Zmienność warunków pracy, wielozadaniowość, sezonowość i korzystanie z pomocy najbliższych, czasami również dzieci stwarza sytuacje sprzyjające wypadkom przy pracy. Mnogość zagrożeń jest dużo większa niż w zakładach pracy. Dlatego rolnik musi posiadać duża wiedzę na temat zagrożeń, by bezpiecznie wykonywać pracę. Najgroźniejsze w skutkach są wypadki z udziałem maszyn i urządzeń. Dlatego przypominamy o stosowaniu osłon i zabezpieczeń ruchomych elementów maszyny. Należy pamiętać by wszystkie konserwacje i naprawy były wykonywane przy wyłączonej maszynie. Ciągniki i maszyny samobieżne muszą posiadać zabezpieczenie przed samoczynnym poruszeniem się np. na nierówności terenu.
Kolejnym źródłem zagrożeń są zwierzęta hodowane w gospodarstwie. Zarówno bydło, trzoda jak i konie mogą spowodować wypadek. Rolnik musi znać specyfikę codziennej obsługi odpowiedniej grupy zwierząt. Wypadki z udziałem zwierząt gospodarskich to przede wszystkim ich reakcja na nieznane warunki i otoczenie oraz strach. Należy pamiętać, by wchodząc do pomieszczenia inwentarskiego ostrzec głosem zwierzęta o swojej obecności. Nie należy wykonywać gwałtownych ruchów, niedopuszczalne jest bicie zwierząt. Zwierzęta hodowlane, szczególnie konie są wyczulone na zapach alkoholu, który powoduje ich podrażnienie. Jednak najczęściej do wypadków dochodzi na terenie podwórka, podczas przemieszczania się osób pracujących w gospodarstwie. Tutaj zagrożeniami są: zły stan nawierzchni podwórzy i ciągów komunikacyjnych, brak odpowiedniego obuwia roboczego lub nieodpowiednie rozmieszczenie maszyn i przedmiotów pracy w obejsciu.

Jakie są formy i kierunki działalności prewencyjnej KRUS w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w gospodarstwie rolnym ?

Elżbieta Nawrocka: - KRUS zgodnie z art. 63 ustawy o ubezpieczaniu społecznym rolników prowadzi działalność na rzecz zapobiegania wypadkom przy pracy rolniczej i rolniczym chorobom zawodowym. Do promowania zasad ochrony zdrowia i życia w gospodarstwie rolnym oraz informowania o zagrożeniach wypadkami przy pracy rolniczej i chorobami zawodowymi Kasa wykorzystuje różne formy działań – szkolenia, pogadanki, konkursy i olimpiady wiedzy o bhp, przeglądy gospodarstw i prac polowych, pokazy, publikacje w środkach masowego przekazu. Działania promujące zasady bhp w rolnictwie skierowane są dla różnych grup odbiorców: dzieci, młodzieży oraz dorosłych mieszkańców wsi. Należy podkreślić, że jedną z grup do których kierowane są szkolenia z zakresu bhp w rolnictwie są członkinie kół gospodyń wiejskich, które przecież aktywnie uczestniczą w pracy rolniczej. W całej Polsce Kasa organizuje rokrocznie ponad 4000 szkoleń i spotkań na temat zasad bhp w rolnictwie, ponad 2000 konkursów. Do tego należy doliczyć około 800 stoisk informacyjnych podczas targów, wystaw i innych uroczystości rolniczych, około 1500 pokazów bezpiecznej pracy, niezliczone publikacje w środkach masowego przekazu i wydawanie broszur i ulotek o tematyce prewencyjnej.

Już od kilkunastu lat KRUS organizuje konkurs ,,Bezpieczne gospodarstwo rolne’’. Na czym on polega i kto może zostać jego laureatem ?

Elżbieta Nawrocka: - W tym roku odbywa się już XII edycja konkursu Bezpieczne Gospodarstwo Rolne, który od samego początku był współorganizowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Państwową Inspekcję Pracy. Udział w konkursie mogą brać pełnoletnie osoby prowadzące produkcyjną działalność rolniczą, które są ubezpieczone w KRUS (przynajmniej jeden z właścicieli), wypełniły formularz zgłoszeniowy i przekazały go do  najbliższej placówki terenowej lub Oddziału Regionalnego KRUS.
         W konkursie oceniane są, m.in., takie elementy jak: ład i porządek w obrębie podwórza, zabudowań i stanowisk pracy stan budynków inwentarskich i gospodarczych, w tym: stan schodów i używanych drabin oraz instalacji i urządzeń elektrycznych wyposażenie maszyn i urządzeń używanych w gospodarstwie w osłony ruchomych części, podpory i inne zabezpieczenia stan techniczny pilarek tarczowych i łańcuchowych warunki obsługi i bytowania zwierząt gospodarskich stosowanie, stan i jakość środków ochrony osobistej rozwiązania organizacyjne, technologiczne i techniczne wpływające na bezpieczeństwo osób pracujących i przebywających w gospodarstwie rolnym estetykę gospodarstwa. Konkurs przebiega w co najmniej trzech etapach (regionalnym, wojewódzkim i krajowym). Właściciel gospodarstwa, który najlepiej dba o wymienione wyżej elementy ma szansę zostać zwycięzcą w finale krajowym. Od pierwszej edycji główną nagrodą w konkursie był ciągnik rolniczy. Rodzaj nagród jest uzależniony od etapu, w którym gospodarstwo bierze udział. Oczywiście staramy się, by nagrody w tym konkursie wpływały pozytywnie na bezpieczeństwo pracy w rolnictwie.

Jakie są najczęstsze przyczyny wypadków w gospodarstwie rolnym ?

Elżbieta Nawrocka: - Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego prowadzi postępowania powypadkowe i na tej podstawie dokonuje analizy przyczyn i okoliczności wypadków przy pracy rolniczej. W ostatnich latach dominującą grupą przyczyn wypadków w rolnictwie indywidualnym jest niewłaściwa organizacja pracy. Ponad 70% wszystkich zdarzeń było związanych z niewłaściwą organizacją pracy. Możemy tu zaliczyć niewłaściwą organizację stanowiska pracy, zły stan podwórzy i obejść, nieprawidłowa konstrukcja drabin, niestosoanie środków ochrony osobistej czy niewłaściwe warunki obsługi i bytowania zwierząt. Stan maszyn, urządzeń i obiektów budowlanych (wady konstrukcyjne, niewłaściwa eksploatacja) wpływał na zaistnienie wypadku tylko w około 13% zdarzeń. Najmniejszy wpływ na zaistnienie wypadku miał inne przyczyny, zależne bądź niezależne od rolnika (warunki atmosferyczne, działanie substancji chemicznych)- tylko 1,6%.