Wiedza potrzebna od zaraz. Samorządy w obliczu wodociągowego wyzwania

Zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków to jedno z najważniejszych zadań, które spoczywają na samorządach. Właściwa i efektywna eksploatacja systemów wod-kan oznaczają czystą i zdrową wodę w kranie, brak odorów, prawidłowe oczyszczanie ścieków, niską awaryjność systemu. Nie jest to proces ani prosty ani tani, a mniejsze samorządy mogą napotykać na wiele problemów. Jest jednak konieczny, by sprostać wymaganiom mieszkańców, coraz rzadziej akceptujących niską jakość usług komunalnych.

Zanim uruchomiono ogromne środki unijne na inwestycje w sektorze wodno-ściekowym, eksploatacja systemów wod-kan nie nastręczała operatorom większych problemów. Woda była tania, mieszkania nie były opomiarowane i zdarzało się, że ścieki trafiały wprost do środowiska. Awarie były codziennością, rzeki i jeziora były zanieczyszczone, a sam sektor wodno-kanalizacyjny nie był traktowany w kategoriach biznesu. Dzisiaj długość sieci wodociągowych powiększyła się trzykrotnie, i to głównie na terenach wiejskich. To samo zjawisko dotyczy sieci kanalizacyjnych i nowych oczyszczalni ścieków. Na te elementy zwracał uwagę prof. dr hab. inż. Marian Kwietniewski z Politechniki Warszawskiej podczas pierwszej edycji konferencji EKOGMINA, poświęconej  prawidłowości działania i zapobieganiu zagrożeniom systemu wodno-kanalizacyjnego. Przed nowymi wyzwaniami stanęły samorządy, zwłaszcza te mniejsze, nie posiadające ani wystarczającej liczby fachowców ani doświadczenia w eksploatacji złożonych systemów wod-kan, wybudowanych za środki unijne. Najważniejszym z wyzwań jest utrzymanie jak najwyższej jakości. Co się pod tym kryje? To ciągłość w dostawach wody, jakość zgodna z europejskimi normami, ekologia, ograniczanie kosztów i satysfakcja klienta.

- Dzisiaj zarządzanie systemami wod-kan w niczym nie przypomina tego, jak pracowało się w wodociągach 15-20 lat temu. Bez wiedzy o nowoczesnych rozwiązaniach technologicznych, wdrożenia monitoringu sieci, narzędzi GIS, zdalnych odczytów wodomierzy nie da się optymalizować eksploatacji, a tym samym osiągać zadowalających efektów i satysfakcji klienta. Coraz większe znaczenie odgrywają dziś podmioty, oferujące konsulting i wiedzę na temat optymalizacji procesu utrzymania nowowybudowanych systemów i instalacji wodociągowo-kanalizacyjnych - mówi Andrzej Osiński, członek rady programowej konferencji EKOGMINA 2019.

Nowe wyzwania

Ustalona na trzy lata taryfa za wodę i ścieki stanowi jedyny przychód firm wodociągowych. Uwzględnia ona między innymi koszty eksploatacji. Jeśli jest ona niewłaściwa, koszty rosną, ale nie ma prostej możliwości podniesienia taryfy w trakcie jej obowiązywania. Jednocześnie kończą się środki unijne, a windykacja w mniejszych gminach często kuleje. To wszystko może zachwiać finansami nie tylko przedsiębiorstwa wodociągowego, ale też gminy, zmuszonej do uruchamiania dotacji.

Bolączką starszych systemów wodociągowych są straty wody, generujące wymierne straty. Tomasz Radziwanowski, dyrektor zarządzający Ecol-Unicon mówi, że średnio straty te wynoszą aż 15,2% w skali kraju. Dane te zaprezentował podczas konferencji EKOGMINA 2018. Straty wody są efektem niewystarczającego utrzymania technicznego sieci, kiedy dochodzi do niekontrolowanych i nieujawnianych wycieków. Opłaty za wodę nie pokrywają kosztów jej produkcji i koło się zamyka. Dlatego tak ważne jest rozpoznanie tego zjawiska i następnie wdrożenie monitoringu parametrów hydraulicznych sieci. Jest to rozwiązanie kosztowne, ale opłacalne w dłuższej perspektywie.

Mniejsze gminy mogą korzystać z doświadczenia większych. Ogromne i niewspółmierne korzyści przynosi także dzielenie się wiedzą pomiędzy praktykami i zapoznanie się z opiniami naukowców. Taką niepowtarzalną okazję stwarza konferencja EKOGMINA. Podczas pierwszej odsłony tego wydarzenia uczestnicy zgodnie podkreślali, że jego wielkim walorem jest to, że skupia ono zarówno samorządy, firmy eksploatujące jak i firmy z sektora usług wod-kan, które współpracują z samorządami. Jej druga odsłona czyli EKOGMINA 2019 II Forum Praktyków będzie miała miejsce w dniach 5-6 czerwca br. w Jachrance koło Warszawy. W całości będzie poświęcona aspektom funkcjonowania wodociągów w małych i średnich gminach, a poruszane zagadnienia będą dotyczyć wszystkich aspektów, związanych z usługami wod-kan – zarówno technicznych, jak i finansowych czy prawnych.

Oparte na faktach

Konferencja EKOGMINA 2019 II Forum Praktyków to okazja, by poznać głosy zarówno praktyków jak i ekspertów branży wodociągowej. Podczas ubiegłorocznej konferencji swoją drogę do wysokiej jakości wody w kranie zaprezentował Andrzej Kurkiewicz, dyrektor elbląskich wodociągów.

- Elbląg był jednym z pierwszych miast, który te pieniądze (z Funduszu Spójności – przyp. red.) przeznaczył na system zaopatrzenia w wodę. Aby uzyskać dobrą jakość wody u odbiorcy, nie tylko trzeba usunąć przyczyny jej złej jakości czyli niedostateczne uzdatnianie wody, ale usunąć też skutki podawania przez dziesięciolecia wody o niskich parametrach, czyli wyczyścić sieć – mówił w 2018 roku Kurkiewicz. W prezentacji zwrócił też uwagę na efekty programu inwestycyjnego, wdrożonego w latach 2002-2010, którego koszty wyniosły prawie 100 mln zł: - Wszyscy odbiorcy na terenie Elbląga otrzymują dziś wodę pitną w sposób wysoce niezawodny i o jakości spełniającej polskie i unijne wymagania. Poziom strat w elbląskim systemie zaopatrzenia w wodę pitną nie przekracza 15%.

Wiedza kluczem do sukcesu

- W małych gminach jest tak, że wiedza technologiczna często skupiona jest w jednej osobie - mówi Tomasz Radziwanowski, i dodaje - Konieczne wydaje się budowanie zintegrowanych systemów zarządzania opartych o rzetelne dane inżynierskie, dopiero wówczas można mówić o tym, że mamy do czynienia z profesjonalną eksploatacją.

Na jeszcze inną ważną kwestię zwraca uwagę Andrzej Osiński:

- Budowane są oczyszczalnie i stacje uzdatniania w małych i średnich miejscowościach i trzeba powiedzieć, że często problemem jest niedoświadczony operator, zbyt mała wiedza, a czasami też niedobór kadr, doświadczonych w działaniach eksploatacyjnych, które mogą zapewnić, że te instalacje będą odpowiednio działały przez wiele lat.

Tę opinię podzielają włodarze wielu gmin w Polsce. Po wybudowaniu i zakończeniu okresu gwarancji w nowych oczyszczalniach, często muszą oni borykać się z problemami technologicznymi. Skraca się żywotność instalacji, a ich remonty są niejednokrotnie bardzo kosztowne.

Forum Praktyków

Konferencja Ekogmina 2019 II Forum Praktyków zbliża się wielkimi krokami. 5 czerwca odbędą się praktyczne warsztaty poświęcone optymalizacji kosztów eksploatacyjnych, a 6 czerwca cztery tematyczne sesje plenarne. Swoją obecność potwierdzili już szefowie firm wodociągowych, przedstawiciele firm, oferujących nowoczesne rozwiązania dla branży wod-kan, specjaliści z Izby Gospodarczej Wodociągi Polskie, z PGW „Wody Polskie”, z firm doradczych, eksperci inżynierii sanitarnej z najlepszych uczelni technicznych w kraju, przedstawiciel NFOŚiGW. Honorowym Partnerem konferencji są Wodociągi Mareckie, obchodzące jubileusz 20-lecia istnienia spółki.