Uprawa poza sezonem: Taki mamy klimat, ale… Jest światełko w tunelu!

Polski klimat, choć umiarkowany, nie ułatwia uprawy ciepłolubnych warzyw, owoców czy ziół, ani bardziej egzotycznych, ozdobnych gatunków roślin. Okres wegetacji roślinnej jest stosunkowo krótki, trudno więc w tym czasie wykrzesać z niewielkiej hodowli jakiś zysk. Czy ogrodnikom-amatorom pozostaje zatem jedynie uprawa na prywatny użytek? Niekoniecznie.

Sezon upraw da się nawet w naszym kraju wydłużyć o kilka miesięcy. Wszyscy widzieliśmy hodowlę roślin w szklarniach: zamknięta, do pewnego stopnia izolowana termicznie konstrukcja, pozwala podnieść temperaturę wewnątrz w stopniu wystarczającym, by uzyskać mikroklimat z zupełnie innej strefy, choćby i tropikalnej. Ogrzewane nieustannie szklarnie służą hodowli przez cały rok. Jednak taka profesjonalna szklarnia ogrodowa jest dużą inwestycją i jej koszt amortyzuje się dopiero w przypadku upraw o raczej szerokiej skali. Na użytek domowy lub z myślą o sprzedaży w skali mikro jest ona najczęściej wydatkiem nieopłacalnym.

Znacznie taniej od szklarni wychodzi zastosowanie tuneli foliowych (Foliaki w dobrych cenach znajdziesz np. w sklepie Janshop.pl), nadających się do używania i przez amatorów, i przez zawodowych plantatorów. Tunele ogrodowe chronią hodowane rośliny przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi, osłaniają przed wiatrem i gwałtownymi opadami, przepuszczając zarazem dostateczną dawkę światła słonecznego. To coś więcej niż okrycie uprawy agrowłókniną, agrotkaniną albo folią; tunele foliowe, dzięki obustronnym drzwiom lub oknom, można swobodnie wietrzyć w wybranej chwili, chroniąc rośliny przed przegrzewaniem się i chorobami grzybowymi. Użycie tuneli foliowych pozwala ponadto zwiększyć tempo wzrostu roślin i liczbę okresów uprawowych w roku, a co za tym idzie – także zbiory. Tunele ogrodnicze umożliwiają uprawy roślin od lutego do listopada, a więc przez trzy czwarte roku, niezależnie od warunków atmosferycznych, o ile nie będą one skrajne.

A zatem: szklarnia czy tunel ogrodowy?

Warto na spokojnie porównać uwarunkowania obu opcji i dokonać przemyślanego wyboru:

• Skala upraw – jak już wspomnieliśmy, tylko duża, profesjonalna hodowla gwarantuje opłacalność szklarni. Wynika to z kosztów ogrzewania, ale też podstawowego czynnika, jakim jest...

• Cena – niewielki tunel foliowy to przy zakupie wydatek rzędu kilkuset złotych, natomiast nawet najprostszej konstrukcji szklarnia kosztować będzie bliżej dwóch tysięcy złotych. Wysokiej jakości zaś, profesjonalne szklarnie wymagają dodatkowo zbudowania dla nich solidnych fundamentów i doprowadzenia stosownych instalacji.

• Sposób montażu – do zbudowania szklarni potrzebne jest najczęściej skorzystanie z usług wyspecjalizowanej firmy – tunel foliowy potrafi natomiast wznieść nawet amator, który wcześniej tego nie robił.

• Szczegóły konstrukcyjne – różne rozwiązania zastosowane w hodowli prowadzą do odmiennych wyników. Tunele foliowe mogą być zbudowane ze stabilnych i odpornych na wiatr profili metalowych albo lżejszych i bardziej mobilnych stelaży z rurek PCV. Tunele ogrodnicze zamyka się najczęściej za pomocą zamka błyskawicznego, dzięki czemu drzwi nie otworzy wiatr ani zwierzęta i nie będą one trzaskać, co w szklarni grozi stłuczeniem szyb. Szklarnie nie są też zazwyczaj wyposażone w okna z moskitierą, które w tunelach foliowych umożliwiają w razie potrzeby wietrzenie, utrudniając jednocześnie dostęp do środka insektom.

• Rodzaj pokrycia – szklarnia ogrodowa pokrywana jest szkłem lub taflami z pleksiglasu czy poliwęglanu. Jeśli nie ulegną one mechanicznym uszkodzeniom, na co są dość podatne, posłużą zapewne dłużej niż folia – ta jednak jest znacznie tańsza, zakup nowej nie stanowi problemu, a wymiana jest łatwa, podczas gdy wprawienie nowych szyb to już specjalistyczna robota.

• Mobilność konstrukcji – tunele ogrodnicze łatwo przestawiać z miejsca na miejsce, co robi się dla odkażenia podłoża albo gdy znajdziemy lepsze miejsce na lokalizację cieplarni. Szklarnie ogrodowe to konstrukcje stacjonarne i ich ewentualne rozebranie, a później ponowny montaż wymagają pewnego wysiłku i poniesienia kosztów.

• Warunki uprawy roślin – szklarnia umożliwia wydłużenie okresu wegetacji o parę tygodni dłużej niż tunel foliowy i pozwala zachować wewnątrz lepszą stabilność temperatur. Tunel ogrodowy nie zapewnia wysokiej klasy ochrony przed skrajnymi ich wahaniami, ale latem folia tunelu bardziej chroni rośliny przed poparzeniem niż szkło, bo mocniej rozprasza światło słońca.

Co da nam użytkowanie tunelu foliowego?

Kontrola nad tym, co jemy, nie jest łatwa w dobie nawozów sztucznych, środków ochrony roślin czy nie wszystkim miłych modyfikacji genetycznych. Własna uprawa pozwala mieć pod nadzorem każdy etap produkcji żywności roślinnej, dostarczając na stół przez większość roku świeżych oraz na pewno zdrowych warzyw i owoców. Tunele ogrodowe mogą też przynieść niemałe finansowe korzyści.

Wewnątrz tunelu foliowego można uprawiać w zasadzie wszelkiego rodzaju rośliny na ich wczesnym etapie rozwoju. Tunel ogrodniczy jest przydatny zwłaszcza do uprawy wymagających gatunków albo do produkcji warzyw przewidzianych do wczesnego plonowania, które tunel foliowy może przyspieszyć o kilka tygodni. Na przykład zbiór kalarepy można przyspieszyć o 2 do 5 dni, kalafiora o ok. 6, sałaty – 5 do 9, zaś pomidora czy ogórka nawet o 10 do 20 dni. Największy wzrost plonów tunele foliowe zapewniają w przypadku ogórków.

Do jakich upraw służy tunel foliowy?

Już od wczesnej wiosny do hodowania nadaje się np. rzodkiew, kalarepa, kalafior, por, seler, karczoch, marchewka, szpinak, sałata albo niektóre odmiany kapusty (np. wczesna kapusta biała). Kiedy temperatury zwiększą się i ustabilizują, mikroklimat wytworzony w tunelu foliowym zaczyna pozwalać na uprawę gatunków bardziej ciepłolubnych, jak pomidor, papryka, ogórek, bakłażan lub melon. Z czasem, poza typowymi roślinami hodowlanymi, jak szczypiorek, czosnek czy cukinia, można się pokusić o wyhodowanie bardziej egzotycznych gatunków, jak kiwano czy arbuz. Do późnej jesieni można znów hodować gatunki odporne na mrozy, np. brokuł, który może znieść nawet łagodną zimę. Tunel ogrodowy pozwala też na wcześniejsze obsianie uprawy sadzonkami niektórych ozdobnych roślin jednorocznych. Już w lutym w tunelu ogrodowym może rosnąć heliotrop peruwiański, lobelia, petunia, begonia, werbena, lewkonia, lwia paszcza, niecierpek, ostróżka, cynia czy żeniszek meksykański. Można już także uprawiać w tunelu foliowym zioła, np. majeranek, bazylię, rozmaryn, szałwię, cząber, koper, estragon czy lubczyk.

Część warzyw można uprawiać zarówno pod folią, jak na otwartym powietrzu – jeśli dochodzimy do wniosku, że temperatura w tunelu jest dla danej uprawy zbyt wysoka i nie jesteśmy w stanie jej obniżyć samym wietrzeniem, zdjęcie osłony foliowej nie stanowi większego problemu (nie jest to natomiast możliwe w szklarni). Warzywa o niewielkich wymaganiach cieplnych można pozostawić pod osłoną do ustalenia się przeciętnej temperatury dobowej powietrza na poziomie 10 do 12° Celsjusza. Warzywa bardziej ciepłolubne lepiej utrzymać pod folią aż przeciętne temperatury na zewnątrz osiągną przynajmniej 15-18°C. Jeśli już zdecydujemy się zdjąć folię z tunelu, warto zacząć hartować rośliny na kilka dni przedtem, pozostawiając na noc otwarte okienka (jeśli są) oraz drzwi tunelu. Zdejmowanie folii z konstrukcji lepiej przeprowadzać w pochmurne, a nawet nieco deszczowe dni – wówczas bowiem nie nastąpi u roślin szok związany z nagłą zmianą wilgotności powietrza.

Uwaga na zależności!

Tunele foliowe ogrodowe z możliwością wietrzenia w razie potrzeby, uzyskaną dzięki obustronnie otwieranym drzwiom bądź okienkom na bocznych ścianach, umożliwiają utrzymanie optymalnej temperatury często nawet bez zdejmowania pokrycia foliowego. To zaś pozwala na powtarzanie cyklu hodowli kilka razy na sezon. Kolejność upraw i rozmieszczenie grządek trzeba jednak uprzednio w sposób przemyślany zaplanować. Niektóre gatunki roślin mogą bowiem na siebie wzajemnie szkodliwie wpływać – jest to zjawisko zwane allelopatią. Przykładowo, nie należy łączyć hodowli pomidorów z ziemniakami ani ogórkami, za to sąsiedztwo pietruszki, sałaty czy fasoli wpływa na nie korzystnie. Uprawianą w tunelu foliowym cebulę dymkę zbiera się w miarę jej dojrzewania, natomiast jako poplon można w tym miejscu posadzić fasolę szparagową. Przedplonem może być szpinak, po nim zaś możliwe jest posadzenie późnej kapusty lub kalafiora. Natomiast po wczesnym kalafiorze i kapuście jako poplon możemy uprawiać rzodkiewkę i kalarepę, mogące z kolei stanowić przedplon dla pora, selera i późnych warzyw korzeniowych. O tego typu regułach warto się jak najwięcej dowiedzieć przed rozpoczęciem hodowli tunelowej. Dodatkowo należy przy tym wszystkim pamiętać, że warunki odpowiednie dla roślin, które mają wypełnić nasze tunele ogrodowe, mogą być, niestety, dogodne także dla chwastów. Dlatego uprawy roślin trzeba wciąż kontrolować pod tym kątem i w razie potrzeby interweniować.

Gdzie ustawić tunel foliowy?

Należyte wykorzystanie tunelu foliowego zależy od pewnych stałych i typowych czynników, związanych z jego lokalizacją i sposobem ustawienia.

Roślinom, jak każdemu wiadomo, potrzeba dużych ilości światła. Dlatego też tunele foliowe stawia się w miejscach podlegających nasłonecznieniu przez maksymalną ilość czasu w ciągu dnia. Tunel foliowy stawiamy jednym z dłuższych boków w kierunku południowym, by w jak największym stopniu wykorzystać zjawisko nagrzewania się folii na słońcu. Tunel ogrodniczy nie powinien być stawiany w miejscach, do których dochodzi cień okolicznych budynków, drzew czy większych krzewów. Lepiej też zachować (na terenie Rodzinnych Ogrodów Działkowych jest to zresztą regulaminową zasadą) minimum metrowy dystans od granicy działki; budowla przylegająca bezpośrednio do cudzego terenu może przeszkadzać sąsiadom, a i nam samym trudniej będzie poruszać się wokół tak ustawionego tunelu foliowego w celu dokonania koniecznych prac, takich jak okopanie tunelu bądź nałożenie nań i przytwierdzenie folii.

Tunele ogrodowe muszą też być wystarczająco zabezpieczone przed silnymi porywami wiatru. Nie umieszczamy ich zatem na całkiem otwartej przestrzeni – byłby to sposób na szybkie zniszczenie zarówno pokrycia, jak konstrukcji. Należy ponadto stawiać je na wyrównanym, wypoziomowanym podłożu i mocno do niego przymocowywać folię na całej długości, by zapobiec jej podwiewaniu. Tunel foliowy ustawiony w pewnej odległości od jakiejś bariery, jaką może być dla wiatrów np. żywopłot, mur ogrodzeniowy lub ściana budynku, będzie bezpieczniejszy – bariera taka osłoni go przed uderzeniami wiatru, rozproszy go i zmniejszać będzie jego ciągły napór.

Tunele foliowe lokalizuje się zazwyczaj w mniej widocznych częściach ogrodów, żeby nie przytłoczyć całości otoczenia sporej wielkości bryłą. Tunel ogrodowy jednak, w przeciwieństwie do szklarni, można łatwo przenieść w inne miejsce, jeśli np. uznamy, że poprzednie nie było najlepszym wyborem – lub też dla zapewnienia odpoczynku ziemi, na której uprzednio stał. Tunele foliowe pozwalają nam zaaranżować nasz ogród tak, jak chcemy.