XIV Kongres Gmin Wiejskich RP

Z inicjatywy Związku gmin Wiejskich RP pod patronatem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego we dniach 15 – 16 października w Serocku odbył się XIV  Kongres Gmin Wiejskich W dwudniowych obradach uczestnicyło ponad 800 samorządowców

Głównym przesłaniem tegorocznej edycji  Kongresu było określenie perspektyw rozwoju obszarów wiejskich w najbliższych latach, szczególnie w kontekście możliwego wsparcia tego procesu z funduszy europejskich na lata 2014-2020.
Z badania przeprowadzonego przez Związek Gmin Wiejskich RP wynika, że gminy wiejskie i miejsko-wiejskie w tym okresie planują inwestycje na poziomie 97 mld zł, przy założeniu wsparcia zewnętrznego w wysokości 64 mld złotych. W 70 % są one związane z gospodarką wodno-ściekową i budową dróg, czyli podstawową infrastrukturą równoważącą dysproporcje rozwoju pomiędzy wsią a miastami. Istnieje poważne zagrożenie zrealizowania tylko niewielkiej części tych planów. Wynika to z ograniczonych dochodów własnych, brakiem perspektyw na ich zwiększenie a przede wszystkim z znaczącym ograniczeniem dostępności do funduszy europejskich w latach 2014-2020. W planowanym Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 wyłączona została możliwość współfinansowania większości inwestycji gminnych. Mimo zapewnień Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie ma obecnie żadnego formalnego uzgodnienia sposobu wypełnienia tej luki. Istotna część gmin wiejskich może nie spełnić kryteriów lub trudno będzie się im wpisać w nowe zasady wykorzystania środków europejskich (preferowanie projektów wzmacniających „ośrodki wzrostu”, udział w związkach funkcjonalnych, zintegrowane inwestycje terytorialne, itp.).
Sytuacja ta zdaniem Związku Gmin Wiejskich RP  nie nastraja optymistycznie i większość przedstawicieli samorządów reprezentujących obszary wiejskie obawia się stagnacji rozwoju, pogłębieniu dysproporcji pomiędzy wsią a miastami a przede wszystkim pogorszeniu warunków życia mieszkańców wsi.
Obawy samorządowców  jak podkreśla ZGW budzi spadek wielkości środków w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich. W PROW na lata 2014-2020 środki będą mniejsze niż w obecnej perspektywie o ok. 11 mld euro. Dodatkowo, zmniejszone będą środki na rozwój obszarów wiejskich w drugim filarze programu. Kolejnym ograniczeniem będzie przesunięcie środków z drugiego filaru do pierwszego filaru z przeznaczeniem na dopłaty dla rolników.

Poniżej prezentujemy stanowisko XIV Kongresu Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej
w sprawie finansowania rozwoju obszarów wiejskich w latach 2014-2020


Przedstawiciele gmin wiejskich zgromadzeni na XIV Kongresie Gmin Wiejskich, powodowani troską o zapewnienie godziwych warunków życia na wsi oraz harmonijny i trwały rozwój gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej stwierdzają potrzebę dokonania istotnych zmian w projektach dokumentów programujących rozwój na lata 2014 – 2020. Zarówno projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020, jak i projekty programów operacyjnych przygotowywane w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego oraz na poziomie regionalnym nie pozwalają na zmniejszenie dysproporcji rozwojowych obszarów wiejskich i miejskich oraz zapewnienie oczekiwanego standardu życia. Dysproporcje te są widoczne szczególnie w zakresie dostępu mieszkańców i podmiotów gospodarczych do infrastruktury komunalnej, usług edukacyjnych, zdrowotnych, kulturowych oraz telekomunikacyjnych. Uważamy, że wdrożenie polityki rozwoju w oparciu o wymienione dokumenty programowe pogłębi jeszcze te dysproporcje.
Wskazujemy, że Związek Gmin Wiejskich RP przeprowadził we wrześniu i październiku br. badanie w kierunku oszacowania łącznej wartości inwestycyjnych wydatków majątkowych planowanych przez gminy wiejskie i miejsko - wiejskie na lata 2014 - 2020 w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, infrastruktury drogowej, oświaty i wychowania, infrastruktury sportowej i turystycznej, szerokopasmowych sieci teleinformatycznych, obiektów kultury oraz usług „e-urząd”. Wynik badania potwierdził istnienie w tych gminach wielkiego potencjału rozwojowego i dużej determinacji dla wyrównywania standardów życia i tworzenia trwałych miejsc pracy. Łączna wartość planowanych inwestycji z tego zakresu wynosi ok. 97 mld zł. Gminy posiadają zdolność zainwestowania ok. 1/3 wartości tych przedsięwzięć jako tzw. udziału własnego. Zapotrzebowanie na środki wspierające te inwestycje szacujemy na ok. 64 mld zł  w perspektywie 7 letniej, czyli średnio ok. 9,1 mld  zł rocznie. Taki poziom wsparcia nie tylko powstrzyma postępujące od lat dysproporcje rozwojowe miast i gmin wiejskich, ale także odwróci tę zgubną dla całej populacji tendencję.
Zwracamy uwagę, że w stosunku do łącznej kwoty środków europejskich wynegocjowanej dla Polski na nową perspektywę finansową, mającej służyć rozwojowi i szacowanej na ok.420 mld  zł  nasze zapotrzebowanie stanowi jedynie ok. 15,2% tej kwoty.
Szanujemy wynegocjowany przez rząd podział środków alokowanych odrębnie w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz polityki spójności. Stwierdzamy równocześnie, że środki alokowane w II filarze WPR z przeznaczeniem na wsparcie inwestycji realizowanych przez gminy są absolutnie niewystarczające dla realizacji wyżej określonych celów. Dodatkowo limity te mają zostać pomniejszone poprzez przemieszczenie 25% z nich do filara I oraz poszerzenie kierunków wydatków środków z II filara WPR. Takie zmiany znacznie zubożą fundusze dostępne dla tej kategorii gmin.      W tej sytuacji oczekujemy na ustalenie odpowiednich alokacji dostępnych na realizację inwestycji komunalnych przez gminy wiejskie w programach finansowanych z polityki spójności.


Mając na uwadze priorytety przyjęte w projektach dokumentów programujących rozwój np. preferowanie projektów wzmacniających ośrodki wzrostu, udział w związkach funkcjonalnych, zintegrowane inwestycje terytorialne, itp wyrażamy poważne obawy o realną dostępność gmin wiejskich do funduszy w ramach ogólnych konkursów. Zalecamy w tych okolicznościach, aby dokumenty określające reguły dostępności do środków poza PROW, przewidywały odrębne ich limity dla gmin wiejskich (miejsko – wiejskich). Takie rozwiązanie jest jedynym realnie prowadzącym do zmniejszenia dysproporcji rozwojowych.
Równie ważną kwestią jest określenie katalogu przedsięwzięć mogących uzyskać wsparcie z poszczególnych programów i funduszy. Uważamy, że wykluczenie wsparcia inwestycji wodociągowo – kanalizacyjnych oraz drogowych z PROW jest nieuzasadnione i spowoduje utrudnienia w realizacji tych inwestycji. Ubolewamy, że w tej sytuacji pozostają poza wsparciem inwestycje kanalizacyjne na obszarach poniżej 2000 RLM i oczekujemy na umożliwienie wsparcia tych inwestycji. Zalecamy ustalenie możliwie szerokiego katalogu przedmiotowego inwestycji mogących uzyskać wsparcie zarówno z PROW, jaki i z innych programów, szczególnie służących poprawie jakości życia, tworzeniu trwałych miejsc pracy i zwiększeniu atrakcyjności inwestycyjnej i poprawie stanu środowiska na obszarach wiejskich. Podkreślamy, że ograniczenie dostępu do środków unijnych dla gmin wiejskich wpłynie także negatywnie na możliwości rozwoju gospodarstw rolnych i działalność pozarolniczych mieszkańców wsi.
Uczestnicy XIV Kongresu Gmin Wiejskich popierają stanowisko Zarządu Związku Gmin Wiejskich RP z dnia 27 sierpnia 2013 r. w sprawie projektu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich skierowane do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zwracają równocześnie uwagę na priorytety zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich zawarte w treści opinii Komitetu Regionów UE przyjętej w Brukseli dnia 9 października 2013 r. i rekomendują ich uwzględnienie w programowaniu rozwoju obszarów wiejskich w Polsce na okres 2014 – 2020.


Serock, 16 października 2013 r.