Zmiany w systemie oświaty

Rada Ministrów zaakceptowała projekt nowelizacji ustawy o systemie oświaty.

Proponowane zmiany w ustawie o systemie oświaty dotyczą przede wszystkim:

• objęcia wszystkich 6-letnich dzieci obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym;
• wprowadzenia istotnych zmian w systemie kształcenia ustawicznego,
• udoskonalenia systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli;
• wzmocnienia nadzoru pedagogicznego;
• umacniania systemu egzaminów zewnętrznych.

Zakłada się, że 6-letnie dzieci zostaną objęte obowiązkowym wychowaniem przedszkolnym od roku szkolnego 2003/2004. Podejmując taką decyzję, kierowano się założeniem, że wyrównanie szans edukacyjnych dzieci wymaga stopniowego upowszechniania wychowania przedszkolnego dzieci w wieku 3-5 lat. Natomiast dzieci 6-letnie, także niepełnosprawne, powinny być objęte obowiązkowym przygotowaniem przedszkolnym: w przedszkolu ogólnodostępnym (w tym dysponującym oddziałem integracyjnym) lub specjalnym, albo w oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej.

Jeśli droga dziecka do najbliższego przedszkola publicznego lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej będzie przekraczać 3 km, zapewnione zostanie dowożenie tych dzieci i opieka w czasie podróży lub zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna środkami transportu publicznego. Dzieci niepełnosprawne muszą mieć zapewnione dowożenie z każdej odległości.

Ustawowo zostanie wprowadzona możliwość dofinansowania podręczników szkolnych i książek pomocniczych dla dzieci niewidomych, słabo widzących, niesłyszących oraz upośledzonych umysłowo. Z powodu wysokiej ceny (są to wydawnictwa niskonakładowe), publikacje te są najczęściej niedostępne dla rodziców takich dzieci.

Doceniając rolę olimpiad, stanowiących ważne uzupełnienie systemu oświaty, zwłaszcza w pracy z uczniami zdolnymi, określono dokładnie zadania ministra właściwego ds. oświaty w inicjowaniu, koordynowaniu i nadzorowaniu organizacji ogólnopolskich olimpiad (jest ich obecnie 27). Minister może też zlecać te zadania w formie umowy szkołom wyższym, stowarzyszeniom naukowym, placówkom oświatowym itp.

Za ważny element reformy systemu oświatowego uznano egzaminy zewnętrzne, wprowadzone już do porządku prawnego. Ich wyniki pozwalają obiektywnie informować, jak szkoła przygotowała uczniów do dalszej edukacji, jaka jest skuteczność pracy nauczycieli, jak działa system oceniania w porównaniu z innymi szkołami. Organy prowadzące szkoły i kuratorzy oświaty mogą ocenić pracę poszczególnych szkół, ich dyrektorów oraz wykorzystanie środków finansowych przyznawanych na edukację uczniów i doskonalenie nauczycieli. Zaproponowane zmiany mają na celu precyzyjne określenie kompetencji poszczególnych komisji, a w konsekwencji zwiększenie skuteczności i operatywności zarówno komisji okręgowych, jak komisji centralnej.

Wprowadzono rozwiązania mające na celu skorelowanie kształcenia w poszczególnych zawodach z potrzebami rynku. Stworzono też możliwość włączenia się ministrów właściwych dla danych zawodów do przygotowania kadr dla poszczególnych sektorów gospodarki oraz wspierania materialnego i organizacyjnego placówek kształcenia zawodowego. Poszerzono kompetencje dyrektorów szkół zawodowych w sprawowaniu nadzoru pedagogicznego w przedsiębiorstwach, w których uczniowie odbywają praktyki.

Zaproponowano zwiększenie kompetencji kuratorów oświaty i nadzoru pedagogicznego. W razie stwierdzenia przez organ nadzorujący niedostatecznych efektów kształcenia, dyrektor szkoły będzie zobowiązany do przedstawienia programu naprawczego i wdrożenia go w porozumieniu z tym organem. Nieusunięcie przez dyrektora uchybień może grozić nawet pozbawieniem go stanowiska. Natomiast minister oświaty będzie miał prawo wydawania kuratorom na piśmie wiążących wytycznych i zaleceń (obecnie ma tylko prawo do kontroli sprawności i skuteczności nadzoru pedagogicznego).

Kuratorzy otrzymają zwiększone uprawnienia nadzoru nad placówkami doskonalenia nauczycieli, a także wpływ na wykorzystanie środków wyodrębnionych w budżecie wojewody na dofinansowanie doskonalenia zawodowego kadry pedagogicznej. Wprowadzony będzie system akredytacji placówek doskonalenia nauczycieli. Akredytacja będzie decyzją administracyjną wydawaną przez kuratora. Wprowadzenie akredytacji jest niezbędne z powodu komercjalizacji usług w tej dziedzinie. Powinno stanowić gwarancję osiągania i utrzymania wysokiej jakości dokształcania pedagogów.

W związku z licznymi postulatami środowisk społecznych i instytucji kształcących dorosłych zaproponowano nowe ramy organizacyjne kształcenia ustawicznego, które będzie prowadzone w szkołach dla dorosłych, w placówkach kształcenia ustawicznego, kształcenia praktycznego oraz w ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego. Centra kształcenia ustawicznego i kształcenia praktycznego nie będą mogły być włączane, jak obecnie, do zespołów szkół. Okazuje się bowiem, że dotychczas ich zadania statutowe były ograniczane na rzecz zadań szkolnych.

W projekcie nowelizacji wymieniono typy szkół i rodzaje placówek prowadzących kształcenie ustawiczne, a także inne formy pozaszkolne. Propozycje zmierzają do stworzenia drożności między systemem szkolnym i pozaszkolnym. Przewidziane akty wykonawcze uregulują możliwość zdobywania i podwyższania przez osoby dorosłe wykształcenia ogólnego i zawodowego. Przewidziano możliwość wykorzystania funduszy strukturalnych UE na rozwój kształcenia ustawicznego.

Minister właściwy ds. oświaty określi sposób zaliczania kursów zawodowych przy podejmowaniu nauki w szkole zawodowej, potwierdzania kwalifikacji zawodowych po ukończeniu kursu oraz wprowadzanie nowych metod i form kształcenia. Wprowadzenie akredytacji placówek kształcenia pozaszkolnego powinno poprawić jakość i skuteczność tej formy kształcenia, a w konsekwencji kwalifikacje osób dorosłych i ich sytuację na rynku pracy. Minister oświaty będzie też mógł zawierać porozumienia z organizacjami pracodawców, samorządami gospodarczymi oraz innymi organizacjami pozarządowymi w celu wspólnego działania zmierzającego do doskonalenia kształcenia zawodowego, zwłaszcza przez praktyczną naukę zawodu.

W związku z proponowanymi zmianami w ustawie o systemie oświaty konieczne były również zmiany w ustawach: o rzemiośle, o szkolnictwie wyższym, o wyższych szkołach zawodowych i w Karcie Nauczyciela. Nowelizacja tej ostatniej ustawy umożliwi ministrowi edukacji zobowiązanie nauczycieli do realizacji nie mniej niż 2 godzin tygodniowo w formie zajęć pozalekcyjnych (lub innych podobnych) w ramach ogólnego 40-godzinnego tygodniowego czasu pracy przewidzianego w Karcie Nauczyciela.