Negocjacje nad GSP zakończone – rynek ryżu pozostaje bez realnej ochrony

Po czterech latach rozmów i miesiącach intensywnych prac technicznych, negocjacje trójstronne nad reformą systemu GSP (Generalised Scheme of Preferences) dobiegły końca. Choć polityczne porozumienie zamyka długo oczekiwany proces, europejski sektor ryżu ocenia wynik jako dalece niewystarczający.

Co ustalono

• Nowy mechanizm ochronny opiera się na dziesięcioletniej średniej importu (387 tys. ton) powiększonej o 45% marginesu wzrostu.
• Oznacza to próg aktywacji na poziomie 562 tys. ton, czyli wyższy niż obecne rekordowe wolumeny importu (547 tys. ton w 2025 r.).
• Mechanizm ma wejść w życie w 2027 r. i podlegać corocznym przeglądom.

❗ Dlaczego sektor ryżu jest rozczarowany

• Próg aktywacji został ustalony na podstawie obecnych, historycznie wysokich poziomów importu. W praktyce oznacza to, że mechanizm zadziała tylko w „sytuacjach naprawdę wyjątkowych”, ignorując bieżące problemy rynku.
• Porównanie z 2019 r. – poprzednie środki ochronne uruchamiano przy poziomie 380 tys. ton, co Komisja uznała za konieczne dla ochrony sektora. Nowy próg jest o blisko 50% wyższy.
• Rynek się zmienia – udział importu w konsumpcji wzrósł z 40% dekadę temu do prawie 50% dziś. Nawet w roku dobrej produkcji (2025) import utrzymuje się na rekordowym poziomie, wypierając ryż europejski z rynku.

Konsekwencje dla producentów

• Ryzyko trwałego wypchnięcia z rynku – jeśli trend się utrzyma, europejscy producenci mogą stracić popyt na rodzimy ryż, co przełoży się na spadek areału upraw i trwałe szkody finansowe.
• Symboliczna ochrona – mechanizm nazwany „automatycznym” w praktyce pozostaje nieaktywny, bo próg ustawiono zbyt wysoko.
• Polityczny kompromis – sektor ocenia, że zamiast realnej ochrony wybrano rozwiązanie, które ma wartość głównie formalną.

Wnioski dla Polski

Choć Polska nie jest dużym producentem ryżu, sprawa ma znaczenie dla całego sektora rolno-spożywczego:

• Precedens polityczny – pokazuje, że w negocjacjach handlowych UE często priorytetem jest kompromis, a nie ochrona producentów.
• Lekcja dla innych sektorów – podobne mechanizmy mogą być stosowane wobec zbóż, mięsa czy produktów mlecznych. Wysokie progi aktywacji mogą sprawić, że ochrona będzie iluzoryczna.
• Znaczenie głosu producentów – europejskie organizacje branżowe muszą konsekwentnie zabiegać o realne narzędzia ochrony, inaczej ryzykują marginalizację na własnym rynku.

✍️ Podsumowanie

Reforma GSP miała być szansą na wzmocnienie ochrony europejskich producentów ryżu wobec rosnącej konkurencji z krajów najsłabiej rozwiniętych. Zamiast tego powstał mechanizm, który w praktyce nie odpowiada na realne potrzeby sektora. To kompromis, który zamyka wieloletni proces legislacyjny, ale otwiera pytania o przyszłość europejskiego rolnictwa w globalnym handlu.

oprac, e-red, ppr.pl