Polska nauka w cenie

Polska zajmuje 19. miejsce na świecie pod względem liczby prac naukowych. Ranking publikuje czwartkowe "Nature"

"Nature" to jedno z najważniejszych pism naukowych na świecie. W rankingu oceniano dwa kryteria: liczbę prac zamieszczonych przez badaczy z danego kraju w renomowanych czasopismach (pod uwagę wzięto 8 tys. tytułów wydawanych w 36 językach) i liczbę cytowań tych prac w artykułach napisanych przez innych badaczy. Dane dotyczyły lat 1997-2001.

Jak wypada Polska? W badanym okresie nasi uczeni opublikowali w ważnych pismach 42 852 prace. Daje nam to 19. miejsce na świecie - przed nami jest Brazylia, wyprzedzamy Danię. Mierzone tym kryterium znaczenie naszego kraju w nauce światowej wynosi 1,18 proc. Gorzej jest z cytowaniami. W tym zestawieniu zajmujemy 21. pozycję, pomiędzy Indiami a Brazylią, którą tym razem pokonaliśmy. W latach 1997-2001 na badania Polaków powoływano się 155 310 razy.

Choć na świecie jest prawie dwieście państw, lista opublikowana w "Nature" kończy się na pozycji numer 30. Zajmuje ją Iran. Wyliczanie pozostałych krajów nie miałoby sensu - ich znaczenie w światowej nauce jest praktycznie zerowe.

Na pierwszą trzydziestkę krajów przypada 98 proc. wszystkich publikacji naukowych i cytowań. Reszcie, która jest pięć razy liczniejsza, pozostaje... tylko 2 proc. Oznacza to, że w nauce liczą się właściwie trzy regiony - Ameryka Północna, Europa i Azja Wschodnia plus Indie.

Autorzy zestawienia obawiają się, że ten podział - na nielicznych liderów uciekających peletonowi maruderów - nie zmieni się przez dziesiątki lat. - To groźne. Kraje zapominające o nauce podcinają gałąź, na której siedzą. W konkurencyjnym świecie, w którym coraz bardziej liczy się wiedza i umiejętność jej wykorzystania do celów praktycznych, ich szanse na rozwój są znikome - komentuje główny autor rankingu sir David King, brytyjski uczony, który od kilku lat jest też doradcą naukowym rządu Tony'ego Blaira.

W świecie nauki dominują Amerykanie. Są autorami co trzeciej ważnej pracy, na nich przypada połowa cytowań. Ale dystans pomiędzy USA a krajami europejskimi maleje.

Te ostatnie są w pojedynkę nadal dużo słabsze od Stanów, lecz gdy zsumuje się ich siły, wówczas okazuje się, że Europa jest obecnie największym na świecie producentem publikacji naukowych.

Drugie ważne zjawisko to wzrost znaczenia krajów azjatyckich. Wśród nich potęgą jest Japonia, ale w trzydziestce są też: Chiny, Korea Południowa, Indie, Tajwan i Singapur. Chiny są już dziewiąte pod względem liczby publikacji naukowych, a Korea Płd. i Tajwan, które jeszcze w 1997 roku przegrywały z Polską, dziś są przed nami. - To konsekwencja olbrzymich inwestycji w naukę - podkreśla King.

Pieniądze na naukę pochodzą przede wszystkim z firm prywatnych. W Japonii, USA czy Wielkiej Brytanii najważniejszym pracodawcą badaczy jest przemysł. W takich państwach jak Polska, Węgry czy Portugalia naukowcy są utrzymywani głównie z budżetu państwa.

Efekt? W 2001 roku USA zarobiły na eksporcie towarów high tech 234 mld euro, Japonia - 111 mld euro, Niemcy - 100 mld euro, a Wielka Brytania - 80 mld euro (dane Eurostatu). Tymczasem polski eksport produktów, w których udział myśli technicznej jest wysoki, miał wartość... zaledwie 1 mld euro. Siedem razy więcej zarobili Węgrzy, a trzy razy więcej Czesi.

Przygnębiające jest to, że nowoczesne produkty, na których dziś zarabia się najlepiej, stanowią zaledwie 2,6 proc. wartości naszego eksportu (daje to nam 23. miejsce w Unii Europejskiej, gorsze są tylko Łotwa i Cypr). To niestety oznacza, że nasza oferta dla świata jest przestarzała i bardzo tradycyjna. Zarazem, by się rozwijać, musimy kupować myśl techniczną za granicą. W 2001 roku sprowadziliśmy towary high tech wartości 6,5 mld euro. No, ale mamy za to świetne jabłka i truskawki.