W sprawie odszkodowania za lokalizację na gruntach rolnych słupów energetycznych

Przedstawiamy odpowiedź Ministerstwa Gospodarki na interpelację Posła na Sejm RP Andrzeja Grzyba, w sprawie odszkodowania za lokalizację na gruntach rolnych słupów sieci elektroenergetycznej oraz stacji transformatorowych.
Ad. 1. "Czy resort ma rozpoznanie jaka jest skala ewentualnych roszczeń rolników za straty spowodowane lokalizacją słupów sieci energetycznej na gruntach rolnych?"
Odpowiadając na powyższe pytanie uprzejmie informuję, że zgodnie z posiadaną przez Ministerstwo Gospodarki wiedzą, dotychczasowa gama roszczeń właścicieli gruntów, na których posadowione zostały lub przebiegają fragmenty linii elektroenergetycznych jest bardzo szeroka, począwszy od żądań zapłaty odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z gruntów, przez żądanie wykupu nieruchomości, aż do żądania usunięcia linii włącznie. Postulowana wysokość odszkodowań jest zróżnicowana w zależności od gminy na terenie, której infrastruktura jest posadowiona, kwalifikacji gruntu, a także od stopnia zaawansowania inwestycji budowy sieci.
Zaspokojenie przez przedsiębiorstwa energetyczne wszystkich formułowanych przez właścicieli roszczeń, jest nie do podźwignięcia przez przedsiębiorstwa energetyczne z uwagi przede wszystkim na ich skalę, różnorodność i często wygórowany poziom. Przykładowo, łączna wartość służebności gruntowej pod budowę linii przesyłowej na terytorium całego kraju w wysokości postulowanej przez właścicieli gruntów w jednej z gmin, wynosiłaby 17,2 mld zł. Dla zobrazowania skali tych roszczeń warto zwrócić uwagę, że wartość ta stanowi ok. 72% wartości odtworzeniowej majątki sieciowego PSE S.A., który w 2007 r. był właścicielem linii przesyłowych najwyższych napięć - dokumentowanego na potrzeby Komisji Europejskiej.
Ad. 2. "Czy prowadzone są prace w spółkach energetycznych nad wyprowadzeniem jednolitych zasad rekompensat?"
Odnosząc się do powyższego pytania Pana Posła uprzejmie informuję, że konieczność wypracowania "jednolitych zasad rekompensat" była rozważana przez przedsiębiorstwa energetyczne w trakcie spotkań oraz konferencji sektora elektroenergetycznego z przedstawicielami Ministerstwa Gospodarki. Przedsiębiorstwa energetyczne są zainteresowane wypracowaniem jednolitego modelu wyznaczania wynagrodzeń za ustanowienie służebności przesyłu, co w znacznym stopniu ułatwiłoby negocjacje z właścicielami działek. Zgodnie z propozycjami przedsiębiorstw energetycznych jednolity model wyznaczania wynagrodzeń mógłby zostać uregulowany np. w kolejnej nowelizacji przepisów Kodeksu cywilnego lub w formie niewiążącego prawnie "katalogu dobrych praktyk", opracowanego przez towarzystwa zrzeszające przedsiębiorstwa energetyczne, a następnie poddanego konsultacjom społecznym. Wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności gruntowej byłaby uzależniona m.in. od rodzaju linii, rodzaju terenu, umiejscowienia na terenie kraju oraz klasyfikacji gruntu.
Ad. 3. "Czy Ministerstwo Gospodarki pracuje nad ustawowymi regulacjami, które pomogłyby w rozwiązaniu przedmiotowego problemu odszkodowań za lokalizację słupów na gruntach rolnych?"
Odpowiadając na powyższe pytanie pragnę poinformować Pana Posła, że dnia 18 czerwca 2008 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podpisał ustawę o zmianie ustawy -Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, w której m.in. wprowadzono przepisy regulujące stan prawny gruntów pod urządzeniami liniowymi infrastruktury technicznej. W nowelizacji ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.) przewidziano m.in. wprowadzenie instytucji służebności przesyłu.
Wprowadzenie instytucji służebności przesyłu usystematyzuje regulacje prawne i wprowadzi jasne i jednoznaczne reguły określające status urządzeń przesyłowych oraz pozwoli na wyeliminowanie większości sporów pomiędzy właścicielami działek z przedsiębiorstwami utrzymującymi na nich infrastrukturę przesyłową.
Instytucja służebności przesyłu ułatwi przedsiębiorstwom liniowym, w tym przedsiębiorstwom zajmującym się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej budowę nowej infrastruktury lub eksploatację infrastruktury już istniejącej, przy jednoczesnym uwzględnieniu interesu właścicieli gruntu. Nie należy bowiem zapominać, iż realizacja i utrzymanie obiektów infrastruktury energetycznej służy przede wszystkim zaspokajaniu potrzeb publicznych, a urządzenia te są niezbędne ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju. W przeciwieństwie do budowy dróg i autostrad, wymagających przejęcia gruntów na własność, budowa i funkcjonowanie linii energetycznej wymaga jedynie ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego do nieruchomości gruntowej, na której posadowiona będzie inwestycja liniowa.
Zgodnie z wprowadzonym nowelizacją art. 3051 K.c. przedsiębiorca, który zamierza wybudować urządzenia lub którego własność stanowią urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazów, energii elektrycznej może korzystać z nieruchomości obciążonej służebnością przesyłu, w zakresie zgodnym z przeznaczeniem urządzeń przesyłowych.
Stosownie do wprowadzonych zmian Kodeksu cywilnego ustanowienie służebności przesyłu ma nastąpić na podstawie umowy zawieranej pomiędzy właścicielem nieruchomości, a przedsiębiorcą. Pozwoli to stronom samodzielne kształtować łączący je stosunek prawny, co odpowiada zasadom gospodarki wolnorynkowej, w tym zasadzie swobody umów. Zgodnie zwoła stron ustanowienie służebności może nastąpić odpłatnie lub bez wynagrodzenia. Natomiast stosownie do art. 3052 K.c. jeżeli właściciel odmówi zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń infrastruktury technicznej, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem na drodze sądowej.
Ponadto jako prawo rzeczowe służebność przesyłu nie będzie miała ograniczonego czasu na jaki zostanie ustanowiona. Stosownie do nowego art. 3052 K.c. służebność przesyłu przejdzie na nowego nabywcę przedsiębiorstwa lub urządzeń. Jednak w przypadku zakończenia likwidacji przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym (w rozumieniu art. 551 K.c.) służebność ta wygaśnie. Po wygaśnięciu służebności przesyłu przedsiębiorca będzie zobowiązany do usunięcia urządzeń z nieruchomości.