Pamięć - obowiązkiem potomnych

Umarłych wieczność dotąd trwa, dokąd pamięcią się im płaci. Ten fragment wiersza Wisławy Szymborskiej może służyć za motto działalności Komitetu ds. Opieki nad Grobami Profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Powstanie przy wyższej uczelni takiej inicjatywy, by ocalić od zapomnienia wybitnych poprzedników, jest konkretną realizacją tych słów. 
Do zadań tego, powołanego w 2008 roku  Komitetu, należy m.in. kontrola stanu grobów profesorów UJ, zlecanie niezbędnych prac konserwatorskich, a także tworzenie bazy danych dotyczących zmarłych profesorów. W jego skład weszli przedstawiciele wszystkich wydziałów UJ. Od samego początku pracami Komitetu kieruje prof. Jan Wiktor Tkaczyński.  
Jedną z pierwszych inicjatyw Komitetu było przygotowanie i wydanie okolicznościowego wydawnictwa w 70 rocznicę Sonderaktion Krakau.. Zawierało ono nazwiska uczonych, aresztowanych w 1939 roku  przez gestapo, spoczywających na krakowskim cmentarzu Rakowickim. W kolejnych latach, dodatki okolicznościowe przedstawiały sylwetki zmarłych profesorów UJ, zasłużonych dla Uniwersytetu i nauki polskiej. Na łamach tych dodatków przypomnianych zostało już  ponad 400 profesorów UJ, w tym roku dojdzie kolejnych 100 biogramów. I co ważne – każdy ze wskazanym miejscem spoczynku, wiele z fotografią mogiły. W przyszłym roku staraniem Komitetu ukaże się monografia „Szlakiem pamięci. Groby profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego na cmentarzu Rakowickim 1803 – 2013”. Dodatkowym i jakże szlachetnym zadaniem Komitetu staje się ocalenie przed całkowitą dewastacją zniszczonych zabytkowych mogił, o których nikt już nie pamięta. W ubiegłym roku z inicjatywy Komitetu wykonana została i wmurowana tablica dla prof. Kazimierza Piecha, ofiary Sonderaktion Krakau, wybitnego botanika. Ocalono też przed ponownym użyciem, czyli w praktyce przed zniknięciem, mogiłę wybitnego polskiego językoznawcy profesora Tadeusza Milewskiego. Obecnie trwają prace restauratorskie przy zabytkowym nagrobku prof. Ludwika Zejsznera (1805-1871), geologa, pioniera ochrony przyrody tatrzańskiej. Zaawansowane prace konserwatorskie wymagają sporego nakładu finansowego, dalece przekraczającego możliwości Komitetu, który dysponuje skromnym funduszem, głównie  z odpisu 1% podatku i darowizn. Z pomocą przychodzą inne instytucje, dla których dorobek Uniwersytetu Jagiellońskiego jest skarbem polskiej nauki, które też starają się ratować zabytkowe grobowce.
Przez cały czas trwa gromadzenie danych o zmarłych profesorach UJ, które zamieszczane są na uniwersyteckiej internetowej stronie  w zakładce Lista Pamięci: http://www.uj.edu.pl/uniwersytet/aktualnosci/odeszli/lista-pamieci
Lista obejmuje już blisko 1000 nazwisk zmarłych profesorów, ale też innych zasłużonych dla Uniwersytetu postaci. Wyszukiwanie informacji biograficznych dot. zmarłych profesorów i określenie ich miejsca pochówku to często praca niemal detektywistyczna. Uczy też ogromnej pokory. Kiedy czytamy, że jakiś profesor był nie tylko fantastycznym specjalistą w swej dziedzinie, odkrywcą, prekursorem nowatorskich metod leczniczych, konstruktorem narzędzi chirurgicznych, a znajdował jeszcze czas na pracę społeczną, sprawowanie funkcji państwowych, malował, chodził po górach, prowadził salon artystyczny –  to tylko można nisko pochylić głowę i zastanowić się, czy i dziś jeszcze tacy są wśród nas?
Ambicją Komitetu, jedynego chyba w swoim rodzaju w całej Europie, jest nie tylko przywrócenie pamięci o tych, którzy tworzyli i wzbogacali wiedzę, ale również pełna dokumentacja miejsc ich pochówków. Dziś Komitet stara się zlokalizować groby profesorów UJ na cmentarzu Rakowickim, ale śmiałym celem jest odszukanie mogił profesorów krakowskiego Uniwersytetu w całej Polsce, a nawet poza jej granicami. Wszędzie, gdzie tylko się znajdują. Być może kiedyś krakowska inicjatywa rozszerzy się na cały kraj, na inne zasłużone polskie uczelnie, które również poszczycić się mogą wybitnymi postaciami. Nauka nie zna granic. Historia polskiej nauki zostawiła ślady również na mniejszych, często maleńkich parafialnych  cmentarzach. Może tam też są groby zapomniane, w których spoczywają wielcy, a którym należy się szacunek. Bylibyśmy wdzięczni za te informacje. Pamięć bowiem  jest obowiązkiem narodu, zaś obowiązkiem Uniwersytetu Jagiellońskiego było dać przykład, iż non omnis moriar.

Jolanta Herian-Ślusarska
sekretarz Komitetu
ds. Opieki nad Grobami Profesorów UJ



Prosimy Czytelników o przekazywanie informacji o zmarłych profesorach UJ, spoczywających na różnych cmentarzach w kraju i zagranicą, zwłaszcza o tych na Ziemi Świętokrzyskiej. Ważne przy tym jest wskazanie, gdzie znajduje się mogiła.  Uwagi, pytania i informacje w tym zakresie prosimy kierować na adres:
Komitet ds. Opieki nad Grobami Profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego
Biuro Informacji UJ
ul. Piłsudskiego 8/1, 31-109 Kraków
tel. 12 430 10 12, 12 663 14 77
e-mail: komitet-pamieci@uj.edu.pl

Jednocześnie Komitet ds. Opieki nad Grobami Profesorów UJ zwraca się z serdeczną prośbą do wszystkich, którym troska o materialny stan grobów zmarłych profesorów UJ leży na sercu, o dokonywanie wpłat, również jako odpisu 1% podatku na organizację pożytku publicznego, na konto Fundacji dla Uniwersytetu Jagiellońskiego: KRS: 0000077648, Bank DnB Nord Polska S.A. nr konta: 46 1370 1372 0000 1706 5117 6000 z adnotacją „Groby Profesorów UJ”.

Wszystkim Darczyńcom serdecznie dziękujemy!