Na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich

Trybunał Konstytucyjny  9 grudnia 2014 roku o godzinie 13.00 rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący ograniczenia możliwości przeniesienia praw i obowiązków związanych z prowadzeniem uprawy leśnej tylko do sprzedaży lub spadkobrania.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 7 ust. 6a i art. 11 ustawy z 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia w zakresie, w jakim przepisy te przewidują możliwość przeniesienia praw i obowiązków wynikających z wyłączenia gruntów z uprawny rolnej i prowadzenia uprawy leśnej tylko w razie przeniesienia własności nieruchomości objętej uprawą leśną na podstawie umowy sprzedaży bądź spadkobrania - z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 konstytucji.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, zakwestionowana ustawa o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia utraciła moc z dniem wejścia w życie ustawy z 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. Jej przepisy nadal jednak obowiązują w stosunku do miesięcznego ekwiwalentu za wyłączenie gruntów z upraw rolnych i prowadzenie uprawy leśnej, przyznanego na jej podstawie przed dniem wejścia nowej ustawy z 2003 r.
W myśl zakwestionowanego art. 7 ust. 6a ustawy z 2001 r., w przypadku sprzedaży gruntu, na którym znajduje się uprawa leśna, obowiązki związane z prowadzeniem uprawy leśnej oraz ekwiwalent przechodzą na nabywcę gruntu. Przekazania tych praw i obowiązków dokonuje starosta w drodze decyzji administracyjnej. Uprawnienie do ekwiwalentu można również nabyć w drodze spadkobrania. Korzystanie z nabytych w ten sposób uprawnień jest kontynuowane przez okres maksymalnie 20 lat.
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich  przepisy te ograniczają możliwość przeniesienia praw i obowiązków związanych z prowadzeniem uprawy leśnej tylko do następstwa prawnego powstałego na skutek sprzedaży bądź spadkobrania nieruchomości objętej uprawą leśną (choć w tym ostatnim wypadku mowa jest jedynie o przeniesieniu uprawnień). Ustawowe ograniczenie następstwa prawnego powoduje, że niedopuszczalna jest wykładnia systemowa lub celowościowa, która pozwoliłaby rozszerzyć tę możliwość na inne sytuacje, w których dochodzi do przeniesienia własności zalesionego gruntu np. na podstawie umowy darowizny czy umowy dożywocia, a także przy przeniesieniu własności nieruchomości na podstawie umowy z następcą w trybie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników. Tymczasem, jak zauważa wnioskodawca, umowa darowizny i umowa dożywocia (podobnie jak umowa sprzedaży) są najczęściej stosowanymi w obrocie umowami, za pomocą których dochodzi do zmian własnościowych w rolnictwie.
Z kręgu uprawnionych do ekwiwalentu wyłączono również nabywców, którzy otrzymali nieruchomość na podstawie np. umowy zamiany, będącej niewątpliwie umową wzajemną, a zatem odpłatną.
W ocenie RPO, ograniczenie możliwości przeniesienia prawa do ekwiwalentu tylko do sprzedaży i spadkobrania jest nieracjonalne i niezrozumiałe w szczególności dlatego, że z punktu widzenia celów ustawy z 2001 roku, jak i funkcji, jakie spełnia wypłacany beneficjentom ekwiwalent, sposób przeniesienia prawa własności nieruchomości nie powinien mieć żadnego wpływu na możliwość przejścia praw i obowiązków związanych z prowadzeniem uprawy leśnej.
Według wnioskodawcy, prawo do ekwiwalentu jest prawem o wartości majątkowej. Jest to prawo ściśle związane z nieruchomością objętą uprawą leśną, a nie z konkretną osobą, która w dniu rozpoczęcia prowadzenia uprawy leśnej ma status właściciela nieruchomości. Prawo to nie jest zatem świadczeniem o charakterze socjalnym przypisanym do określonej osoby, celem zapewnienia jej minimalnego poziomu utrzymania. Należy przyjąć, że jest to świadczenie wzajemne, które zobowiązuje właściciela uprawy leśnej do jej prowadzenia zgodnie z planem zalesienia, a następnie zgodnie z uproszczonym planem urządzenia lasu. Na taki charakter ekwiwalentu wskazują także przepisy dotyczące wstrzymania wypłaty ekwiwalentu. Dochodzi do niego bowiem z przyczyn niezwiązanych z osobą właściciela nieruchomości, ale dotyczących wyłącznie sposobu prowadzenia uprawy leśnej i wywiązywania się z obowiązków nałożonych decyzją o prowadzeniu uprawy leśnej. Stosownie zaś do art. 64 ust. 2 konstytucji wszystkie prawa majątkowe podlegają równej ochronie prawnej. 
Zdaniem RPO, prawo do ekwiwalentu powinno zatem podlegać równej ochronie niezależnie od sposobu przeniesienia własności nieruchomości, skoro nie jest immanentnie związane z pierwotnym właścicielem uprawy leśnej. Nie ma powodów, by inaczej traktować podmioty, które nabyły prawo własności tych nieruchomości na podstawie innych tytułów prawnych niż wskazana w tych przepisach umowa sprzedaży oraz spadkobranie. Ograniczenie to nie służy ani interesom Skarbu Państwa, ani interesom nabywców nieruchomości dotkniętych tym ograniczeniem.