ANR: Dobry wynik w trudnym roku

W 2008 r., pomimo pogarszających się uwarunkowań zewnętrznych, Agencja osiągnęła dobre wyniki w zakresie realizacji najważniejszych zadań ustawowych. Na koniec ubiegłego roku Agencja dysponowała Zasobem o powierzchni 2,4 mln ha, z czego 1,8 mln ha znajdowało się w dzierżawie, a do rozdysponowania pozostawało 320 tys. ha (w dużej części grunty trudno zbywalne, o niskiej przydatności rolniczej). Biorąc pod uwagę, że ok. 150 tys. ha nieruchomości Zasobu stanowią grunty obce, oczekujące na protokolarne przekazanie innym podmiotom, głównie regionalnym zarządom gospodarki wodnej i marszałkom województw (wody płynące), należy podkreślić, że Agencja przekroczyła już półmetek prywatyzacji w odniesieniu do przejętych nieruchomości.

Ze wstępnych danych wynika, że Agencja wykonała plan finansowy na rok 2008 i dzięki temu wpłaci wcześniej zakładane kwoty do budżetu państwa (ok. 700 mln zł) i na Fundusz Rekompensacyjny (ok. 800 mln zł) służący zadośćuczynieniu roszczeń zabużańskich. Wpłaty za rok 2007 uregulowane w 2008 r. wyniosły natomiast 1 mld 560 mln zł (929 mln zł do budżetu, 631 mln zł na Fundusz Rekompensacyjny).

W 2008 r. Agencja trwale zagospodarowała (prywatyzacja z przeniesieniem prawa własności) około 109 tys. ha, z czego sprzedaży podlegało 78,2 tys. ha. Wynik sprzedaży zrealizowany
w roku ubiegłym był niższy niż w kilku latach ubiegłych (po ok. 100 tys. ha rocznie). Złożyło się na to wiele przyczyn niezależnych od Agencji, wśród których wymienić należy przede wszystkim:
- pogarszającą się sytuację dochodową w rolnictwie i zmniejszającą się siłą nabywczą rolników (głównie ze względu na istotny spadek cen zbytu produktów rolnych), co bezpośrednio odbija się na możliwości zakupu ziemi;
- zaostrzenie przez banki kryteriów udzielania preferencyjnych kredytów na zakup ziemi z dopłatami do oprocentowania z ARiMR;
- intensyfikację działań gmin na terenie całej Polski w dziedzinie dokonywania zmian w planach miejscowych i studiach gminnych, w wyniku których część gruntów rolnych traci swoją dotychczasową funkcję np. w kierunku gruntów inwestycyjnych (do czasu zakończenia procedury z tym związanej nie ma możliwości dokonania właściwej wyceny gruntów i ich prawidłowej sprzedaży).
Należy podkreślić, że Agencja przeprowadziła w ubiegłym roku o przeszło 6 tysięcy więcej przetargów na sprzedaż, niż rok wcześniej (2007 r. - 45,6 tys., 2008 r. – 51,2 tys.).

Zmniejszający się popyt na grunty rolne Zasobu miał także wpływ na istotne zmniejszenie się dynamiki wzrostu cen gruntów w porównaniu z okresem 2003 – 2007.

Należy również wspomnieć o nierozwiązanej kwestii roszczeń reprywatyzacyjnych, która blokuje Agencji możliwość sprzedaży aż 600 tys. ha. W niektórych województwach (kujawsko-pomorskie, wielkopolskie) roszczenia byłych właścicieli obejmują ok. 90 % powierzchni Zasobu. Intensyfikacja sprzedaży gruntów przez Agencję w najbliższych latach będzie uzależniona głównie od rozstrzygnięć ustawowych dotyczących zadośćuczynienia.

W sytuacji niesprzyjających warunków ekonomicznych Agencja, chcąc intensyfikować sprzedaż, będzie musiała w najbliższym czasie zwiększyć podaż gruntów. Oznacza to konieczność podjęcia większego wysiłku pracowników ANR w przygotowanie formalno-prawne nieruchomości i większe zaangażowanie organizacyjne i finansowe w zakresie zamówień publicznych na geodezję i wyceny nieruchomości.

Agencja Nieruchomości Rolnych wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do 57 spółek hodowli roślin uprawnych i zwierząt, mających szczególne znaczenie dla gospodarki narodowej. Rok 2008 był pierwszym pełnym rokiem, w którym podmioty te nie mogły korzystać z wsparcia finansowego ze środków publicznych, tj. z Funduszu Postępu Biologicznego i z dofinansowania przez Agencję. Okoliczność ta stała się jedną z przyczyn podjęcia przez ANR działań na rzecz restrukturyzacji części z tych spółek, szczególnie zajmujących się hodowlą koni.

Istotnym zadaniem ANR jest powiększanie gospodarstw rodzinnych. Większej skuteczności działań Agencji w tej dziedzinie służyłaby niewątpliwie nowelizacja przepisów prawa dotyczących przetargów ograniczonych gwarantująca, że ziemia przeznaczona dla rolników będzie trafiać w ich ręce.

Wyzwaniem dla Agencji staje się również zabezpieczenie i ulepszenie majątku trwałego pozostającego w gestii Agencji (remonty, inwestycje, likwidacja azbestu i mogilników),
w tym również oddanego w dzierżawę. Działania te służyć powinny polepszeniu warunków produkcji (bezpieczeństwo zdrowotne, oszczędność energii), ochronie środowiska, przeciwdziałaniu katastrofom budowlanym, poprawie estetyki obiektów państwowych. To wszystko wpływać będzie również na wartość rynkową tego mienia.

Agencja przez lata tradycyjnie kojarzona była z pomocą socjalną dla środowisk popegeerowskich i aktywizacją zawodową. Od 2004 r., w związku ze zmianami przepisów prawnych, ANR nie ma już możliwości realizacji zadań tego typu. Wspomaganie rozwoju obszarów, gdzie dominowały PGR-y może obecnie następować w drodze bezzwrotnej pomocy finansowej na budowę, remont oraz przebudowę infrastruktury technicznej towarzyszącej budynkom mieszkalnym, przekazanej nieodpłatnie gminom i spółdzielniom mieszkaniowym, bez uprzedniego doprowadzenia do należytego stanu technicznego. Ta forma wsparcia stosowana jest przez Agencję od 1999 r.. Od tego czasu Agencja udzieliła pomocy finansowej setkom gmin i spółdzielni mieszkaniowych na kwotę ok. 1 mld zł. Proces kierowania środków Agencji na te cele jest na terenie całego kraju znacznie zaawansowany, jednak jednostki terenowe Agencji powinny na bieżąco identyfikować możliwości nieodpłatnego przekazywania i udzielania wsparcia finansowego. W latach 2009-2011 Agencja będzie w stanie wydatkować na te cele nawet po 60 mln rocznie.