REJESTR ODMIAN KUKURYDZY
W polskim rejestrze odmian, prowadzonym przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, znajduje się obecnie 120 mieszańców F1 kukurydzy. 75 spośród nich (62,5%) wpisano do rejestru w ostatnich 5 latach (2002-2004), a w ostatnim roku wpisano 13 mieszańców. Rok rejestracji poszczególnych mieszańców podano w tabeli 1. Jednocześnie w latach 2002-2004 wycofano z rejestru aż 42 mieszańce. Świadczy to o bardzo dużej dynamice zmian w rejestrze. Odmiany starsze są zastępowane przez odmiany nowsze o korzystniejszych cechach użytkowych.
Zgodnie z rejestracją COBORU5 62 mieszańce są przeznaczone do uprawy na ziarno, 41 do uprawy na kiszonkę z całych roślin, a 17 - to mieszańce ogólnoużytkowe, przeznaczone zarówno do uprawy na ziarno, jak i na kiszonkę. Zgodnie z rekomendacją poszczególnych hodowli, większość mieszańców ziarnowych, zwłaszcza z grup wczesnej i średniowczesnej, może być również użytkowana w uprawie na kiszonkę. Z takich mieszańców uzyskuje się kiszonkę o zwiększonym udziale kolb i ziarna, a więc wysokoenergetyczną, szczególnie przydatną w intensywnej produkcji mleka i mięsa wołowego.
Mieszaniec kukurydzy przeznaczony do uprawy na ziarno powinien charakteryzować się wysokim potencjałem plonowania, wczesnością dostosowaną do rejonu uprawy, odpornością na fuzaryjną łamliwość łodyg i na wylęganie korzeniowe oraz odpornością na główne patogeny kukurydzy: choroby fuzaryjne łodyg i kolb (Fusarium sp.), głownię guzową (Ustilago maydis), drobną plamistość liści (Kabatiela zeae), Mieszańce kukurydzy o korzystniej strukturze kolb - dużym udziale ziarna i małym udziale rdzenia - mogą być wykorzystywane w produkcji kiszonki z odkoszulkowanych i rozdrobnionych kolb (CCM). CCM jest bardzo efektywną paszą stosowaną w żywieniu świń.
Mieszaniec przeznaczony do uprawy na kiszonkę powinien charakteryzować się wysokim plonem suchej masy łodyg, liści i kolb (tzw. ogólny plon s.m.), wysokim udziałem suchej masy kolb (ponad 50%) w ogólnym plonie suchej masy i wysoką zawartością suchej masy w całych roślinach przy zbiorze (28-32%). Nowoczesne mieszańce kukurydzy do uprawy na kiszonkę charakteryzują się cechą „stay green". Ich łodygi i liście zachowują zieloność w okresie dojrzewania, co umożliwia dłuższą akumulację składników pokarmowych i większą koncentrację suchej masy w kolbach. Wydłużony jest okres zbioru, a masa do zakiszania uzyskana z mieszańców typu „stay green" łatwiej się zakisza, dzięki wyższej zawartości wody w liściach i łodygach. W przypadku mieszańców do uprawy na kiszonkę, tak jak i mieszańców do uprawy na ziarno, bardzo ważna jest również ich wczesność, dostosowana do rejonu uprawy.
Przyjmuje się, że właściwy dobór mieszańca wpływa aż w 30% na sukces w uprawie kukurydzy. Uprawa kukurydzy w Polsce podlega ścisłej rejonizacji, Wczesność mieszańców jest określana liczbą FAO, która ma związek z akumulacją suchej masy (lub zawartością wody) przy zbiorze, Obecnie najwcześniejszymi mieszańcami w rejestrze są KB1902 i WILGA (FAO 190), a najpóźniejszy mieszaniec IMAN ma liczbę FAO 300. Mieszańce z poszczególnych grup wczesności mają różny udział w rejestrze odmian. Mieszańców wczesnych, o liczbie FAO do 2203 jest 18, tj. 15%. Ponad połowę stanowią mieszańce średniowczesne, o liczbie FAO 230-250, których jest 71 (59,2%). Mieszańców średniopóźnych, o liczbie FAO 260-300, jest w rejestrze 31 (25,8%).
W rejonie Polski Północnej (rejon III) na ziarno powinny być uprawiane mieszańce bardzo wczesne i wczesne (FAO do 200-210), a na kiszonkę również mieszańce wczesne i średniowczesne, najlepiej o liczbie FAO 220-230. W rejonie środkowym (rejon II) na ziarno, obok mieszańców wczesnych, należy uprawiać mieszańce średniowczesne o liczbie FAO 250. Na kiszonkę w rejonie II zaleca się uprawę mieszańców o liczbie FAO 220-250. Mieszańce średniopóźne (FAO 260-300) powinny być uprawiane na ziarno i na kiszonkę wyłącznie w najbardziej korzystnych warunkach klimatycznych, tj. w południowo-zachodniej i południowo-wschodniej Polsce (rejon I), przy czym w uprawie na ziarno raczej nie należy uwzględniać mieszańców o liczbie FAO wyższej niż 270, a także do tego kierunku uprawy wybierać również mieszańce średniowczesne, o liczbie FAO 240-250.
Nieprzestrzeganie zasad rejonizacji kukurydzy było przyczyną wielu niepowodzeń w uprawie kukurydzy w sezonie 2004. Wstępną ocenę sezonu dokonano w artykule zamieszonym w czasopiśmie „Agro Serwis" nr 19-20 (298-299) z 16 października 2004 (str. 8-9). Jak wiadomo, sezon 2004 był bardzo niekorzystny dla uprawy kukurydzy. Temperatury w maju byty najniższe od 40 lat. W wielu rejonach kraju był również chłodny czerwiec, a szczególnie wysoka była amplituda temperatur między dniem i nocą. Skutkowało to wystąpieniem „głodu fosforowego", przejawiającego się fioletowym zabarwieniem liści, W dużym nasileniu wystąpiła ploniarka zbożówka. Temperatury w kolejnych miesiącach - lipcu, sierpniu i wrześniu - były również niższe niż w wieloleciu. Nastąpiło znaczne opóźnienie okresu wegetacji, w niektórych rejonach nawet o miesiąc.
Kilka ostatnich lat było stosunkowo ciepłych, a niektóre były nawet z ekstremalnie wysokimi temperaturami. Spowodowało to w wielu przypadkach odejście od zalecanej rejonizacji mieszańców kukurydzy, W 2004 r., mieszańce z grupy średniopóźnej (FAO 260-300) znalazły się również w uprawie w rejonie II - środkowym, a niekiedy nawet w rejonie III - północnym, W rejonie III powszechny był wysiew mieszańców średniowczesnych (FAO 240-250). Takie błędy w doborze mieszańców, korygowane przez przebieg pogody w innych latach, skutkowały nieosiagnięciem przez kukurydzę dojrzałości, a nierzadko zbiory ziarna odbywały się przy zawartości wody około, czy nawet ponad 40%. W wielu przypadkach zbiory były bardzo opóźnione lub zbyt długo rozciągnięte w czasie, co jednak nie przyczyniło się do zmniejszenia wilgotności ziarna, ale było przyczyną porażenia ziarna przez grzyby patogeniczne z rodzaju Fusarium sp. i inne. Znacząco wyższy, w ogólnych kosztach produkcji, był udział kosztów suszenia ziarna. Należy mieć nadzieję, że producenci kukurydzy wyciągną prawidłowe wnioski z przebiegu wegetacji w 2004 r. i będą w przyszłości uwzględniali w swoich planach produkcyjnych wyłącznie mieszańce, które gwarantują osiągnięcie dojrzałości w ich rejonach. Biorąc pod uwagę potrzeby rejonizacji mieszańców, w tabeli 2 zestawiono je według wczesności, określonej liczbą FAO.
Wśród zarejestrowanych odmian kukurydzy główne typy hodowlane stanowią mieszańce pojedyncze, czyli dwuliniowe (SC - single cross), składające się z dwóch linii (A x B), oraz mieszańce trójliniowe (TG - three-way cross). Nieliczne mieszańce są podwójne lub czteroliniowe (DC - double-cross). Te mieszańce są produktem krzyżowania dwóch mieszańców pojedynczych (AB) x (CD). W rejestrze odmian kukurydzy jest obecnie 66 mieszańców pojedynczych (55%), 52 mieszańce trójliniowe (43,3%) i 2 mieszańce podwójne. Zaletą mieszańców pojedynczych jest większe wyrównanie morfologiczne i niekiedy wyższe plonowanie, głównie w produkcji na ziarno. Jednak plony nasion tych mieszańców są niższe, a produkcja nasienna trudniejsza, dlatego również ceny nasion są na ogół wyższe niż mieszańców trójliniowych.
Właścicielami odmian mieszańcowych kukurydzy w polskim rejestrze odmian jest 16 firm zagranicznych i 2 krajowe firmy hodowlano-nasienne (tabela 1). Spośród 120 mieszańców - 89 jest własnością firm zagranicznych, a 31 (około) jest własnością firm krajowych. Z dwóch polskich firm zajmujących się hodowlą kukurydzy, Hodowla Roślin Smolice ma w rejestrze 22 odmiany, a Hodowla Roślin Rolniczych Kobierzyce 9 odmian. Udział polskich firm, w tym głównie Hodowli Roślin Smolice, w rynku nasion jest znaczący, gdyż wynosi około 3540%. W sezonie 2004 r. zostały sprzedane wszystkie nasiona kukurydzy wyprodukowane w 2003 r. oraz wszystkie nasiona z zapasów. Biorąc pod uwagę wysokość zamówień na polskie nasiona kukurydzy na bieżący rok, należy przypuszczać, że ich ilość może być niewystarczająca dla zaspokojenia potrzeb rynku. Wśród polskich odmian kukurydzy dominującą pozycję zajmują odmiany ogólnoużytkowe: SAN i REDUTA, a wśród odmian ziarnowych mieszańce BLASK i GROM. Wymienione mieszańce są już przedmiotem produkcji nasiennej i dystrybucji w kilku krajach Unii Europejskiej, a BLASK z powodzeniem konkuruje z innymi mieszańcami ziarnowymi w doświadczeniach w UE.
Spośród zagranicznych firm hodowlano-nasiennych, największy udział w polskim rynku nasion kukurydzy ma grupa Limagrain (Limagrain, Mais Angevin i Nickerson). Grupa ta ma zarejestrowane w Polsce 18 odmian mieszańcowych kukurydzy. Innymi firmami o znaczącym udziale w rynku nasion są: KWS (22 odmiany), Pioneer (14 odmian), Rustica/Pau (8 odmian), Syngenta (7 odmian), RAGT (5 odmian), Saaten Union - SWS, Fr. Strube (5 odmian) i Advanta (4 odmiany).
Należy podkreślić, że wszystkie odmiany przed ich przyjęciem do rejestru przeszły 4-5 letnie badania WGO (wartości gospodarczej), w badaniach przedwstępnych, wstępnych i rejestrowych oraz badania OWT (odrębności, wyrównania i trwałości). Na podstawie badań rejestrowych została też określona ich wczesność (liczba FAO) w warunkach klimatycznych Polski. Przydatność nowszych odmian została też pozytywnie zweryfikowana w doświadczeniach porejestrowych (PDO), prowadzonych w kilku ostatnich latach (od 2000 r). Wiele spośród odmian znajdujących się w rejestrze ma już ustaloną pozycję w produkcji na ziarno lub kiszonkę.
Należy spodziewać się, że w obrocie nasiennym na wiosnę 2005 r., obok odmian zarejestrowanych w Polsce, znajdą się mieszańce kukurydzy z tzw. listy europejskiej. Te odmiany są zarejestrowane w innych krajach UE, jednak ich przydatność do naszych warunków nie była dotychczas przedmiotem badań.
Literatura:
Lista odmian rolniczych 2004, COBORU, Słupia Wielka Lista opisowa odmian 2004. Rośliny Rolnicze, Słupia Wielka
Pełny tekst opracowania (plik do pobrania) zawiera 2 tabele:
Tabela 1. Mieszańce kukurydzy w rejestrze odmian w Polsce (stan na 16.12.2004)
Tabela 2. Wczesność i kierunek użytkowania mieszańców kukurydzy (zgodnie z rejestracją COBORU)
KUKURYDZA CUKROWA
W Polsce corocznie, od ponad 10 lat, wzrasta powierzchnia uprawy kukurydzy cukrowej. Obecnie jest ona uprawiana, według szacunkowych danych, na ponad 3 tys. ha. W Europie głównymi producentami kukurydzy cukrowej są Węgry (39 000 ha) i Francja (26 000 ha). Znacząca produkcja ma także miejsce we Włoszech (3 800 ha), Hiszpanii (3 000 ha) oraz w Izraelu (3 500 ha). Światowy rekord biją USA (300 000 ha), gdzie kukurydza cukrowa jest „narodowym" warzywem, a roczne spożycie na mieszkańca wynosi około 12 kg.
Głównym odbiorcą kolb kukurydzy jest przemysł przetwórczy, który konserwuje w puszkach czyste ziarno lub w mieszankach z innymi warzywami. Produkcją kukurydzy konserwowej zajmuje się w Polsce kilkunastu producentów. Coraz więcej spośród nich wykorzystuje w produkcji rodzimy surowiec. Pozostali przetwarzają ziarno importowane z zagranicy, głównie z Węgier. Innym kierunkiem jest zamrażanie kolb do spożycia po gotowaniu, w restauracjach typu „fast food". Coraz większego znaczenia nabiera też produkcja kukurydzy cukrowej na świeży rynek, do bezpośredniego spożycia w postaci gotowanych kolb. Bardzo często są też spożywane świeże kolby. Prawdziwym przysmakiem są kolby w folii aluminiowej z grilla. Ziarno, wyłuskane z kolb, stanowi doskonały komponent do wszelkiego rodzaju sałatek. Może być też podawane z mięsami i wędlinami.
Dystrybucją świeżych kolb zajmują się w Polsce głównie sieci dużych supermarketów. Dynamicznie rozwija się też amatorska produkcja kukurydzy cukrowej w ogródkach działkowych na własne spożycie.
Kukurydza cukrowa jest rośliną warzywną o wyjątkowym znaczeniu w żywieniu człowieka. Jej wartość odżywcza i smakowa jest związana z wysoką zawartością łatwo przyswajalnych, wysokoenergetycznych cukrów prostych oraz z wysoką zawartością błonnika regulującego działanie przewodu pokarmowego.
Kukurydza cukrowa zawiera komplet mikro- i makroelementów, a w szczególności charakteryzuje się dużą zawartością wapnia, magnezu, żelaza oraz cynku. Na podkreślenie zasługuje wielokrotnie wyższa niż w innych warzywach zawartość selenu, który odgrywa olbrzymią rolę w profilaktyce antynowotworowej, Zawiera również wiele witamin: A, C, B1, B2, PP, a szczególnie duże ilości witaminy E, określanej jako „witamina młodości".
W produkcji występują trzy typy odmian mieszańcowych kukurydzy cukrowej:
W przemyśle konserwowym na świecie standardem są odmiany słodkie. W Polsce w przetwórstwie, obok odmian słodkich, używa się również - supersłodkich. W produkcji na świeży rynek dominują odmiany supersfodkie, gdyż takie są akceptowane przez konsumentów.
W praktyce rolniczej stosuje się kilka metod umożliwiających wydłużanie okresu podaży kolb kukurydzy cukrowej. Zwykle w naszych warunkach pozwalają one na zapewnienie podaży kolb od połowy lipca do końca września, a w przypadku wykorzystania chłodni nawet do połowy października. Są to następujące metody:
Technologia produkcji kukurydzy cukrowej jest podobna do uprawy kukurydzy pastewnej. Warto jednak zwrócić uwagę na pewne istotne różnice. Konieczna jest izolacja (około 300 m) od plantacji kukurydzy pastewnej. Należy także zapewnić izolację między uprawami kukurydzy cukrowej słodkiej i supersłodkiej, gdyż w przypadku wzajemnego przepylenia znacznie pogarsza się jakość surowca do przemysłu lub kolb do bezpośredniego spożycia, Kukurydza cukrowa ma większe wymagania termiczne niż kukurydza pastewna, co wiąże się z potrzebą lepszego nagrzania gleby, aby nasiona mogły wykiełkować. Wymagania termiczne odmian supersłodkich są znacznie wyższe niż odmian o podwyższonej zawartości cukrów i słodkich. Optymalny termin wysiewu kukurydzy cukrowej przypada od 5 do 20 maja. Zalecana jest też mniejsza obsada roślin - 5 do 6 roślin na 1 m2 (50-60 tys. na 1 ha). Kukurydzę cukrową sieje się płycej niż pastewną; na glebach bardziej zwięzłych na głębokość około 3-4cm, na glebach lżejszych do 5 cm.
Nasiona muszą być zaprawione, zarówno zaprawą grzybobójczą, jak i owadobójczą. Zaprawa owadobójcza chroni kukurydzę przed groźnym szkodnikiem, jakim jest ploniarka zbożówka. Ważna jest też walka z chwastami. Jest to zagadnienie dość trudne, gdyż wiele substancji aktywnych, zarejestrowanych do stosowania w kukurydzy pastewnej, nie posiada rejestracji do stosowania w kukurydzy cukrowej. Niektóre herbicydy mogą uszkodzić lub zniszczyć siewki kukurydzy cukrowej.
Koszty uprawy kukurydzy cukrowej są znacznie wyższe niż pastewnej. Nakłady na 1 ha wynoszą 3-4 tys. zł. Około 50% kosztów stanowią nasiona, których cena dochodzi do 150zł za 1 kg. Bardzo kosztowny jest też zbiór kolb, w naszych warunkach na ogół ręczny i wielokrotny, gdyż kolby dojrzewają nierównomiernie. Przed podjęciem decyzji o produkcji kukurydzy cukrowej trzeba mieć zapewniony rynek zbytu, gdyż w stosunkowo krótkim okresie dojrzewania podaż kolb jest tak duża, że nie ma możliwości ich zagospodarowania i tracą one walory smakowe oraz przydatność technologiczną.
Kukurydza cukrowa osiąga dojrzałość konsumpcyjną i do przetwórstwa w okresie od 24 do 28 dni od kwitnienia, tj. od pojawienia się znamion. Widocznym symptomem dojrzałości jest zbrązowienie znamion. Ziarno osiąga żółto-złocisty kolor i jest w fazie dojrzałości późnomlecznej. Okres przydatności kolb do spożycia jest stosunkowo krótki; kolby dość szybko przejrzewają, zwłaszcza w wysokich temperaturach. W kolbach przechowywanych w liściach okrywowych (tzw. koszulkach) i w chłodzie w wolniejszym tempie zachodzi przejrzewanie, które polega na zamianie cukrów w skrobię.
Odmiany kukurydzy mogą mieć barwę ziarna żółtą, białą i dwukolorową, czyli tzw. bicolor (nasiona żółte i białe). W Polsce w sprzedaży dominują odmiany o żółtej barwie ziarna. Prawie wszystkie odmiany są mieszańcowe (F1, poza pojedynczymi odmianami populacyjnymi, jak np. Złota karłowa czy Smolicka. Żadna z odmian nie jest modyfikowana genetycznie (GMO).
Głównymi dystrybutorami nasion kukurydzy cukrowej na naszym rynku są firmy: Syngenta Seeds Sp. z o. o. z Piaseczna k. Warszawy, Seminis Vegetable Seeds Polska z Warszawy, Floraland z Legionowa, Przedsiębiorstwo Nasienne „Selecta" z Poznania. Odmiany wyhodowane w Polsce pochodzą z firm: Hodowli Roślin Smolice Sp. z o.o. oraz z Produkcji i Hodowli Roślin Ogrodniczych w Krzeszowicach Sp. z o.o.
Syngenta ma obecnie największy udział w sprzedaży nasion kukurydzy cukrowej słodkiej typu „su", wykorzystywanej do mrożenia całych kolb i do konserwowania ziarna w puszkach. Aktualnie oferta tej firmy obejmuje bardzo wczesną odmianę Spirit, o okresie wegetacji 90-95 dni, Boston (100-105 dni) i Jubilee (105-110 dni) oraz Sweet Lincoln o podwyższonej zawartości cukru (se) - 105-110 dni. Odmiany Jubilee i Boston są uznanymi w Europie standardami w przetwórstwie kukurydzy konserwowej. Wśród nowości oferowanych przez firmę Syngenta znajdują się odmiany GH 2041, Nemphis i Bold. Wszystkie trzy reprezentują typ „su". Na rynku znajdują także odmiany supersłodkie (sh2) firmy Syngenta: Primetime (100-105 dni) - dla przetwórstwa i na świeży rynek oraz Dickson (105 dni) - na świeży rynek i GSS 9377 (110 dni) - również na świeży rynek, odmiana bardzo słodka i aromatyczna. Nowości firmy Syngenta w grupie odmian supersłodkich (sh2) to GSS 5022 i GSS 3486 - obydwie stosunkowo wczesne.
Seminis oferuje w swoim najnowszym katalogu 7 odmian kukurydzy cukrowej su-persłodkiej (sh2) i jedną odmianę słodką (su) hodowli holenderskich firm Royal Slu-is i Asgrow. Odmiany supersłodkie to Candle i Sheba - wczesne, o okresie wegetacji 75-80 dni, Sweet Trophy (+5 dni), Challenger (+7 dni), Basin (+7 dni), Shaker (+8 dni), Shimmer (+10 dni) oraz odmiana słodka Powerhouse (+10 dni). Liczby w nawiasach oznaczają dojrzewanie w stosunku do odmiany Candle. Najbardziej znane wśród producentów są odmiany: Candle, Sweet Trophy, Challenger - wszystkie trzy przeznaczone zarówno do przetwórstwa, jak i na świeży rynek, oraz Sheba - na świeży rynek. Pozostałe odmiany, relatywnie nowsze na naszym rynku, Basin i Shimmer są przeznaczone na świeży rynek i do przetwórstwa, a Shaker - na świeży rynek. Odmiana Powerhause (su) jest polecana do przetwórstwa - do konserwowania ziarna i mrożenia całych kolb.
Floraland jest dystrybutorem odmian kukurydzy słodkiej i supersłodkiej holenderskiej firmy Pop Vriend Seeds. Najbardziej znane na polskim rynku są średniopóźne odmiany typu sh2, Golda i Helena, o okresie od siewu do zbioru około 100 i 110 dni. Obydwie odmiany są przeznaczone do przetwórstwa i na świeży rynek. Odmiany te łączą w sobie wysoki plon, doskonałą jakość, wspaniały smak i odporność na choroby.
Przedsiębiorstwo Nasienne Selecta ma w ofercie odmiany amerykańskiej firmy Hor-tag Seed Co. Najbardziej znane na polskim rynku są dwie odmiany tej firmy: wczesna odmiana Comanche (okres od siewu do zbioru około 80 dni) i średniowczesna odmiana Navaho. Obydwie odmiany są supersłodkie, przeznaczone do przetwórstwa i na świeży rynek. Charakteryzują się wolnym przechodzeniem cukrów w skrobię, dzięki czemu zbiór może być prowadzony dłużej (nawet do 3 tygodni, szczególnie odmiany Navaho), bez utraty wartości technologicznych i smakowych. Odmiana Navaho posiada wyjątkowe walory smakowe dzięki wysokiej zawartości i odpowiedniej kompozycji cukrów oraz delikatnej skórce.
Hodowla Roślin Smolice oferuje supersłodką odmianę Fryga i słodką odmianę Waza. Obydwie odmiany reprezentują wysokie walory smakowe i technologiczne. Odmiana Anawa hodowli PHRO Krzeszowice ma okres wegetacji 86-95 dni, charakteryzuje się podwyższoną zawartością cukrów (9-10%) oraz wolniejszą ich przemianą w skrobię.
Bardziej szczegółowe charakterystyki przedstawionych odmian można znaleźć w katalogach poszczególnych firm. Należy przypuszczać, że na rynku pojawią się również odmiany innych hodowli, co wiąże się ze zniesieniem obowiązku rejestracji odmian kukurydzy cukrowej w naszym kraju.
.png)
Zaloguj przez Facebook
