Rynek zbóż wg ARR

W okresie 7 miesięcy bieżącego sezonu 2003/2004 skupiono bezpośrednio od rolników o ok. 9% zbóż mniej niż w tym samym okresie przed rokiem.

W styczniu 2004 roku rynkowe ceny zbóż wykazywały tendencje wzrostowe. Pewną stabilizację cen odnotowano w lutym br. Na giełdach europejskich poziom cen zbóż jest nadal wysoki (mimo notowanego w II połowie lutego br. spadku ich cen). Zdecydowanie tańsze ziarno oferowane jest do sprzedaży w Ameryce Północnej i Południowej.

Czynniki podażowo-popytowe
Skup zbóż
W styczniu 2004 roku skup zbóż podstawowych (wg GUS) był o ponad 6% wyższy niż w grudniu ub.r. i wyniósł 151 tys. t. Był to jednocześnie poziom zbliżony do skupu osiągniętego w analogicznym okresie 2003 roku. Pszenicy ogółem skupiono 101 tys. t (w tym 31 tys. t ziarna paszowego),  tj. o 8,5% więcej niż w poprzednim miesiącu, ale o ok. 11% mniej niż w styczniu 2003 roku. Wyższy niż w grudniu ub.r. (o 30%) był skup żyta i ukształtował się na poziomie 19 tys. t. W porównaniu do analogicznego okresu przed rokiem skup tego ziarna był wyższy o ok. 36%. Według danych meldunkowych GUS, ze zbiorów 2003 roku, które były o 13% mniejsze niż rok wcześniej (22,4 mln t), w okresie lipiec ub.r. – styczeń 2004 roku skupiono ok. 4,2 mln t zbóż podstawowych, w tym ok. 3,3 mln ton pszenicy i 0,5 mln t żyta. W porównaniu do analogicznego okresu poprzedniego sezonu 2002/2003 skup zbóż był niższy o ok. 9%.

Tendencje cenowe
Krajowe ceny skupu zbóż2
W bieżącym sezonie 2003 /2004, w wyniku obserwowanej nierównowagi podażowo- popytowej, krajowe ceny zbóż utrzymują się na wysokim poziomie. Według danych GUS, w styczniu br. przeciętna cena skupu pszenicy ogółem ukształtowała się na poziomie 687 zł/t i była o 9,5% wyższa niż w grudniu ub.r. W porównaniu do analogicznego okresu poprzedniego roku ziarno to było droższe o 57,7%. Najwyższe ceny pszenicy notowano w woj. zachodniopomorskim – 711 zł/t, a najniższe w woj. podkarpackim – 641 zł/t. Za żyto średnio w kraju płacono 508 zł/t, tj. o 7,6% więcej niż przed miesiącem i o ok. 44% więcej niż w analogicznym okresie ub. r. Najwyższe ceny za żyto uzyskiwali rolnicy w woj. zachodniopomorskim – 533 zł/t, a najniższe w woj. łódzkim – 475 zł/t.

Według danych MRiRW, w lutym ceny pszenicy w skupie wykazywały tendencję do stabilizacji, natomiast żyta obniżyły się. W trzecim tygodniu lutego br. średnia cena skupu pszenicy konsumpcyjnej wynosiła 722 zł/t i była nieznacznie (o 0,3%) niższa niż na początku miesiąca. Cena żyta konsumpcyjnego w tym okresie obniżyła się o 2,4% i ukształtowała się na poziomie 529 zł/t.

Targowiskowe ceny zbóż
W styczniu br. mniejsze niż w skupie tempo wzrostu cen zbóż notowano na targowiskach, gdzie za pszenicę płacono przeciętnie w kraju 614 zł/t, a za żyto 463 zł/t, tj. więcej niż przed miesiącem o ok. 4%. W ciągu roku ceny targowiskowe tych zbóż wzrosły o blisko 30%. Według danych MRiRW, w trzecim tygodniu lutego br. targowiskowa cena pszenicy wynosiła 681 zł/t, a żyta 503 zł/t. 2 GUS i MRiRW określają poziomy cen zbóż na podstawie badań różnych podmiotów gospodarczych oraz ziarna różnej jakości.

W styczniu br. na krajowych giełdach towarowych obrót zbożami był niewielki. Małe zainteresowanie zakupami spowodowane było m.in. wysokim poziomem cen ziarna oferowanego do sprzedaży. W miesiącu tym przeciętne ceny transakcyjne zbóż kształtowały się na następującym poziomie: !
pszenica konsumpcyjna – 703 zł/t,
! pszenica paszowa – 706 zł/t,
! żyto konsumpcyjne – 543 zł/t.
W porównaniu do tego samego okresu w 2003 roku ceny tych zbóż były wyższe odpowiednio o 65%, 70% i 50%.

W lutym br. na giełdowym rynku zbóż nastąpiła stabilizacja w podaży i popycie. Przy wystawianych do sprzedaży małych partiach ziarna utrzymywało się niewielkie zainteresowanie jego zakupami. Przy takiej równowadze ceny sprzedaży ziarna przestały zwyżkować. W lutym br. na Warszawskiej Giełdzie Towarowej zawarto tylko dwie transakcje, tj. na sprzedaż 150 t pszenicy konsumpcyjnej i 100 t kukurydzy. Średnie ceny pszenicy konsumpcyjnej kształtowały się na poziomie 720-725 zł/t, a kukurydzy ok. 630 zł/t. Zdaniem maklerów na notowane w lutym br. pewne uspokojenie na rynku zbóż wpłynęła częściowa realizacja bezcłowego kontyngentu. Wprawdzie sprowadzono głównie kukurydzę, czyli ziarno paszowe, ale zwiększyło to jednak ogólnie podaż ziarna. Na zwiększenie krajowej podaży zbóż wpływa również realizacja ich sprzedaży przez niektóre  przedsiębiorstwa, w obawie przed nałożeniem podatku od nadmiernych zapasów.

Ceny pszenicy na rynkach zagranicznych
W styczniu br. poziom cen zbóż w krajach Unii Europejskiej, zarówno na rynku wewnętrznym, jak i na giełdach, był zbliżony do notowanego w Polsce (poza kukurydzą i jęczmieniem, których ceny w UE wyraźnie przekraczały poziom cen krajowych). Wyższe ceny zbóż niż w Polsce występowały w krajach Europy Wschodniej, w tym zwłaszcza na Ukrainie (o ok. 25%). Zdecydowanie niższe były natomiast (nawet do ok. 35%) ceny zbóż w USA i Argentynie. Według notowań Reuters’a, w styczniu br. na giełdach w Niemczech za pszenicę płacono średnio 193 USD/t (719 zł/t), we Francji 192 USD/t (717 zł/t), a na Ukrainie 245 USD/t (915 zł/t), tj. więcej niż przed rokiem odpowiednio o ok. 36%, 65% i 2,5-krotnie. Na rynku amerykańskim przeciętne ceny pszenicy HRW Nr 2 wynosiły 161 USD/t (601 zł/t), jęczmienia paszowego – 105 USD/t (392 zł/t) i kukurydzy -115 USD/t (430 zł/t). Najniższe ceny ziarna utrzymywały się na giełdach w Argentynie, gdzie za pszenicę trzeba było zapłacić średnio 126 USD/t (470 zł/t), a za kukurydzę 114 USD/t (425 zł/t). W lutym br. (zwłaszcza w II połowie) na światowych giełdach odnotowano spadek większości cen zbóż, szczególnie wyraźny we Francji i Argentynie.

Działania zmierzające do stabilizacji rynku zbóż
Uwzględniając sytuację podażową i cenową na światowym rynku zbóż należy stwierdzić, że w bieżącym sezonie 2003/2004 import zbóż do Polski jest mało opłacalny. Barierą przywozu ziarna z krajów europejskich jest wysoki poziom cen, a z Ameryki Północnej i Południowej wysokie koszty transportu, mimo atrakcyjnych ofert cenowych sprzedaży zbóż. W sytuacji krajowych niedoborów ziarna, w celu ułatwienia i przyspieszenia realizacji importu zbóż, na początku br. ustanowiony został taryfowy kontyngent na bezcłowy przywóz 600 tys. t zbóż ze wszystkich kierunków, który ma być zrealizowany w okresie styczeń-kwiecień 2004 roku. Z przyznanej ogólnej puli wydane zostały pozwolenia na przywóz 412,3 tys. t ziarna. Według sygnałów rynkowych, w ramach w/w preferencji sprowadzane jest głównie ziarno kukurydzy z Ameryki Północnej i Południowej. Ponadto podjęte zostały procedury ustanowienia dodatkowego bezcłowego kontyngentu na import dalszych 600 tys. t zbóż ze wszystkich kierunków. Przygotowany przez Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej projekt stosownego rozporządzenia został już przekazany do Rządowego Centrum Legislacji. Przewidywany termin wejścia w życie rozporządzenia – początek marca 2004 roku.  ednocześnie, w celu ochrony krajowego rynku przed wywozem zbóż za granicę, już w sierpniu 2003 roku wprowadzone zostały opłaty wywozowe na zboża i produkty przemysłu młynarskiego w wysokości: 300 zł za tonę pszenicy i jej pochodnych oraz 200 zł za tonę pozostałych zbóż, które będą obowiązywać do końca kwietnia 2004 roku. Poza podjętymi uregulowaniami w handlu zagranicznym, w lutym br. podjęte zostały również decyzje o sprzedaży zbóż z krajowych zapasów. 9 lutego br. spółki z udziałem kapitałowym Agencji Rynku Rolnego rozpoczęły bezpośrednią sprzedaż pszenicy i żyta (będących ich własnością) na rynkach lokalnych. Odbiorcami zboża mają być w pierwszej kolejności zakłady przetwórcze (młyny). Przewiduje się, że sprzedaż ziarna, która będzie kontynuowana do połowy marca br. osiągnie poziom ponad 50 tys. t (w tym głównie dotyczyć będzie ona pszenicy konsumpcyjnej). Na podstawie przekazanych informacji ze spółek największe zainteresowanie zakupami pszenicy konsumpcyjnej odnotowywane jest w województwie lubuskim, dolnośląskim, łódzkim, zachodniopomorskim i wielkopolskim. Ponadto w niektórych rejonach Polski obserwuje się wzrastające dostawy zboża do elewatorów przez rolników, co świadczy o tym, że istnieją jeszcze możliwości zakupu zboża przez spółki (potwierdzają to skupione w tym okresie ilości zboża oraz prognozy z niektórych spółek). Po zakończeniu sprzedaży zbóż przez w/w spółki zostanie uruchomiona także sprzedaż zbóż z zapasów ARR w ilości do 300 tys. t. Sprzedaż prowadzona będzie w systemie przetargowym, po cenach wywoławczych zbliżonych do cen rynkowych. Do przetargu będą mogli przystąpić wyłącznie przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność w zakresie wytwarzania produktów przemiału zbóż. Kupujący zobowiązany będzie do udokumentowania przemiału zakupionego zboża we własnym zakresie i rozchodu wyprodukowanej mąki. Nie będzie natomiast możliwości powierzenia przemiału zbóż osobom trzecim. W celu stworzenia możliwości zakupu zbóż wielu przetwórcom, na jednym przetargu można będzie nabyć ziarno w ilości nie większej niż 1000 t.