Pokrzywa zwyczajna

Urtica dioica L.

Opis. Bylina z rodziny pokrzywowatych (Urticaceae) do l ,5 m wysokości, pokryta parzącymi włoskami, ma silnie rozgałęzione rozłogi. Na czterokanciastej, nieroz-gałęzionej łodydze osadzone są naprzeciwległe podługowatojajowate liście o brzegu grubo ząbkowanym. Niepozorne, zielone kwiaty z 4-dzielnym okwiatem zebrane są w kwiatostany groniaste wyrastające z pachwin liści. Pokrzywa zwyczajna jest dwupienna, tzn. kwiaty żeńskie i męskie występują na różnych roślinach. Owocem jest jednonasienny orzeszek.

Kwitnienie: maj - październik.

Zasięg. Pokrzywa zwyczajna jest chwastem rozpowszechnionym w całej strefie umiarkowanej półkuli północnej. Występuje w zaroślach, na rumowiskach, w ogrodach, na przydrożach i na wszystkich glebach zasobnych w azot.

Zbiór. Pokrzywę zwyczajną zbiera się wyłącznie ze stanowisk naturalnych. Zbiera się tylko młode wierzchołki pędów (chroniąc ręce rękawiczkami) w okresie od marca do maja.

Zawartość substancji i działanie. Pokrzywa zwyczajna zawiera dużo witaminy C, a ponadto karoten, witaminy K, E, B2 i kwas pantotenowy. Wykryto w niej kwasy krzemowy, mrówkowy i inne, acetylocholinę, histaminę, duże ilości chlorofilu, fitoncydy, liczne składniki mineralne (żelazo, magnez, wapń, krzem, mangan), lecytynę, garbniki, śluzy i woski. Kwas mrówkowy i histamina powodują pęcherze na skórze przy jej zetknięciu się z włoskami parzącymi łodyg i liści. Pokrzywa jest zalecana w przypadku awitaminozy wiosennej, wzmacnia organizm i obniża zawartość cukru we krwi. Sprzyja tworzeniu się czerwonych ciałek krwi, wpływa dodatnio na działalność nerek, wątroby i pęcherzyka żółciowego, na wydzielanie się soków trawiennych i na perystaltykę jelit. Działanie lecznicze pokrzywy zwyczajnej jest wielostronne, a szczególnie skuteczne przeciw wiosennemu wyczerpaniu.

Przyprawa i jej zastosowanie. Przyprawę stanowią tylko świeże, młode, zdrowe wierzchołki pędów zerwane wczesną wiosną. Starsze liście są zbyt włókniste. Ziele pokrzywy należy przed użyciem starannie oczyścić i sparzyć wrzątkiem. Ma ono smak przyjemny, korzenno-gorzkawy, przypominający szpinak. W temperaturze około 60 °C włoski tracą swe właściwości parzące. Niestety, pokrzywa, jak wiele innych dziko rosnących ziół, wyszła prawie z użycia. A przecież świeże, sparzone wrzątkiem i drobno posiekane ziele pokrzywy jest delikatnym dodatkiem do zup jarzynowych i ziemniaczanych oraz szpinaku (1/3 ziela pokrzywy i 2/3 szpinaku). W kuchni francuskiej sporządza się z ziela pokrzywy sałatę, farsz do naleśników lub dusi się w maśle z cebulą, czosnkiem i gałką muszkatołową, zagęszcza jednym jajkiem z odrobiną mleka i podaje jako jarzynę do mięsa.

Myśliwska sałatka ziemniaczana
500 g ziemniaków ugotować w łupinach, obrać, pokroić na małe kostki i zmieszać ze 185 g drobno posiekanych ziół (pokrzywa, rzeżucha ogrodowa, mniszek pospolity, szczaw, bluszczyk kurdybanek, babka i pietruszka - w jednakowych ilościach). Dodać 2 drobno posiekane cebule i przyprawić octem z olejem albo majonezem.