Organizacja rynku świeżych owoców i warzyw w UE

1. Cele i zasady wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw.

Rynek owoców i warzyw w Unii Europejskiej jest jednym z rynków podlegających wspólnej organizacji. Podstawy organizacji tego rynku wprowadzono Rozporządzeniem Rady (EWG) Nr 1035/72. Głównym powodem zmian przepisów dotyczących wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw w Unii Europejskiej, wprowadzonych Rozporządzeniem Rady (WE) Nr 2200/96 z dnia 28 października 1996 roku, było dążenie do poprawy konkurencyjności produktów na rynku, poprawy jakości produktów i uwzględnienia w szerszym zakresie problematyki ochrony środowiska, przy jednoczesnym utrzymaniu dochodów producentów i obniżeniu poziomu interwencji. Tak nakreślony program wymaga od producentów większej odpowiedzialności za decyzje produkcyjne, w tym za jakość produktu.

Rozporządzenie wprowadza wspólną organizację rynku owoców i warzyw dla następujących produktów:

Pomidory, świeże lub schłodzone;
Cebula, szalotka, czosnek, pory i inne warzywa cebulowe, świeże lub schłodzone;
Kapusta, kalafiory, kalarepa, kapusta pastewna i inne podobne kapustne, świeże lub schłodzone;
Sałata (Lactuca sativa) i cykoria (Cichorium spp.), świeża lub schłodzona;
Marchew, rzepa, burak ćwikłowy, salsefia, seler, rzodkiew i inne podobne jadalne korzenie, świeże lub schłodzone
Ogórki i korniszony, świeże lub schłodzone;
Warzywa strączkowe, łuskane lub niełuskane, świeże lub schłodzone;
Inne warzywa, świeże lub schłodzone;
Inne orzechy, świeże lub suszone, w skorupach lub ze skórą lub obrane;
Świeże plantany;
Suszone plantany;
Świeże figi;
Ananasy;
Awokado;
Gujawa, owoce mango i mangostanu;
Owoce cytrusowe, świeże lub suszone;
Świeże winogrona stołowe;
Melony (w tym arbuzy) i papaje, świeże;
Jabłka, gruszki i pigwy, świeże;
Morele, czereśnie, brzoskwinie (w tym nektarynki), śliwki i tarnina, świeże;
Inne owoce, świeże;
Wyłącznie mieszanki lub suszone orzechy wg CN nr 0801 i 0802;
Chleb świętojański;


2. Klasyfikacja produktów ogrodniczych oraz kontrola jakości.

Produkty, które mają być dostarczone konsumentowi w stanie świeżym muszą być klasyfikowane w oparciu o ustalone standardy jakości handlowej. W ramach realizacji wspólnej organizacji rynków, ustalone zostały standardy dotyczące świeżych owoców i warzyw w odniesieniu do wymienionych w tabeli gatunków (Załącznik I
do Rozporządzenia). W tym celu uwzględniono standardy zalecone przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ (EKG/ONZ).

Produkty, które mają być dostarczane konsumentom w stanie świeżym i wobec których obowiązują standardy jakości handlowej (Aneks 1 do Rozp. (WE) Nr 2200/96):

Arbuz
Awokado
Bakłażan
Brukselka
Brzoskwinie i nektarynki
Cebula
Cukinie
Cykoria
Czereśnie
Czosnek
Fasola
Groch niełuskany
Jabłka i gruszki
Kalafior
Kapusta
Karczochy
Kiwi
Marchew
Melony
Migdały

Morele
Ogórki
Śliwki
Orzechy laskowe
Orzechy włoskie
Owoce cytrusowe
Papryka słodka
Pomidory
Pory
Sałata i endywia
Seler
Szparagi
Szpinak
Truskawki
Winogrona stołowe
Pieczarki

Inne produkty, o których mowa w artykule 1 Rozp. 2200/96 kiedy są pakowane w opakowania detaliczne o masie netto mniejszej niż 3 kg, łącznie z przynajmniej jednym z produktów wymienionych w załączniku 1


Zgodnie z Rozporządzeniem, dysponujący produktami objętymi przyjętymi standardami nie może prezentować lub wystawiać tych produktów na sprzedaż, sprzedawać albo dostarczać ich, lub wprowadzać do obrotu w obrębie Wspólnoty, w jakikolwiek inny sposób niż zgodny z tymi standardami. Dysponent ponosi odpowiedzialność za przestrzeganie tych zasad.

Państwa członkowskie mogą jednak zwolnić z wymogu przestrzegania standardów lub niektórych ich postanowień:
• produkty zaprezentowane lub wystawione na sprzedaż, sprzedane, dostarczone lub wprowadzone do obrotu przez producenta w inny sposób na rynkach hurtowych, zwłaszcza na rynkach producenta, połoąonych na obszarze produkcji;
• produkty przetransportowane z tych rynków hurtowych do:
- punktów obróbki wstępnej i pakowania,
- magazynów mieszczących się na tym samym obszarze produkcyjnym.

W przypadku zastosowania drugiej możliwości dane państwo członkowskie informuje Komisję Europejską i powiadamia ją o podjętych działaniach.

Nie jest natomiast wymagane przestrzeganie standardów jakości handlowej w obrębie danego regionu produkcyjnego w odniesieniu do:
• produktów sprzedanych lub dostarczonych przez producenta do punktów wstępnego przygotowania i pakowania lub magazynów, albo przetransportowanych z jego gospodarstwa do tego rodzaju punktów;
• produktów przetransportowanych z magazynów do punktów wstępnego przygotowania i pakowania.

Również nie jest wymagane przestrzeganie standardów jakości handlowej w odniesieniu do:
• produktów transportowanych do zakładów przetwórczych, o ile w odniesieniu do produktów przeznaczonych na potrzeby przetwórstwa przemysłowego nie zostały ustalone minimalne kryteria jakościowe;
• produktów sprzedawanych przez producenta w gospodarstwie bezpośrednio konsumentom, do ich własnego użytku;
• na podstawie Decyzji Komisji powziętej na wniosek państwa członkowskiego, w odniesieniu do produktów z danego regionu, które są sprzedawane w handlu detalicznym na terenie regionu dla celów konsumpcji, a wynika to z lokalnej tradycji.

W przypadku kiedy podaż produktów odpowiadających standardom jakości handlowej nie jest w stanie zaspokoić popytu konsumentów lub wydatnie go przekracza, zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami, Wspólnota wprowadza działania uchylające stosowanie standardów przez ograniczony okres czasu.


3. Znakowanie produktów

Szczegółowe informacje wymagane w ramach standardów jakości handlowej muszą być przedstawione czytelnie w widocznym miejscu na jednej bocznej części opakowania lub wydrukowane, w sposób trwały bezpośrednio
na opakowaniu lub na etykiecie, która stanowi integralną część lub jest trwale przymocowana do opakowania.
W przypadku towarów transportowanych luzem ładowanych bezpośrednio na środki transportu, informacje są zamieszczane w dokumencie towarzyszącym lub wykazane w awizie umieszczonym w widocznym miejscu w środkach
transportu.
Na etapie sprzedaży detalicznej produktów opakowanych, wymagane szczegółowe dane powinny być czytelne i umieszczone w widocznym miejscu. W przypadku produktów pakowanych, poza wszystkimi informacjami przewidzianymi w standardach jakości handlowej, podawana jest również masa netto. W przypadku produktów sprzedawanych zazwyczaj na sztuki wymóg dotyczący masy netto nie obowiązuje. Jeżeli ilość sztuk jest widoczna i łatwo może być policzona z zewnątrz opakowania, informacja o ich liczbie nie musi być podawana, jeżeli natomiast łatwe policzenie nie jest możliwe, na etykiecie należy podać liczbę sztuk.

Produkty mogą być prezentowane bez opakowania, pod warunkiem że detalista wystawia towar przeznaczony na sprzedaż wraz z etykietą, która jest umieszczona w widocznym miejscu i zawiera czytelne informacje odnośnie
standardów jakości handlowej określające:
- odmianę,
- pochodzenie produktu,
- klasę.


4. Handel z państwami trzecimi

Eksport produktów objętych standardami jakości handlowej do krajów trzecich możliwy jest wyłącznie wówczas, gdy produkty te odpowiadają tym standardom. W celu spełnienia wymagań rynków docelowych udzielana może być zgoda na odstępstwa. Przed opuszczeniem obszaru celnego Wspólnoty, produkty przeznaczone na eksport do krajów trzecich są poddawane kontroli pod kątem zgodności ze standardami. Wspólnota zapewnia działania
mające na celu jednakowe stosowanie postanowień zawartych w Rozporządzeniu. W odniesieniu do produktów importowanych do Wspólnoty działania takie mogą polegać na zatwierdzaniu organów kontrolujących kraju trzeciego, z którego produkty są importowane.


5. Kontrole

W celu ustalenia, czy produkty objęte standardami spełniają powyższe postanowienia, przeprowadzane są kontrole polegające na ocenie prób przez organy kontrolne wyznaczone w tym celu przez każde państwo członkowskie
na wszystkich etapach łańcucha handlowego i podczas transportu. Wskazane jest, aby kontrole te były dokonywane przed wysyłką z obszarów produkcji, gdy produkty są pakowane lub ładowane


6. System interwencji

Regulacje dotyczące wycofywania produktów z rynku (niewprowadzania na rynek) noszą nazwę dyspozycji interwencyjnych. Organizacje producenckie i ich stowarzyszenia mogą nie wystawiać na sprzedaż wytwarzanych przez ich członków produktów w uznanych przez nie za stosowne ilościach i okresach czasu. W przypadku, gdy w odniesieniu do któregokolwiek z wyszczególnionych w Załączniku II produktów, spełniających odpowiednie standardy jakości handlowej, organizacja producencka lub stowarzyszenie wypłaca swoim członkom-producentom, przysługującą na terenie Wspólnoty rekompensatę z tytułu wycofania produktu na zasadach ustalonych w Rozporządzeniu, wypłata rekompensaty za wycofanie z rynku produktów może dotyczyć tylko tych produktów, które odpowiadają obowiązującym standardom jakości handlowej. Zadaniem państwa członkowskiego jest zapewnienie kontroli ilości i jakości wycofywanych produktów.


7. Badania i kontrole na szczeblu krajowym i wspólnotowym.

Pastwa członkowskie podejmują niezbędne działania mające na celu przestrzeganie zgodności z zasadami Wspólnoty w sektorze owoców i warzyw, zwłaszcza w odniesieniu do spraw wymienionych w Załączniku IV
do Rozporządzenia, wśród których znajdują się m.in.:
• zgodność ze standardami jakości handlowej dla danego gatunku,
• zgodność z warunkami uznawania organizacji producenckich,
• operacje wycofania z rynku,
• stosowanie zasad w odniesieniu do handlu z krajami trzecimi.

Jeżeli zachodzi potrzeba dokonania kontroli przez pobranie prób, państwa członkowskie zapewniają na podstawie charakteru kontroli i ich częstotliwość oraz analizy ryzyka, że kontrole odpowiadają danemu działaniu pod względem terytorium kraju jako całości i wolumenu wprowadzonej na rynek lub posiadanej z przeznaczeniem do obrotu handlowego produktami sektora warzyw i owoców. Komisja Europejska i państwa członkowskie gwarantują, że właściwe władze dysponują dostateczną liczbą odpowiednio wykwalifikowanych i doświadczonych pracowników dla skutecznego prowadzenia kontroli. Komisja, we współpracy z władzami danego państwa członkowskiego, może przeprowadzać kontrole na miejscu lub zwrócić się o przeprowadzenie takich kontroli do państwa członkowskiego w celu zagwarantowania jednolitego stosowania zasad Wspólnoty w sektorze owoców i warzyw. Komisja określa we własnym zakresie najwłaściwsze miejsca dla przeprowadzenia przez nią kontroli i we współpracy z zainteresowanymi państwami członkowskimi
ustala praktyczne aspekty tych kontroli.


8. System kontroli

Państwa członkowskie są zobowiązane do wprowadzenia systemu kontroli wyrywkowych na wszystkich etapach obrotu, sprawdzających zgodność ze standardami jakości handlowej produktów znajdujących się w posiadaniu
handlowców. Organ koordynujący jest zobowiązany do poinformowania Komisji Europejskiej o zasadach funkcjonowania systemu kontroli przed rozpocząciem stosowania postanowień rozporządzenia 1148/2001.

Powinny to być informacje na temat:
- kategorii handlowców, jakie zostały określone w danym państwie członkowskim,
- częstotliwości kontroli w odniesieniu do każdej z kategorii handlowców,
- szczegółowych warunków wydawania zezwoleń na stosowanie specjalnego oznakowania opakowań.

Państwa członkowskie są zobowiązane do natychmiastowego powiadamiania Komisji Europejskiej o wszelkich zmianach funkcjonowania systemu kontroli.


9. Analiza ryzyka i częstotliwość kontroli.

Państwa członkowskie określą kategorie handlowców, a następnie na podstawie analizy ryzyka dla każdej z tych kategorii określą częstotliwość z jaką organy kontrolne będą przeprowadzały kontrole zgodności u handlowców
danej kategorii. Częstotliwość z jaką organy kontrolne będę przeprowadzały kontrole dla danej kategorii handlowców musi być wystarczająca do zapewnienia zgodności z obowiązującymi we Wspólnocie zasadami.

W analizie ryzyka należy wziąć pod uwagę zwłaszcza wielkość firmy, jej pozycję w łańcuchu obrotu handlowego, wyniki poprzednich kontroli, szczególnie stwierdzonych niezgodności produktów z obowiązującymi standardami
jakości handlowej oraz inne parametry, jakie określą państwa członkowskie. Handlowcy zajmujący się przygotowaniem oraz pakowaniem owoców i warzyw, zwłaszcza w regionie ich produkcji, powinni być poddani większej liczbie kontroli niż inne kategorie handlowców. Kontrole mogą być dokonywane także w trakcie transportowania owoców i warzyw. Jeśli podczas kontroli zostaną stwierdzone istotne nieprawidłowości, organy kontrolne zwiększą częstotliwość przeprowadzania kontroli u danych handlowców.


10. Uprawnienia do korzystania ze specjalnego oznakowania opakowań.

Państwa członkowskie mogą zezwolić handlowcom, którzy na etapie wysyłki owoców i warzyw gwarantują jednorodny i odpowiednio wysoki poziom zgodności ze standardami jakości handlowej, na korzystanie ze specjalnego oznakowania opakowań. Wzór takiego oznakowania jest przedstawiony w załączniku 3. Zezwolenie takie wydaje się na okres trzech lat i może być ono przedłużone.

Korzystający z takiej możliwości handlowcy muszą spełniać następujące warunki:
- zatrudniać kontrolerów, którzy przeszli przeszkolenie zatwierdzone przez dane państwo członkowskie,
- posiadać odpowiednie wyposażenie do przygotowania i pakowania owoców i warzyw,
- zobowiazać się do przeprowadzania kontroli zgodności wysyłanych przez siebie produktów oraz prowadzenia rejestru, w którym zapisywane będą wszystkie przeprowadzane operacje kontrolne.

Jeżli handlowcy nie będą w stanie dłużej gwarantować wysokiego i jednolitego poziomu zgodności lub jeśli jeden z wyżej wymienionych warunków nie jest spełniany, państwo członkowskie wycofuje zezwolenie, jakiego udzieliło handlowcowi na posługiwanie się specjalnym oznakowaniem.


11. Kontrola zgodności w punktach detalicznych.


Państwa członkowskie wprowadzą odpowiednie rozwiązania organizacyjne umożliwiające kontrolę zgodności w punktach detalicznych. Jeśli w wyniku przeprowadzonej kontroli inspektorzy stwierdzą, że towary są zgodne ze standardami jakości handlowej, organ kontrolny może wystawić świadectwo zgodności.


12. Kontrola zgodności owoców i warzyw przeznaczonych na eksport.

– Artyku? 5 rozporządzenia 1148/2001

System kontroli:
W przypadku eksportu, właściwy organ kontrolny ma obowiązek zapewnić za pomocą przeprowadzania kontroli zgodności, aby towary przeznaczone na eksport do krajów trzecich opuszczały obszar celny Wspólnoty jedynie
wówczas, gdy będą zgodne ze standardami jakości handlowej.

Handlowcy korzystający ze specjalnego oznakowania opakowań:
W przypadku handlowców, którzy spełniają warunki wymienione w punkcie 10. państwo członkowskie może określić, odpowiednio dla każdej kategorii handlowca i na podstawie analizy ryzyka, minimalny procent przesyłek i ilości towarów, dla których właściwy organ kontrolny powinien przeprowadzić kontrole zgodności na etapie eksportu. Wielkość ta musi być wystarczająca, by zapewnić zgodność z zasadami Wspólnoty. Jeśli w wyniku przeprowadzonych kontroli zostaną stwierdzone istotne nieprawidłowości, organy kontrolne zwiększą procent kontrolowanych wysyłek u konkretnych handlowców.

Organ koordynujący jest zobowiązany do poinformowania Komisji Europejskiej o zasadach funkcjonowania systemu kontroli przed rozpocząciem stosowania postanowień rozporzędzenia 1148/2001. W przypadku kontroli eksportu powinny to być informacje na temat:
- szczegółowych warunków stosowania ograniczonej liczby kontroli w przypadku handlowców, którzy spełniają warunki wymienione w punkcie 10. Należy podać informację o wyznaczonym minimalnym procencie kontroli,
jakie należy przeprowadzić u handlowców różnych kategorii.

Państwa członkowskie są zobowiazane do natychmiastowego powiadamiania Komisji Europejskiej o wszelkich
zmianach funkcjonowania systemu kontroli.


Handlowcy nie korzystający ze specjalnego oznakowania opakowań:
W przypadku handlowcównie korzystającyvh ze specjalnego oznakowania opakowań organ kontrolny przeprowadza kontrolę zgodności każdej przesyłki owoców i warzyw przeznaczonych na eksport.

Obowiązki eksporterów:
Eksporterzy są zobowiązani do dostarczenia organom kontrolnym wszelkich informacji, jakie organy te uznają za konieczne do zorganizowania i przeprowadzenia kontroli zgodności.

Świadectwo zgodności:
Jeśli po przeprowadzeniu czynności kontrolnych inspektor stwierdzi, że partia towaru przeznaczona na eksport jest zgodna ze standardami jakości handlowej, organ kontrolny wystawia świadectwo zgodności.


13. Kontrola zgodności owoców i warzyw pochodzących z importu.

– Artykuł 6 rozporządzenia 1148/2001

System kontroli
Produkty pochodzące z krajów trzecich, zanim zostaną dopuszczone do wolnego obrotu, muszą być poddane kontroli na ich zgodność ze standardami jakości handlowej. Oficjalny organ kontrolny ma obowiązek przeprowadzenia
w miejscu importu, kontroli zgodności każdej importowanej partii. Jednakże, jeśli właściwy organ kontrolny uzna w miejscu importu, że istnieje niskie ryzyko, by pewne partie nie były zgodne z obowiązującymi standardami, może podjąć decyzję o niekontrolowaniu tych partii. Ponadto w przypadku, gdy import ma miejsce z kraju trzeciego, z którym na podstawie artykułu 7 rozp. 1148/2001, Komisja UE zawarła porozumienie o zatwierdzeniu czynności kontrolnych przed eksportem do UE, kontroli podlega jedynie określony procent przesyłek co ma na celu sprawdzenie czy służby kontrolne kraju trzeciego dokonują kontroli prawidłowo. Procent kontrolowanych przesyłek jest określany przez każde państwo członkowskie indywidualnie i zazwyczaj nie przekracza kilku procent.


14. Postępowanie z owocami i warzywami przeznaczonymi do przetwórstwa.

– Artykuł 8 rozporządzenia 1148/2001

Zasady postępowania:
Dla celów realizacji postanowień rozporządzenia 1148/2001, produktami przeznaczonymi do przetworzenia są świeże owoce i warzywa objęte normami obrotu handlowego, które wysyła się do zakładów przetwórczych,
gdzie przetwarza się je na produkty klasyfikowane w innej pozycji nomenklatury scalonej (CN) niż początkowy świeży produkt. Świeże owoce i warzywa przeznaczone do przetworzenia nie muszą jednak odpowiadać
wymaganiom standardów jakości handlowej, a jedynie być odpowiednio oznakowane. Zakłady przetwórcze mogą ustalić swoje własne wymagania jakościowe.
Właściwe organy kontrolne są zobowiązane do wystawienia świadectwa o przeznaczeniu do przetwórstwa, dla produktów przeznaczonych na eksport do krajów trzecich oraz dla produktów importowanych do Wspólnoty,
jeśli tego typu produkty są przeznaczone do przetworzenia i dlatego, na mocy artykułu 3 a) rozporządzenia (WE) nr 2200/96, nie muszą spełniać wymogu zgodności ze standardami jakości handlowej.

Oznakowanie produktów
Opakowania produktów przeznaczonych do przetwórstwa muszą być wyraźnie oznakowane słowami „przeznaczone do przetwórstwa” lub odpowiednikiem takiego sformułowania. W przypadku towarów wysyłanych luzem, bezpośrednio ładowanych do środka transportu, sformułowanie to powinno się znaleźć w dokumencie towarzyszącym towarom lub umieszczonym w widocznym miejscu wewnątrz środka transportu.