Lebiodka pospolita - oregano

Origanum vulgare L.

Opis. Lebiodka pospolita, bylina z rodziny wargowych (Lamiaceaesyn. Labiatae), jest podobna do blisko z nią spokrewnionego majeranku ogrodowego. Wzniesiona, czerwonawo nabiegła łodyga wysokości 30-90 cm, jest pokryta nakrzyżlegly-mi, jajowatymi, gruczołkowato punktowanymi liśćmi. Szkarłatne kwiaty zebrane są w szczytowe baldachogroniaste wiechy. Jest to roślina miododajna, a wszystkie jej części mają przyjemny zapach.

Kwitnienie: lipiec – wrzesień.

Pochodzenie i zasięg. Lebiodka pospolita występuje w całej strefie umiarkowanej Eurazji. Została zawleczona do Ameryki Północnej, gdzie się zadomowiła. Spotyka się ją na słonecznych zboczach, na brzegach zarośli i w widnych lasach. Uprawiana jest głównie w Hiszpanii, Włoszech, Francji, Grecji i w Meksyku. Tej starej roślinie przyprawowej i leczniczej dawny zabobon przypisywał wielką moc. Mniemano, że chroni ludzi i zwierzęta przed chorobami oraz jest niezawodnym środkiem zapewniającym miłość oblubieńca.

Uprawa i zbiór. Lebiodkę można zbierać ze stanowisk naturalnych, w lipcu. Można ją łatwo uprawiać z nasion w ogrodzie, na słonecznym miejscu. W ogródku skalnym wygląda bardzo dekoracyjnie. Najlepiej rozmnażać ją przez podział starszych roślin. Nie zdrewniałe wierzchołki pędów lub same liście zbiera się podczas kwitnienia, najlepiej w godzinach porannych.

Zawartość substancji i działanie. Ziele lebiodki pobudza apetyt, działa żółciopęd-nie i przeciwzapalnie. Zawarte w nim garbniki zapobiegają biegunce. Nadaje się ono szczególnie do przyprawiania tłustych potraw.

Przyprawa i jej zastosowanie. Przyprawę stanowi albo suszone ziele, albo osmyk-nięte i zmielone liście. Suszone liście są szarozielone. Lebiodka dobrej jakości powinna mieć korzenny zapach i gorzkawy smak. W kuchniach krajów śródziemnomorskich oraz Ameryki Środkowej i Łacińskiej używa się zarówno świeżych, jak i suszonych liści, które mają smak zbliżony do majeranku, ale bardziej „dziki". Przyprawia się nimi potrawy z pomidorów, pizzę, oberżynę i cukinię, zupę ziemniaczaną i mięso duszone. Lebiodka harmonizuje z ziołami śródziemnomorskimi, z wyjątkiem majeranku. Należy ją gotować razem z potrawami (wyraźniej występuje aromat) i używać w niewielkich ilościach.

Jambalaya kreolskie

250 g ryżu, 500 g gotowanej wędzonki lub kiełbasy, l duża cebula, l ząbek czosnku, 400 g pomidorów, l ostra drobnoowocowa papryka, 2 zielone papryki, sól, pieprz, l łyżeczka papryki słodkiej, l łyżeczka lebiodki, 3 łyżki oleju jadalnego.

Cebulę pokrojoną w plasterki dusić w oleju do szklistości, dodać posiekany czosnek, pokrojoną paprykę i podzielone na ćwiartki (po usunięciu nasady szypułki) pomidory oraz ostrą paprykę, posolić, przyprawić lebiodką i dusić pod przykryciem. Ryż ugotować osobno. Mięso pokroić na małe kawałki, obrumienić krótko w łyżce oleju, popieprzyć, posolić, zmieszać z warzywami i wsypać na wierzch dobrze odsączony ryż. Garnek z potrawą przykryć i pozostawić przez chwilę na ogniu przed podaniem na stół.