Lawenda wąskolistna

Lavandula angustifolia Miller, syn. L. officinalis Chaix

Opis. Lawenda jest silnie rozgałęzionym półkrzewem z rodziny wargowych (La-miaceae syn. Labiatae), do l m wysokości, o liściach równowąskich, siedzących, początkowo szaro owłosionych, później zieleniejących, gruczołkowato punktowanych. Kwiaty niebieskie do fioletowoniebieskich, zebrane są w luźne nibykłosy. Owocem jest rozłupnia o czterech rozłupkach. Cała roślina roztacza specyficzny, intensywny i przyjemny zapach.

Kwitnienie: lipiec - sierpień.

Pochodzenie i zasięg. Ojczyzną lawendy wąskolistnej są wybrzeża Morza Śródziemnego. Obecnie lawenda jest rozpowszechniona w całej Europie Południowej, a uprawiana w cieplejszych rejonach środkowoeuropejskich. Już w starożytności i w wiekach średnich stosowano ją w medycynie i w kosmetyce.

Uprawa i zbiór. Lawenda udaje się na glebach lżejszych, wapiennych i stanowiskach słonecznych. Rozmnaża się ją z nasion lub przez podział roślin pod koniec lata. Starsze rośliny można odmłodzić późną jesienią przez silne przycięcie. Następnie pędy dolne należy tak obsypać, aby mogły się ukorzenić. Lawenda jest rośliną ozdobną, którą można posadzić na słonecznym miejscu w ogrodzie, a jeszcze lepiej w ogródku skalnym razem z innymi roślinami przyprawowymi i wrzosem. Chcąc uzyskać przyprawę, zbiera się liście na początku maja i suszy w cieniu.

Zawartość substancji i działanie. Liście lawendy zawierają olejek lotny, którego głównymi składnikami są octan linalilu i kumaryna, następnie około 12% garbników, gorycze, żywice, fitoncydy i inne substancje. Działają one rozkurczowo na przewód pokarmowy, pobudzają pracę jelit i zahamowują biegunkę. Są szczególnie dobrym dodatkiem do tłustych potraw i warzyw. W lecznictwie stosuje się lawendę jako środek uspokojający przy kolkach, bezsenności, nerwicowym kołataniu serca i podnieceniu. Obniża ona lekko ciśnienie krwi.

Przyprawa i jej zastosowanie. Przyprawę stanowią wysuszone liście o gorzkim smaku i silnym zapachu. Natomiast w kosmetyce i lecznictwie użytkuje się kwitnące ziele bądź same kwiaty. Lawenda znalazła zastosowanie przede wszystkim w kuchniach francuskiej, hiszpańskiej i włoskiej oraz na Korsyce. Ze względu na gorzkawoaromatyczny zapach, nieco przypominający rozmaryn, należy ją używać tylko w niewielkich ilościach. Kilka pędów wystarczy do nadania aromatu pieczeni baraniej, zupie rybnej, galarecie z ryb, sałacie i mięsu duszonemu z warzywami. Szczególnie popularna jest mieszanka przyprawowa „herbes de Provence" złożona z lawendy, lebiodki, hyzopu, bazylii, cząbru i tymianku. Nie należy stosować lawendy razem z rozmarynem. W krajach śródziemnomorskich, gdzie lawenda rośnie dziko, wrzuca się kilka gałązek do ognia podczas pieczenia lub smażenia mięsa na ruszcie. Nabiera ono wówczas posmaku przyjemnie pachnącego dymem. Lawendę jako przyprawę należy przechowywać w szczelnym pojemniku w suchym i ciemnym miejscu. Przechowuje się 6—9 miesięcy. Lawendę stosuje się również w kosmetyce, zwłaszcza we francuskim i angielskim przemyśle perfumeryjnym. Często wkłada się suszone ziele z kwiatami do woreczków muślinowych lub innego przepuszczalnego opakowania i umieszcza w szafie z ubraniami, aby wypłoszyć mole i nadać przyjemny zapach.