Jarząb pospolity odm. słodka

Sorbus aucuparia L. var. edulis Dieck. (= var. moravica Zengerling)

Opis. Drzewo do 15 m wysokości, z rodziny różowatych (Rosaceae), o smukłym pniu, rzadkiej, kulistej lub owalnej koronie, liściach nieparzystopierzastych, z 9 - 17 lancetowatymi, piłkowanymi listkami. Małe kwiaty o 5 płatkach korony i 5 działkach kielicha zebrane są w wielokwiatowe podbaldaehy. Owoce o przyjemnym, kwaskowatosłodkim smaku, są lśniące, szkarłatne i żółto cętkowane. Pochodzenie i zasięg. Jarząb pospolity, czyli jarzębina, rośnie w całej Eurazji i Afryce Północno-Zachodniej. Owoce ma kwaśne, już przez Rzymian cenione jako przyprawa. Odmiana słodka powstała w wyniku mutacji, pochodzi, prawdopodobnie, z Czechosłowacji.

Uprawa i zbiór. Odmiana słodka wymaga gleb zasobnych w składniki pokarmowe i wilgotnych. Rozmnaża się ją przez szczepienie na jarzębie pospolitym. Już w trzecim roku po szczepieniu drzewo wydaje owoce, będąc jednocześnie ozdobą ogrodu. Chcąc uzyskać owoce smaczne, słodkie i ładnie zabarwione, należy sadzić tę odmianę w miejscu słonecznym.

Zawartość substancji. Owoce są bogate w witaminę C, zawierają także karoten, około 14% sorbitolu, liczne kwasy organiczne, jak jabłkowy, sorbowy i parasorbo-wy, garbniki, gorycze, pektyny i inne substancje. Owoce działają lekko przeczyszczające, żółcio- i moczopędnie oraz przyspieszają trawienie. Nadają się szczególnie na dodatek do ciężko strawnych potraw.

Przyprawa i jej zastosowanie. Używa się owoców świeżych, suszonych lub konserwowanych. Zawartość witamin w owocach suszonych jest nawet wyższa. Z owoców robi się przede wszystkim soki, kompoty, pasty i marmolady. Świeże lub suszone owoce stanowią pikantny dodatek do sosów i dziczyzny, zwłaszcza dzikiego ptactwa, oraz do tłustych pieczeni. Jest to szczególnie popularna przyprawa w kuchni skandynawskiej. W Alzacji pędzi się z owoców odmiany słodkiej bardzo aromatyczną wódkę. Można też sporządzać z nich leczniczy likier.

Likier jarzębinowy
200 g owoców odmiany słodkiej, 0,8 l czystego spirytusu, l l wody destylowanej (z apteki), l kg cukru, 0,5 l wody.

Przebrane i umyte owoce, zalane spirytusem i wodą destylowaną, stawia się w ciepłym miejscu na 8 dni. Następnie płyn odcedza się, owoce rozgniata, pulpę filtruje, a filtrat wlewa do odcedzonego uprzednio płynu. Dodaje się do niego syrop z cukru i 0,5 l wody. Likier wlewa się do czystej butelki i pozostawia na co najmniej 2 miesiące.

Inne informacje. Jadalne są również owoce jarzębu brekini [Sorbus torminalis (L.) Crantz.], jarzębu mącznego [Sorbus aria (L.) Crantz] i jarzębu domowego (Sorbus domestica L.), jak również smaczne, czarne, kuliste owoce jarzębu czarnego [Sorbus melanocarpa (Micheaux) Heynhold].