Bluszczyk kurdybanek

Glechoma hederacea L.

Opis. Jest to bylina wysokości 10 - 40 cm, z rodziny wargowych (Lamiaceae syn. Labiatae), o pełzającej łodydze i wzniesionych pędach kwiatowych. Liście są naprzeciwległe, nagie, nerkowate lub sercowate. Z pachwin liści wyrastają nieliczne niebieskawe do niebieskofioletowych, różowe, rzadziej białe kwiaty zebrane w pozorne okółki.

Kwitnienie: kwiecień - czerwiec.

Zasięg. Bluszczyk kurdybanek występuje w całej Europie i Azji. Spotyka się go w zaroślach, ogrodach, widnych lasach, na łąkach i pastwiskach, przydrożach oraz bardzo często na polach uprawnych od nizin po góry.

Zbiór. Bluszczyk kurdybanek występuje pospolicie, toteż zbędna jest jego uprawa. Zbiera się młode kwitnące ziele w kwietniu lub maju, najpóźniej w czerwcu i lipcu, ścinając je tuż nad powierzchnią ziemi. Ziele ma słaby aromat i korzenny, gorzkawy smak.

Zawartość substancji i działanie. Ziele zawiera gorycz glechominę, olejek lotny, garbniki, żywice, cholinę, witaminy i inne substancje. Pobudza przemianę materii, a jako przyprawa jest zalecane w razie niedostatecznego wydzielania soku żołądkowego i żółci. Działa dodatnio na przewody moczowe oraz zapobiega nieżytowi żołądka i jelit. Okazało się pomocne w schorzeniach dróg oddechowych.

Przyprawa i jej zastosowanie. Przyprawę stanowi ziele świeże lub suszone o barwie szarozielonej. Surowiec należy suszyć ostrożnie i przechowywać w szczelnie zamkniętych naczyniach, chroniąc przed światłem. Już w ś redniowieczu stosowano bluszczyk kurdybanek w kuchniach europejskich. Mniemano wówczas, że chroni on przed zarazą i czarami. Obecnie jest to bardzo rzadko stosowana przyprawa; w stanie świeżym dodaje się bluszczyku do zupy ziemniaczanej bądź jarzynowej, jaj sadzonych, omletów, farszu, masła ziołowego i serów. Suszone ziele znajduje się w mieszankach przyprawowych dodawanych do zup, duszonego mięsa, warzyw, sosów i kotletów.

Inne informacje. Bluszczyk kosmaty (G. hirsuta Waldstein et Kitaibel), okazalszy, silnie owłosiony, o kwiatach jasnoniebieskich, nie nadaje się na przyprawę z powodu odrażającego zapachu. Spotyka się go na wschodzie Europy Środkowej i w Europie Południowej.


„Mięso wielkanocne" na sposób staroczeski

250 g gotowanej lub duszonej wołowiny, 200 g gotowanej wieprzowiny, 200 g gotowanej cielęciny, 6 jaj, sól i pieprz, 4 bułki, 2 łyżki mleka, 2 łyżki masła, 2 łyżki posiekanego ziela kurdybanku, 2 łyżki posiekanej młodej pokrzywy, l łyżka posiekanej pietruszki.

Mięso i bułki kroi się na małe kostki, miesza z mlekiem, rozpuszczonym masłem i rozmąconymi jajami. Dodaje drobno posiekane zioła, pieprz i sól. Uzyskaną masą napełnia się wysmarowaną masłem formę i piecze w podgrzanym do 200 °C piekarniku przez 25-30 minut.

Tę tradycyjną czeską potrawę wielkanocną podaje się na gorąco bądź na zimno.