Dolistne dokarmianie roślin makroelementami

Dolistne dokarmianie roślin umożliwia szybkie wniesienie w okresie wegetacji deficytowych dla roślin składników pokarmowych zarówno w przypadku ich niedoboru w glebie, jak też utrudnionego pobierania.

Można w tej formie dostarczać zarówno makro-, jak i mikroelementy, mając na uwadze fakt, że makroelementy (azot, fosfor, potas, magnez, wapń i siarka), pobierane przez rośliny w dużych ilościach, powinny być wnoszone głównie doglebowo. Z kolei zapotrzebowanie roślin na mikroelementy (bor, miedź, cynk, mangan, molibden, żelazo), pobierane w niewielkich dawkach – od kilku gramów do 2-3 kg/ha, można w dużym stopniu zaspokoić poprzez opryski dolistne. Mikroelementy wnoszone w tej formie są 10, a niektóre nawet 30-krotnie lepiej przyswajalne przez rośliny w porównaniu z ich doglebowym stosowaniem. Jednak w składzie dolistnych nawozów wieloskładnikowych, oprócz mikroelementów, występują często makroelementy. Zwłaszcza azot i magnez, niekiedy też pozostałe. Poza tym w sprzedaży znajdują się wyłącznie dolistne nawozy makroelementowe, np. typu NPK, PK, P, niekiedy z niewielkim dodatkiem mikroelementów.

Szybka reakcja
Nasuwa się pytanie, jak traktować tego typu nawozy? Odpowiedź jest następująca – w określonych sytuacjach można się spodziewać po ich wniesieniu istotnych zwyżek plonu (przeciętnie 8-15%) i poprawy jego jakości. Niedobór konkretnych składników występuje najczęściej w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju rośliny, kiedy rośnie zapotrzebowanie na poszczególne składniki. Dlatego dolistne dokarmianie roślin w tych okresach, umożliwia szybkie dostarczenie deficytowych składników, co skutkuje wyraźnym wzrostem plonów.

Przyczyny deficytu
Niedobór makroelementów w okresie wegetacji roślin może wynikać z następujących przyczyn:

• niskiej zasobności gleby w określone składniki,
• gorszej przyswajalności składników na glebach zbyt kwaśnych lub zasadowych (np. fosforu), jak też wnoszenia nawozów fosforowych i potasowych w wierzchnią warstwę gleby (bezpośrednio przed siewem nasion),
• słabej rozbudowy systemu korzeniowego na glebach zbitych, zlewnych, nadmiernie uwilgotnionych lub przesuszonych, kwaśnych itp.,
• jednostronnego wieloletniego nawożenia prowadzącego do antagonizmu pomiędzy składnikami, w wyniku czego nadmiar jednych blokuje pobieranie innych. Typowym przykładem jest antagonistyczna zależność pomiędzy potasem a magnezem, fosforem a cynkiem, wapniem a magnezem itp.,
• słabej przyswajalności niektórych składników w warunkach niskich temperatur powietrza i gleby (poniżej 12°C). Dotyczy to zwłaszcza fosforu i magnezu – jesienią na zbożach i rzepaku, zaś wiosną na kukurydzy (załączone zdjęcie) i innych zbożach jarych.

Kompleksowo lub...
Dostarczane dodatkowo jesienią składniki pokarmowe, zwłaszcza fosfor, potas, magnez i bor, wpływają na większe nagromadzenie cukrów w komórkach roślinnych, w wyniku czego wzrasta stężenie soku komórkowego, co skutkuje lepszą zimotrwałością roślin. Z kolei optymalne zaopatrzenie roślin w potas korzystnie wpływa na gospodarkę wodną, zaś w fosfor stymuluje rozrost systemu korzeniowego. Na uwadze trzeba mieć też fakt, iż plonotwórczy efekt wysokich dawek azotu jest skuteczny przy dobrym zaopatrzeniu roślin w pozostałe makroelementy, zwłaszcza fosfor, potas, magnez i siarkę. Niedobór któregoś z nich powoduje nagromadzenie w roślinach niebiałkowych form azotu w postaci azotanów lub niepełnowartościowych białek. W załączonej tabeli podano skład nawozów makroelementowych pochodzących z różnych firm, co powinno ułatwić wybór konkretnego, pod określone uprawy. Podczas wyboru i zakupu nawozu należy zwracać uwagę na koncentrację poszczególnych składników, a nie tylko cenę nawozu. Z reguły fosfor i potas zawarty w nawozach dolistnych charakteryzuje się lepszą przyswajalnością niż z doglebowych. Mniej istotny w takich nawozach jest azot (można go dodać w postaci mocznika) i magnez (w postaci siarczanu magnezu). W młodszych fazach rozwojowych zbóż mocznik może być stosowany w większych stężeniach – nawet do 20% (w fazie krzewienia), podczas gdy na początku strzelania w źdźbło (ukazania się pierwszego kolanka nad powierzchnią gleby) – do15%, przed wykłoszeniem – do 7%, zaś po wykłoszeniu już tylko w 5% stężeniu. Oznacza to, że w przeliczeniu na 1 ha, można jednorazowo wnieść od 15 do 60 kg/ha mocznika, czyli od 7 do 28 kg/ha N. Przy 3-krotnym oprysku ta dawka znacząco wzrasta. Osobiście nie zalecałbym stosowania samego mocznika, zwłaszcza w zbyt dużym (15-20%) stężeniu, gdyż powoduje on wydelikacenie roślin, co sprzyja ich porażeniu przez choroby grzybowe. Poza tym dodatek mocznika powinien zależeć od stopnia odżywienia roślin w azot, łatwo rozpoznawalnym po jasno- lub ciemnozielonym kolorze liści. Niewskazany jest też dodatek mocznika w późniejszych fazach rozwojowych (przed i po wykłoszeniu) pod jęczmień browarny, gdyż dodatek azotu w tym okresie zwiększa zawartość niepożądanego białka. Z kolei pod pszenice jakościowe (chlebowe) zastosowany w tych fazach azot, najlepiej łącznie z siarczanem magnezu i chelatem miedzi, jest pożądany, gdyż zwiększa zawartość i jakość białka, w tym glutenu. W sprzedaży znajduje się jedno- lub siedmiowodny siarczan magnezu, który stosuje się odpowiednio w 3 lub 5% stężeniu, czyli do 9 lub 15 kg nawozu na zbiornik opryskiwacza, z przeznaczeniem na powierzchnię 1 ha.

...pojedynczo
Nawozy makroelementowe nie zawierają, bądź mają w niewielkiej ilości mikroelementy (wyjątek w załączonej tabeli stanowią nawozy pod kukurydzę tj. YaraVita kukurydza oraz Plonvit i Rolvit Ku). Wskazany jest, zatem, dodatek do sporządzanego roztworu pojedynczych nawozów mikroelementowych zawierających:

• bor – pod rośliny dwuliścienne, czyli burak, ziemniak, rośliny oleiste, włókniste, motylkowe drobno- i grubonasienne, tytoń, chmiel, warzywa, drzewa i krzewy owocowe. Mniejsze zapotrzebowanie na bor wykazują zboża,
• miedź – głównie pod zboża, w tym kukurydzę, ale też  burak, rzepak, konopie, warzywa, drzewa owocowe oraz na użytkach zielonych zlokalizowanych na torfach,
• cynk – pod kukurydzę, chmiel, len, drzewa i krzewy owocowe,
• mangan i żelazo – pod wszystkie rośliny  uprawiane na glebach wykazujących obojętny, a zwłaszcza zasadowy odczyn,
• molibden – pod rośliny z rodziny kapustnych (kapusta, kalafior, brokuł, kalarepa, rzepak, gorczyce) i motylkowatych (drobnonasiennych i strączkowych), zwłaszcza na glebach wykazujących kwaśny odczyn.

Niektóre nawozy makroelementowe, np. Alkaliny charakteryzują się bardzo wysokim pH (powyżej 11,5), które aktywizuje wytwarzanie czynników odpornościowych na patogeny chorób grzybowych.

Optymalny oprysk
Podczas oprysku należy zwracać uwagę na następujące czynniki:

• najlepszy efekt uzyskuje się dokarmiając rośliny w fazie intensywnego wzrostu i rozwoju, w przypadku zbóż od początku strzelania w źdźbło do wykłoszenia,
• optymalną temperaturą dla dobrej przyswajalności wniesionych składników jest 12-20°C. Po przekroczeniu 25°C oprysk nie powinien być dokonywany, gdyż grozi uszkodzeniem (poparzeniem) roślin,
• opryski wykonywać wieczorem lub całodobowo w pochmurny dzień. Wybierając termin oprysku należy uwzględnić prognozę pogody, dobrze gdyby w okresie 48 godzin po oprysku nie spadł większy deszcz,
• do sporządzanego roztworu nawozów można dodać jeden środek ochrony roślin (grzybo- lub owadobójczy), zgodnie z instrukcją jego stosowania. Wskazany jest też dodatek zwilżacza,
• w przeliczeniu na 1 ha należy przewidzieć od 200 do 1000, a w niektórych uprawach (chmiel) 3000 l roztworu cieczy roboczej, w zależności od rozrostu masy nadziemnej roślin i możliwości technicznych opryskiwacza. Zasadą jest, by równomiernie zwilżyć rośliny, a jednocześnie, by naniesiony roztwór nie spływał z liści do gleby,
• jeśli jest możliwość, zaleca się podczas oprysku nanoszenie sporządzonego roztworu również na spodnią stronę liścia, dzięki czemu wzrasta przyswajalność składników. Zaleca się oprysk drobno- lub średniokroplisty.

Dokarmiamy oziminy i jare
Pod zboża ozime zaleca się dokarmianie dolistne w następujących terminach:

• jesienią (w II dekadzie października) nawozem z podwyższoną zawartością fosforu i potasu, ewentualnie z dodatkiem siarczanu magnezu i chelatu miedzi,
• wiosną na początku strzelania w źdźbło nawozem dolistnym wieloskładnikowym + mocznik (do 30 kg) + siarczan magnezu,
• w pełni strzelania w źdźbło (po 10-15 dniach), podobnie jak w poprzednim oprysku, z wyjątkiem dawki mocznika (do 24 kg),
• przed lub po wykłoszeniu, podobnie jak w poprzednim oprysku, z wyjątkiem dawki mocznika (do 15 kg).
• Zboża jare można dodatkowo zasilić w okresie krzewienia siarczanem magnezu, zwłaszcza jeśli wystąpią wyraźne objawy niedoboru magnezu i siarki w postaci żółknących liści.

Uwaga – do dwóch ostatnich oprysków wskazany byłby niewielki dodatek (0,3 do 1 l) chelatu miedzi i (na glebach o pH powyżej 6,6) chelatu manganu, zwłaszcza jeśli w stosowanym nawozie wieloskładnikowym jest zbyt mała zawartość tych składników (poniżej 1%) oraz gdy producent zaleca jednorazowo niewielkie dawki tego nawozu (do 1 l).



Objawy niedoboru fosforu na kukurydzy.

Zawartość składników pokarmowych (w % wagowych) w wybranych nawozach dolistnych zawierających fosfor i potas *.

Nawóz

Azot N

Fosfor P2O5

Potas K2O

Magnez MgO

Siarka S

Bor B

Miedź Cu

Cynk Zn

Mangan Mn

Żelazo Fe

Molibden Mo

Inne

Agroleaf: -azotowy -fosforowy -potasowy -total Alkaliny: -PK 10:20 -PK 5:25 -potasowy z krzemem -potasowo-borowy z krzemem Basfoliary: -12-4-6 -12-4-6 + S -6-12-6 Ekolisty: -makro 12-4-7 -makro 6-12-7 -PK-1 Fosforo-cynk Foscalvit YaraVita kukurydza YaraVita ziemniak Insol PK Insol Fos. Plonvit Ku Rolvit Ku Wuxal fosforowy

31 12 15 20 - - 3 3 12 12 6 12 6 - - 3 - - - - 4 4 5

11 52 10 20 10 5 - - 4 4 12 4 12 9 35 25 30 30 10 25 8 11 20

11 5 31 20 20 25 25 18 6 6 6 7 7 19 - - 5 5 19 - 3 5 5

0,4 0,4 0,4 0,4 - - - - 0,2 0,2 0,01 + + - - - 4,5 4,5 - - 2,0 12,0 -

- - - - - - - - - 2,5 - + + - - - - - - - 1,2 11,0 -

0,03 0,03 0,03 0,03 - - - 5,00 0,02 0,02 0,01 0,02 0,01 - - - - 0,3 - - 0,15 0,35 0,01

0,07 0,07 0,07 0,07 - - - - 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 - - - - - - - 0,30 0,75 0,01

0,07 0,07 0,07 0,07 - - - - 0,005 0,005 0,005 0,005 0,05 - 2,0 - 3,1 0,3 - - 0,4 1,0 0,005

0,07 0,07 0,07 0,07 - - - - 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 - - - - 0,7 - - 0,2 0,5 0,01

0,14 0,14 0,14 0,14 - - - - 0,01 0,01 0,01 0,02 0,02 - - - - - - 0,03 0,20 0,50 0,10

0,001 0,001 0,001 0,001 - - - - 0,005 0,005 0,005 0,005 0,005 - - - - - - - 0,02 0,05 0,001

- - - - - - Si Si - - - - - - - Ca - - - - Ti Co -

* można do nich zaliczyć również Rosasol (9 nawozów) i Folicare (6)