II nagroda w konkursie Sano

Dokarmianie prosiąt - drogą do sukcesu

mgr inż. Marcin Leżański, dr hab. Władysław Migdal, Katedra Hodowli Trzody Chlewnej, Akademia Rolnicza w Krakowie

Najważniejsze w odchowie prosiąt jest ich dokarmianie. Im szybciej prosięta będą samodzielne i będą mogły pobierać paszę stałą, tym lepszych efektów produkcyjnych możemy się spodziewać. W zależności od mleczności lochy i liczebności miotu mleko pokrywa potrzeby pokarmowe prosiąt do 2-3 tygodnia życia. Wrodzona ciekawość prosiąt, chęć zabawy, a w późniejszym okresie niedobór mleka sprawiają, że pierwsze dni życia to najważniejszy okres, w którym musimy nauczyć prosięta pobierania paszy stałej. Jeżeli w tym okresie pierwszą paszą stałą, którą znajdą prosięta będzie pasza w korycie lochy to trudno będzie później "zmusić" je do pobierania paszy dla nich przygotowanej. Ponadto pobieranie przez prosięta paszy z koryta lochy to główna przyczyna występowania biegunek w tym okresie. Przyzwyczajanie prosiąt do pobierania paszy stałej należy rozpocząć od pierwszych dni życia. Garść paszy dla prosiąt sypiemy w miejscu najczęstszego przebywania - gniazdo, okolice sutek. Początkowo pasza ta traktowana jest jako zabawa, z ciekawości jest próbowana i pobierana przez prosięta. Następnie zawieszamy karmnik dla prosiąt lub kładziemy miskę lub korytko, do których sypiemy tyle paszy, aby prosięta wyjadały ją na bieżąco. Nie można dopuścić do zalegania paszy jak również do okresowego braku paszy w korytku lub w karmniku. W pierwszych dniach życia w okresie przyzwyczajania się prosiąt do pobierania paszy stałej trzeba się liczyć z niewielkimi stratami paszy. Ta strata zwróci się w późniejszym okresie w postaci większych przyrostów masy ciała, braku biegunek i ograniczenia upadków.

Ważna jest również smakowitość pasz określana na podstawie ich preferowania przez prosięta. Z grupy zbóż prosięta najchętniej i najlepiej jedzą owies łuskany, w następnej kolejności pszenicę, ryż, jęczmień i kukurydzę. Niechętnie jedzą żyto i pszenżyto. Jako źródło białka najlepiej stosować (w kolejności od najbardziej preferowanych): mleko w proszku (suszone metodą rozpyłową), poekstrakcyjną śrutę sojową, drożdże, mączki mięsne, poekstrakcyjną śrutę arachidową, suszoną serwatkę, poekstrakcyjną śrutę słonecznikową, śrutę kokosową. Udział w nadmiarze poekstrakcyjnej śruty rzepakowej oraz śruty z nasion roślin motylkowych obniża smakowitość mieszanek dla prosiąt. Prosięta wykazują zainteresowanie paszami słodkimi, dlatego udział cukrów poprawia smakowitość i wyjadanie paszy. Cukier (sacharoza) znajduje się na czele pasz preferowanych przez prosięta. Jednak zbyt wczesne podawanie sacharozy może wywołać gwałtowną fermentację oraz uszkodzenie jelit i nerek. Na smakowitość mieszanek korzystnie oddziałuje dodatek tłuszczu oraz mleka odtłuszczonego w proszku.

Stosowanie gotowych mieszanek pełnodawkowych dla prosiąt to najpewniejsza inwestycja i najlepsza droga do sukcesu w odchowie prosiąt. Z dotychczasowej praktyki i obserwacji można stwierdzić, że interesującą dla hodowców propozycję mieszanek dla świń a szczególnie dla prosiąt posiada Sano.
Specjalistyczna mieszanka Bonni-M, mieszanki typu Prestarter z udziałem Suggi Flavo są produktami, które warto polecić hodowcom prowadzącym produkcję prosiąt.

Wykorzystując prosty, ale jednocześnie obiektywny test wyboru prowadziliśmy obserwacje i badania preferowania przez same prosięta, a więc najbardziej zainteresowane zwierzęta, poszczególnych mieszanek pełnodawkowych dla prosiąt. Z grupy kilku mieszanek "prosięcych" różnych firm paszowych specjalistyczna mieszanka Sano Bonni-M okazała się najbardziej "atrakcyjną" mieszanką dla prosiąt. Już pod koniec pierwszego tygodnia życia 86% prosiąt wykazywało zainteresowanie tą mieszanką. Pozostałe prosięta mieszanką z udziałem Suggi Flavo lub mieszanką innej firmy. Pod koniec trzeciego tygodnia życia prosięta zaczynały wykazywać zainteresowanie innymi mieszankami. Po usunięciu z kojca karmnika z mieszanką Bonni-M około 66% prosiąt pobierało mieszankę typu Prestarter z udziałem 10% Suggi Flavo, a pozostałe prosięta mieszanki innych firm. Atrakcyjność mieszanki Bonni-M oraz innych mieszanek Sano dla świń to efekt odpowiedniego składu i udziału takich komponentów jak: słodka serwatka suszona, koncentrat białka sojowego, rafinowany tłuszcz roślinny, związki biologicznie czynne oraz dodatki smakowe i zapachowe. Zapach i smak tych pasz przyciągają prosięta i sprawiają, że właśnie te pasze są preferowane.

Kolejnym atutem Sano są miski w których podaje się pasze. Dobrany, ciepły kolor, okrągły kształt i pachnąca smaczna mieszanka przyciągają prosięta. To wszystko sprawia, że prosięta szybko trafiają do takiej miski i już tutaj pozostają dłużej. To odciąga prosięta od sutków lochy, prowadzi do szybkiego usamodzielnienia się prosiąt.

Prosięta powinny być żywione do woli. Okres okołoodsadzeniowy to najbardziej niebezpieczny okres w życiu prosiąt. Błędy żywieniowe popełnione w tym okresie sprzyjają występowaniu kolibakteriozy z najgroźniejszą formą tzw. chorobą obrzękową. Pasz okopowych nie powinno wykorzystywać się w dokarmianiu prosiąt, tym bardziej, że zalecamy skrócenie laktacji lochy do 28-42 dni. Funkcje trawienne układu pokarmowego prosiąt stopniowo się doskonalą. Niedostateczne wydzielanie lub brak w początkowym okresie życia prosiąt takich enzymów jak amylaza, maltaza, sacharaza sprawia, że powinno unikać się wczesnego stosowania pasz pochodzenia roślinnego o wysokiej zawartości skrobi i dwucukrów. Tradycyjna metoda podawania prosiętom prażonego jęczmienia nie jest najlepszym rozwiązaniem. Według Norm Żywienia Świń 1993 wartość pokarmowa mieszanek dla prosiąt powinna być następująca: 13-13,5 MJ EM w 1 kg paszy, na 1 MJ EM powinno przypadać 14 g białka strawnego przy zawartości 1 g lizyny. Jeżeli przyglądniemy się wartości pokarmowej ziarna jęczmienia (12,6 MJ EM, 84 g BS, 8 g lizyny /kg paszy) to widzimy, że nie spełnia ono tych wymagań. Należy więc około 2. tygodnia przejść na stosowanie mieszanki pełnodawkowej dla prosiąt, bo zmiana pasz w tym okresie to niemal pewna biegunka. Podobnie stosowanie mleka krowiego, szczególnie w okresie okołoodsadzeniowym prowadzi do ciężkich biegunek. Najlepiej podawać prosiętom specjalistyczny preparat mlekozastępczy np. Sanolac Ferkel. 

Odsądzanie prosiąt to jeden z bardziej niebezpiecznych okresów w ich życiu. Przy tradycyjnym żywieniu paszami gospodarskimi zalecaliśmy głodzenie prosiąt w dniu odsądzenia. Jeżeli prosięta żywimy mieszankami pełnodawkowymi firmowymi lub sporządzanymi we własnym zakresie nie powinno prowadzić się głodzenia prosiąt w czasie odsądzania. Brak paszy to zaburzenia w składzie mikroflory przewodu pokarmowego i niebezpieczeństwo zaspokajania głodu przez prosięta odchodami, paszą z koryta lochy, itp. W tym niebezpiecznym okresie prosięta powinny być żywione tak jak dotychczas. Wskazane jest stopniowe przechodzenie z paszy tzw. prosięcej na pasze dla warchlaków czyli z paszy typu Prestarter na Starter, a następnie Grower. Zmiana paszy powinna odbywać się stopniowo poprzez stosowanie w pierwszym okresie 75% paszy prosięcej i 25% mieszanki dla warchlaków, następnie po 50% obu mieszanek, 25% mieszanki prosięcej i 75% mieszanki dla warchlaków, a następnie 100% mieszanki dla warchlaków.

Od pierwszych godzin życia prosięta muszą mieć dostęp do wody. Należy pamiętać, że siara jest płynem skoncentrowanym, który może wzmagać pragnienie. Najlepiej stosować poidła miskowe lub gryzakowe (odmiana poideł smoczkowych) dla prosiąt ze zbiorniczkiem na wodę. Na ilość pobieranej przez prosięta wody wpływa jej temperatura. Optymalna temperatura wody dla prosiąt wynosi 30-35° C. Woda o niskiej temperaturze powoduje oziębienie organizmu i straty energii. Zaleca się umieszczanie poideł miskowych na poziomie podłogi, natomiast optymalnym miejscem dla poideł smoczkowych jest umieszczenie na poziomie ryjka prosiąt. Prosię w wieku do 2 miesięcy życia zużywa dziennie około 2,5 litra wody. Woda podawana w miseczkach, korytkach, itp. musi być zawsze czysta, świeża i na bieżąco uzupełniana. Brak wody będzie przyczyną picia przez prosięta zalegającej w kojcu gnojówki, a to powoduje ciężkie biegunki. Ważnym czynnikiem jest jakość wody: pH, twardość, ogólna ilość rozpuszczalnych składników stałych, zakażenia bakteryjne. Poprzez wodę może być przeniesione na zwierzęta około 200 różnych chorób. Prosięta potrzebują nie tylko paszy i wody, ale również komfortowych warunków środowiskowych i zabawy.

Ostatni zabieg jakiemu poddawane są prosięta jest odsądzanie od lochy. Wydaje się, że nie wiek lecz masa ciała (około 7-8 kg, nie mniej niż 5,3 kg) oraz samodzielność prosiąt, a więc pobieranie paszy stałej są ważniejszymi czynnikami decydującymi o terminie odsądzenia prosiąt. Aby maksymalnie wykorzystać potencjał produkcyjny lochy należy odchodzić od długiego przetrzymywania prosiąt przy lochach. Dwumiesięczna laktacja prowadzi tylko do wychudzenia lochy, co w konsekwencji wydłuża czas odpoczynku lochy i wystąpienia kolejnej rui. Laktacje trwające 42 dni określa się mianem „biologicznego kompromisu" dającego najlepsze wyniki fizjologiczne i ekonomiczne. Stosując mieszankę specjalistyczną dla prosiąt Sano Bonni-M można z dobrym skutkiem odsądzać prosięta w wieku 21-30 dni. Odsądzania prosiąt poniżej 21 dnia życia nie poleca Dyrektywa Rady Europy 91/630/EEC z 19 listopada 1991 r.

Wpływ paszy Sano Bonni M na wyniki produkcyjne prosiąt