Beta karoten w żywieniu bydła

Beta karoten, wbrew panującej opinii, nie może być zastąpiony witaminą A. Jego brak, nawet przy dobrym zaopatrzeniu w witaminę A, prowadzi do groźnych dla bydła zaburzeń gruczołów rozrodczych oraz innych narządów uzależnionych od ich funkcjonowania. Zaburzenia te ujemnie wpływają na zdolności reprodukcyjne zwierząt, co objawia się następująco:

• słabe i przewlekłe, często niezauważalne ruje,
• nieregularne cykle płciowe (ok. 60 % cykli krów),
• opóźnione jajeczkowanie - optymalna pora unasiennienia nie daje się dokładnie określić, co powoduje zmniejszenie liczby zapłodnień i przedłużanie okresu międzywycieleniowego,
• niedorozwój ciałka żółtego - ujemnie wpływa na przebieg cyklu płodowego i prowadzi do tworzenia się torbieli, obumierania zarodka lub poronień (w 6-7 tygodniu ciąży),
• cielęta są słabe i częściej chorują na zapalenie przewodu pokarmowego (biegunki).

Zapotrzebowanie bydła na beta karoten ustala się na podstawie jego zawartości w surowicy krwi: poziom do 200 mg/100 ml uznaje się za dostateczny lub dobry, poziom 500 mg/100 ml za optymalny. Dobowe zaopatrzenie krowy mlecznej na beta karoten waha się w granicach 80 - 100 mg i zależy od jej wydajności. Za wystarczającą dawkę bytową uznano 30 mg/100 kg masy ciała zwierzęcia, natomiast za produkcyjną - 25 mg.

Okres letniego żywienia zielonkami zapewnia zwierzętom dostateczne pokrycie w beta karoten i pozwala na zgromadzenie rezerw na około 60 dni żywienia zimowego Świeża zielonka zawiera ok. 40 mg tego składnika w 1 kg, tj. ok. 250 mg w przeliczeniu na 1 kg suchej masy. Pełne pokrycie w beta karoten uzyskuje się również dzięki żywieniu kiszonkami z młodych traw, zbieranych w fazie strzelania w źdźbło (40 - 120 mg w 1 kg suchej masy). 1 kg dobrego siana zawiera od 15 do 30 mg beta karotenu, natomiast siana złej jakości, zaledwie 2 - 3 mg.

Zawartość beta karotenu w paszy:

Największe ilości karotenu występują w roślinach, w porze wschodu słońca. W godzinach południowych jego zawartość zmniejsza się 2 - 3 - krotnie. Znaczne straty tego składnika następują także w trakcie sprzętu, suszenia, konserwacji i przechowywania pasz.
Żywienie bydła kiszonką z kukurydzy, jak również burakami, kiszonką z liści buraczanych lub późno koszonym i długo przechowywanym sianem, powoduje głębokie niedobory beta karotenu, dlatego należy go uzupełniać. Doskonale do tego celu nadają się: marchew pastewna, czerwona i żółta (1 kg zawiera 10 - 200 mg beta karotenu). Zadawana zwierzętom marchew musi być czysta i rozdrobniona. Najlepsze efekty uzyskuje się, jeśli wymieszana jest z innymi paszami. Można ją także skarmiać w postaci kiszonki, sporządzonej z pociętych korzeni wraz z nacią, z dodatkiem plew pszennych w proporcji: 5 kg marchwi + 1 kg plew. Marchew pastewna zawiera cukier prosty - fruktozę, kisi się więc doskonale, a wartość takiej kiszonki jest wyższa niż świeżej marchwi.

Skarmianie świeżej marchwi:

• krowy - 10 - 12 kg dziennie; pozyskiwane masło jest smaczniejsze i bardziej żółte,
• cielęta - można podawać już od 30 dnia życia, początkowo ok. 0,5 kg dziennie, w wieku 4 miesięcy 3 - 4 kg dziennie na jedną sztukę.
• młodzież hodowlana - 4 - 8 kg dziennie /szt.

Marchew może być stosowana również w żywieniu buhai rozpłodowych, bydła opasowego, koni, owiec, trzody chlewnej i drobiu. Pod względem wydajności jednostek skrobiowych i zawartości białka strawnego z 1 hektara dorównuje ona burakom, lecz jako jedyna spośród roślin okopowych pastewnych - zawiera beta karoten.