Wpływ nawożenia na ilość i jakość plonu roślin motylkowatych

Jak ważne w płodozmianie są rośliny motylkowate wiedzą wszyscy rolnicy: uprawiane na nawóz zielony poprawiają strukturę gruzełkowatą gleby, jej warunki wodne i cieplne oraz wzbogacają ją w azot (50 do 250 kg/ha) oraz w znaczne ilości fosforu, wapnia, siarki, potasu i magnezu. Uprawiane na paszę (w postaci zielonki, siana, kiszonki lub nasion) dostarczają zwierzętom dużej ilości białka, witamin i soli mineralnych.

W nawożeniu roślin motylkowatych uwzględnić należy wszystkie niezbędne dla roślin składniki mineralne. W konkretnych warunkach glebowych konieczne jest zatem stosowanie wieloskładnikowych nawozów mineralnych, zawierających w swym składzie te pierwiastki, których brakuje w glebie.

Azot (N) Dzięki szczególnej właściwości roślin motylkowatych, jaką jest symbioza z bakteriami brodawkowymi, wiążącymi azot atmosferyczny z powietrza glebowego, roślin tych nie nawozi się na ogół azotem. W obecności azotanów oraz soli amonowych powstawanie brodawek na korzeniach jest utrudnione lub zupełnie ustaje. Inną przyczyną nie tworzenia się brodawek może być zbyt kwaśny odczyn gleby. W obu przypadkach nawożenie azotem nie jest w stanie zastąpić specyficznego charakteru symbiozy – plony i zawartość azotu w biomasie maleją. Widoczne objawy głodu azotowego to żółknięcie, a następnie fioletowienie liści, strzelisty kształt roślin oraz słabe kwitnienie i owocowanie.

Fosfor (P) Optymalne zaopatrzenie roślin motylkowatych w fosfor sprzyja wiązaniu azotu przez bakterie brodawkowe i ułatwia przetwarzanie azotu mineralnego w białko. Zaniechanie nawożenia łatwo przyswajalnymi nawozami fosforowymi powoduje zawsze, bez względu na zasobność gleby, szybkie i znaczne zmniejszenie plonów. Zewnętrzne objawy braku fosforu to osłabienie wzrostu, strzelisty kształt roślin, fioletowe i brunatne zabarwienie najstarszych liści, oraz opóźnienie dojrzewania. Na glebach szczególnie ubogich w fosfor rośliny motylkowate należy nawozić nawozami o dużej koncentracji.

Potas (K) Dla dobrego plonowania roślin motylkowatych, szczególnie koniczyny i lucerny, konieczne jest nawożenie potasowe. Objawy niedoboru potasu to wiotkość roślin, ich małe rozmiary, zasychanie liści. Charakterystyczne są bardzo drobne i liczne martwicze plamki pomiędzy unerwieniem listków.

Wapń (Ca) Rośliny motylkowate wymagają dużej ilości wapnia w glebie (nie wapnuje się gleby jedynie pod łubin żółty i seradelę). Objawy braku wapnia u roślin to zaginanie się, a następnie przełamywanie wierzchołków łodyg i zamieranie kwiatostanów. 

Magnez (Mg) Obecność magnezu w glebie ułatwia roślinom pobieranie fosforu. Motylkowate pobierają znacznie większe niż inne rośliny uprawne ilości magnezu. Na niedobór magnezu w glebie reagują wszystkie rośliny motylkowate. Charakterystyczne objawy niedoboru to żółtozielone zabarwienie listków z ciemniejszymi pasmami zieleni wzdłuż unerwienia („marmurkowatość”).

Siarka (S) Rośliny motylkowate wymagają szczególnie dużych ilości siarki w glebie. Na glebach ubogich w siarkę wprowadzenie tego pierwiastka wraz z nawożeniem wyraźnie poprawia plonowanie tych roślin. Większość gleb uprawnych wykazuje obecnie niedobór siarki, stąd wskazane jest stosowanie nawozów takich , w których ilość przyswajalnej siarki przekracza 10% składu nawozu. Często objawy braki siarki są mylone z objawami braku azotu, bowiem w obu przypadkach rośliny są drobne i chlorotyczne.

Molibden (Mo) W przypadku niedoboru liście przybierają nienaturalny, lancetowaty z przezroczystymi, jasnymi plamkami. Na korzeniach występują nieliczne i drobne, szare brodawki korzeniowe. Rośliny słabo się rozgałęziają, kwiaty są nieliczne i jaśniejsze niż u roślin zdrowych.

Bor (B) Jego brak utrudnia roślinom wzrost i kwitnienie. Wierzchołki i brzegi najmłodszych liści brunatnieją i zamierają, a korzenie są krótkie i grube, tworzą tzw. brodę.