Pryszczyca (aphtae epizooticae) jest wirusową, najczęściej ostrą i gorączkową, bardzo zaraźliwą chorobą bydła i innych zwierząt racicowych, przebiegająca jako posocznica z tworzeniem się w jamie ustnej, w skórze wymienia i w okolicy racic charakterystycznych pęcherzy, a po ich pęknięciu także owrzodzeń gojących się bez tworzenia blizn. Choroba ta ma dużą potencjalną zdolność szerzenia się i występowania na znacznych obszarach. Pomimo, iż śmiertelność w tej chorobie nie jest duża, zalicza się ją do najniebezpieczniejszych chorób zaraźliwych zwierząt i z tego powodu jest bardzo ostro zwalczana.
Głównym źródłem zakażenia są zwierzęta chore oraz będące w okresie
wylęgania choroby, a także nosiciele i siewcy wirusa. U zwierząt chorych oraz
w końcowym okresie inkubacji choroby najwięcej zarazków pryszczycy zawiera ślina,
wydzielina nosowo-gardłowa oraz mleko, kał i mocz.
Do rozprzestrzeniania się zarazy przyczynia się bardzo duża liczba
potencjalnych wektorów zarazka, a także bezobjawowo zakażone bydło.
Wektorami zarazka mogą być przenosiciele żywi (ludzie, zwierzęta domowe,
dzikie ptaki, ssaki i owady) oraz tzw. przenosiciele martwi, wśród których dużą
rolę odgrywają produkty rolne (siano, słoma, ziarno, pasze treściwe),
produkty zwierzęce (mleko i mięso wraz z ich przetworami, skóry, odpadki
poubojowe oraz ich opakowania i środki transportu, jak bańki na mleko, worki,
samochody itp.) oraz wody bieżące, a nawet mgła i wiatr oraz wiele innych.
W zakażonym stadzie choroba szerzy się szybko drogą łańcuchowo-kontaktową
(zakażenia bezpośrednie i pośrednie), przy czym czym bardzo łatwo
rozsiewalny i inwazyjny wirus ułatwia powstanie typowej epizootii - często wśród
wszystkich gatunków wrażliwych zwierząt domowych, a niekiedy i dzikich (żubry,
sarny, jelenie).
Do rozprzestrzeniania się pryszczycy na dalsze odległości przyczynia się
wprowadzanie zwierząt z innych regionów kraju lub z zagranicy oraz import skór
i surowców paszowych, rozwój międzynarodowego transportu, wymiany towarowej,
turystyki itp.
Okres inkubacji choroby wynosi zwykle 2-8 dni. Opisano również przypadki, w
których przeciągał się on do 2-3 tygodni. Po zakażeniu dojęzykowym wylęganie
pryszczycy trwa około 24 godziny. Choroba rozpoczyna się gorączką (40,5-42°C)
oraz objawami ogólnymi, jak posmutnienie, odstawanie od stada, spadek żerności
i mleczności, brak przeżuwania. Równocześnie zaznacza się ślinienie, niechęć
do ruchu, sztywny chód lub nawet kulawizna.
Pęcherze pierwotne są przeoczane, natomiast 2-3 dni po zakażeniu pojawiają
się w jamie ustnej pęcherze wtórne wielkości grochu do jaja gołębiego, które
po 1-3 dniach pękają.
Pęcherze powstają w różnym czasie, toteż przy badaniu stwierdza się, że są
one niejednakowej wielkości, podobnie jak i owrzodzenia, które są w różnych
stadiach rozwoju. W tym okresie choroby objawy są szczególnie nasilone, gdyż
oprócz gorączki występuje otępienie zwierzęcia, wystraszony wyraz oczu, ślinienie,
mlaskanie, zgrzytanie zębami, prawie całkowity brak mleka oraz
niepobieranie pokarmu.
Równocześnie pojawiają się zwykle pęcherze na skórze wymienia oraz
w okolicy racic. Zmiany na wymieniu utrudniają dojenie, a gdy wykwity lokalizują
się na końcu strzyków dochodzi, po ich pęknięciu, do wtórnych zakażeń i
często do zapalenia wymienia lub do zwężenia kanału strzykowego.
Zmiany w okolicy racic powodują sztywny, bolesny chód, a potem kulawiznę. Gdy
są one liczne mogą doprowadzić do zejścia racic na skutek rozluźnienia rogu
od podłoża. Po pęknięciu pęcherzy kulawizna maleje.
U cieląt pryszczyca może przebiegać bardzo ostro, bez aft i powodować liczne
upadki z powodu uszkodzenia serca.
Przebieg choroby w stadzie i u pojedynczych osobników, zależy od stopnia
zjadliwości zarazka, stanu odporności i wrażliwości osobniczej zwierząt
oraz od warunków higieny i pielęgnacji w okresie trwania choroby.
Zachorowalność wynosi na ogół 80-100% stada , natomiast śmiertelność -
2-3%.
U pewnej liczby zwierząt po przechorowaniu pryszczycy dochodzi do tzw. strat późnych. Polegają one na tym, że wirus uszkadza pewne narządy lub ich zespoły i po częściowym wyzdrowieniu choroba przybiera przebieg przewlekły. Zwierzęta takie chudną, maja nastroszoną sierść, pojawia się spadek mleczności, zanik funkcji rozrodczych, zaburzenia ruchu, a czasem ograniczenie lub zanik czucia. Jeżeli przy takim przebiegu zwierzęta nie padną nie nadają się one do dalszej eksploatacji (chodzi tu głównie o buhaje) i przeznacza się je na ubój z konieczności.
W Polsce pryszczyca należy do chorób zwalczanych z urzędu. Ze względu na ostre przepisy sanitarno-weterynaryjne stosowane w przebiegu tej choroby leczenie jej nie jest stosowane, a zarażone zwierzęta wybija się. Ma to na celu niedopuszczenie do ewentualnego, dalszego rozprzestrzenienia wirusa.
W celu ochrony kraju przed zarazą musza być przestrzegane przepisy
sanitarno-weterynaryjne regulujące międzynarodowy obrót zwierzętami,
produktami zwierzęcego pochodzenia i innymi towarami mogącymi stanowić
wektory dla wirusa pryszczycy. W przypadku stwierdzenia choroby w państwie ościennym
przepisy te ulegają zaostrzeniu - aż do zakazu wwozu stamtąd wrażliwych
zwierząt, mięsa i jego przetworów, wstrzymania ruchu turystycznego oraz obowiązku
odkażania na granicy wszystkich środków transportu. Również bardziej
rygorystyczne musi być wykonywanie przepisów sanitarno-weterynaryjnych wewnątrz
kraju, a zwłaszcza w fermach bydła, w jego bazach zbiorczych, w miejscach
uboju itp.
W niektórych krajach stosowane są ponadto środki profilaktyki swoistej, tj.
surowica odpornościowa i szczepionki. W Polsce szczepienia przeciw pryszczycy
były stosowane jeszcze w latach osiemdziesiątych. Obecnie jednak nie wykonuje
się ich, ponieważ powodują powstawanie przeciwciał, które przy badaniach na
występowanie tej choroby dają wynik pozytywny. Wynik taki pojawia się nawet u
trzeciego pokolenia zwierząt szczepionych przeciw pryszczycy.
.png)
Zaloguj przez Facebook
