Produkcja jaj na skraju opłacalności

Jaja są produktem szczególnie chętnie spożywanym wiosną. Popyt na nie zwiększa się nie tylko w okresie świt wielkanocnych, lecz w całym sezonie wiosennym. Zazwyczaj bowiem na przełomie lutego i marca rozpoczyna się trwający do końca drugiego kwartału okres sezonowej obniżki cen jaj, a w drugim półroczu na przełomie zimy systematyczny ich wzrost. Jednak w ostatnim czasie te sezonowe zróżnicowania cen są dużo mniejsze. Cena wiosną obniża się, lecz podwyżki zimowe nie wykazują już takiej dynamiki.

Jeśli kilka lat wcześniej zmiany cen w okresie najdroższym w stosunku do najtańszego dochodziły do 35%, to obecnie wynoszą 5-6%. Zdaniem drobiarzy, produkcja jaj w Polsce należy do kierunków będących na granicy opłacalności, a nawet często deficytowych. O pogorszeniu opłacalności świadczą dane IERiGŻ za ubiegły rok: w pierwszych siedmiu miesiącach średnie ceny skupu jaj były niższe o 30% niż w analogicznym okresie roku poprzedniego, zaś ceny targowiskowe o 7% niższe. Natomiast ceny pasz przemysłowych dla kur spadły o 1,5%.  

Spadek cen jaj był znacznie większy niż cen pozostałych artykułów pochodzenia zwierzęcego, tj. mięsa, ryb, przetworów mięsnych i rybnych. Jaja stały się więc najtańszym produktem tej grupy. Spożycie jaj w przeliczeniu na jednego mieszkańca na przestrzeni minionych dwunastu lat prezentuje poniższa tabela.

W 2002 roku funkcjonowało w Polsce 747 producentów zajmujących się produkcją jaj konsumpcyjnych, w tym 338 prowadzących bateryjny chów niosek. Produkcja klatkowa stanowiła około dwie trzecie całej produkcji. Ponad 70% wykorzystywanych obecne klatek spełnia wymogi unijne, a pochodzi z nich ponad 75% jaj produkowanych w systemie bateryjnym. Produkcja jaj spożywczych w minionym roku wzrosła o 5% i wynosi około 9 mld sztuk, w tym z ferm pochodziło około 7,4 mld jaj. Zwiększyło się pogłowie kur niosek. Nadal postępuje proces koncentracji produkcji, która coraz bardziej przesuwa się do ferm – szczególnie prowadzących bateryjny chów niosek. Równocześnie poprawia się dzięki temu przeciętna nośność kur. W 2003 r. przewiduje się ograniczenie tempa wzrostu produkcji jaj konsumpcyjnych. Może być ona większa tylko o blisko 2% w porównaniu z wielkością ubiegłoroczną i ukształtować się na poziomie około 9,2 mld sztuk. Wskazuje na to zarówno 20-procentowa redukcja w pierwszym półroczu 2002 r. wstawień do odchowu kur niosek przeznaczonych do intensywnej produkcji, jak i pogarszająca się opłacalność.

Spadek cen sprzyja wzrostowi spożycia jaj. Od kilku lat zwiększa się stopniowo zarówno konsumpcja bezpośrednia jaj, jak i w postaci przetworów spożywczych zawierających ten składnik. W 2002 roku przerób jaj spożywczych zwiększył się o około 9% i wyniósł blisko 720 mln sztuk. Szczególnie duży udział konsumpcji jaj własnej produkcji odnotowano w gospodarstwach powiązanych z rolnictwem. W rodzinach chłopskich wzrósł on o 81,9%, a w pracowniczo-chłopskich - 67%. W pozostałych gospodarstwach domowych, tj. pracowniczych, utrzymujących się z pracy na własny rachunek oraz emeryckich udział samozaopatrzenia w całkowitym spożyciu jaj świeżych były w granicach 3-23% i okazał się mniejszy niż w I połowie 2000 roku. 

Podobnie jak w latach poprzednich. również w 2002 r. import jaj ukształtował się na niskim poziomie i nie decydował o wielkości ogólnej podaży. W ostatnich dwóch latach zwiększył się natomiast eksport jaj spożywczych. W 2001 roku wyniósł on 58 mln sztuk, a w 2002 r. szacowany jest na około 140 mln sztuk. W pierwszym półroczu 2002 r. dodatnie saldo w handlu zagranicznym jajami i ich przetworami wyniosło 1,1 mln USD, wobec przewagi importu nad eksportem w I połowie roku poprzedniego rzędu 0,5 mln USD. Do poprawy salda obrotów zagranicznych przyczyniło się przede wszystkim zwiększenie eksportu jaj świeżych. Eksport jaj świeżych wyniósł w I połowie 2002 r. około 68 mln sztuk, wobec zaledwie 0,6 mln sztuk w I połowie 2001. Jaja sprzedawane były przede wszystkim do Włoch, Holandii i Rumunii. Import jaj, głównie z Czech i Francji, obniżył się z 1 do 0,8 mln sztuk. 

W I połowie 2002 r. eksport przetworów z jaj wyniósł 326 ton i był wyższy niż w I połowie roku poprzedniego o 218 ton. Zwiększyła się przede wszystkim sprzedaż do Czech żółtek jaj niesuszonych oraz innych przetworów. Import przetworów z jaj obniżył się z 334 do 226 ton. 

W 2003 roku, przy założeniu, że utrzyma się tendencja wzrostowa w eksporcie jaj świeżych, saldo obrotów jajami i ich przetworami może, podobnie jak w 2002 r., być dodatnie i wynieść 2-2,5 mln USD.