Ubóstwo za progiem

Od dwóch lat kraje Unii Europejskiej realizują program tzw. otwartej koordynacji systemów emerytalnych, który m.in. ma ułatwiać zapobieganie wykluczeniu społecznemu osób starszych oraz ograniczać ryzyko narastania ubóstwa emerytów.

Gwałtowne starzenie się mieszkańców Europy powoduje, że wzrasta tzw. współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi, czyli relacja liczby ludzi w wieku poprodukcyjnym do liczby ludności w wieku produkcyjnym. To z kolei stanowi źródło zagrożenia dla stabilności systemów emerytalnych. Osoby przechodzące na emeryturę będą otrzymywać niższe świadczenia, nie pozwalające na utrzymanie osiągniętego poziomu życia. W skrajnych przypadkach może to doprowadzić do wykluczenia społecznego osób starszych. Te zagrożenia spowodowały, że na szczycie przywódców UE w marcu 2000 r. została przyjęta Strategia Lizbońska, która będzie obowiązywała także Polskę od przyjęcia do Unii („GP” nr 126/2003)). Polska będzie musiała przygotować program modernizacji już istniejącego systemu emerytalnego. 

Jeżeli w całej Unii Europejskiej ryzyko ubóstwa ludzi starszych obecnie jest podobne do skali zagrożenia ubóstwem ludzi młodych, to w Grecji, Portugalii, Austrii, Irlandii oraz Belgii seniorzy są w gorszej sytuacji. Szczególnie zagrożone ubóstwem są osoby powyżej 75 roku życia oraz kobiety stanowiące większość w tej grupie. 

Gwarancje minimalnego dochodu dla ludzi starszych – w postaci minimalnych emerytur lub innych świadczeń, istnieją we wszystkich krajach Unii Europejskiej. 

Koszty zapobiegania ubóstwu ludności w wieku poprodukcyjnym mogą w przyszłości rosnąć, o ile dochody emerytów z istniejących publicznych i prywatnych systemów nie będą wystarczające, a na to się zanosi. 

W wielu krajach UE już obniżono relację między wysokością emerytur wypłacanych zliczonych z podstawowych systemów emerytalnych a poziomem wynagrodzeń stanowiących podstawę ich wymiaru. We Włoszech i Szwecji wprowadzono systemy o zdefiniowanej składce, bez gwarantowania wysokości świadczeń. We Francji obniżono indeksację świadczeń, planowane jest także wydłużenie okresu pracy będące podstawą kalkulacji emerytur. W Wielkiej Brytanii wprowadzono indeksację emerytur na podstawie wskaźników zmian cen. Wszystkie te zmiany spowodują spadek wysokości przyszłych świadczeń emerytalnych z systemów podstawowych, jeśli nie ulegnie wydłużeniu okres zatrudnienia ubezpieczonych.