Ustawa o rolniczych badaniach rynkowych

W dniu 31 marca 2001 r. Sejm przyjął ustawę o rolniczych badaniach rynkowych.

Przyjęcie ustawy, która wejdzie w życie 1 stycznia 2002 r., wynika z polskich zobowiązań dostosowawczych do Unii Europejskiej. Wdrożenie ustawy będzie miało istotne znaczenie dla realizacji zapotrzebowania na rzetelną informację o sytuacji cenowo-podażowej ze strony uczestników rynku rolnego w Polsce. Ustawa o rolniczych badaniach rynkowych stwarza podstawę dla prowadzenia bieżących badań poziomu cen i wielkości obrotów artykułami rolno-spożywczymi.

Upowszechnienie wyników badań służyć będzie także decydentom na szczeblu makroekonomicznym oraz bezpośrednio producentom podejmującym decyzje produkcyjne. Poprzez dostosowanie badań, co do zakresu i metodologii, do wymogów określonych w rozporządzeniach UE, po akcesji stanie się możliwe przekazywanie informacji rynkowych przez polską administrację do instytucji UE. Dostosowania te z uwagi na zwiększenie reprezentatywności badań wpłyną również na podniesienie jakości tworzonych informacji o cenach artykułów rolno-spożywczych. 

Dla zagwarantowania rzetelnego prowadzenia badań rynkowych, a przede wszystkim możliwości pozyskiwania danych od podmiotów rynku rolnego, na zasadach obowiązku, regularnie i w zakresie określonym przez rozporządzenia KE niezbędne było stworzenie podstaw prawnych, w formie ustawy.

Znaczenie informacji rynkowej dla instytucji UE, podobnie jak dla rządów poszczególnych krajów, jest szczególnie istotne, ponieważ wiele z instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej realizowane jest w oparciu o notowania cen produktów i podaży. Dotyczy to m.in. uruchamiania zakupów interwencyjnych, wycofywania z rynku produktów i rekompensat z tym związanych, dopłat do produkcji. Poza tym informacje z rynku rolnego są poddawane ciągłej analizie pod kątem kreowania polityki rolnej, szczególnie związanej z wymianą handlową z krajami trzecimi. Stanowią także istotny element analizy sytuacji dochodowej producentów rolnych.

W odróżnieniu od badań statystycznych, ustalanych w cyklach rocznych przez Radę Ministrów, wyniki badań rynkowych informują o bieżącej sytuacji na rynku, poprzez natychmiastowe udostępnianie danych z notowań codziennych, tygodniowych lub opracowywanych w innych cyklach.

Informacje o sytuacji cenowej artykułów rolno-spożywczych w dużym stopniu determinują podejmowanie decyzji w zakresie stosowanych instrumentów. Pozwalają również na ocenę podejmowanych decyzji. W związku z tym administracja rządowa musi dysponować możliwościami pilnego wprowadzenia do badań rynkowych obszarów, dla których istnieje potrzeba monitoringu. Dotyczy to m.in. przekazywania informacji na żądanie KE dla towarów nie objętych badaniami cyklicznymi, czy włączenia do grupy rynków reprezentatywnych grup towarów charakterystycznych dla danego kraju.

Przyjęta ustawa ma charakter ogólny co do zakresu badań, jak i podmiotów objętych badaniami, których uszczegółowienie założono w akcie wykonawczym. Takie rozwiązanie legislacyjne zostało przyjęte z uwagi na rozległość tematyki badawczej, potrzebę szczegółowego opisu asortymentu produktów objętych notowaniami cen i obrotów oraz podmiotów objętych badaniami, a także ze względu na zróżnicowanie częstotliwości badań oraz formy i terminów udostępniania danych.

Zgodnie z zapisem ustawy odpowiedzialnym za realizację rolniczych badań rynkowych jest minister właściwy do spraw rynków rolnych, do obowiązków którego należy:

• opracowywanie metodologii rolniczych badań rynkowych,
• zbieranie danych rynkowych,
• tworzenie i zarządzanie elektroniczną bazą danych obejmującą dane rynkowe oraz ich zabezpieczanie,
• przetwarzanie oraz analiza danych rynkowych,
• udostępnianie i rozpowszechnianie wyników rolniczych badań rynkowych,
• szkolenie w zakresie rolniczych badań rynkowych.

Dla usprawnienia prowadzenia badań rynkowych i jednocześnie w celu wykorzystania doświadczeń instytucji, które dotychczas prowadziły monitoring rynku rolnego, w projekcie zakłada się, że minister właściwy do spraw rynków rolnych może zlecić zbieranie danych rynkowych podmiotom, które zapewnią niezbędne warunki do zbierania tych danych, a w szczególności posiadają warunki organizacyjne i techniczne umożliwiające zbieranie danych rynkowych.

Konieczność zagwarantowania reprezentatywności gromadzonych danych, co wiąże się z ich regularnym pozyskiwaniem, skłoniła ustawodawcę do nałożenia na podmioty określone w akcie wykonawczym obowiązku przekazywania danych do centralnej bazy danych usytuowanej w urzędzie ministra. Informacja o wytypowaniu konkretnego przedsiębiorcy do notowań cen, będzie przekazywana indywidualnie przez ministra właściwego do spraw rynków rolnych.

Jednocześnie, mając na względzie ochronę interesów podmiotów objętych badaniami rynkowymi w ustawie zawarto zapisy gwarantujące niedostępność danych dających się zidentyfikować z konkretnym przedsiębiorcą. Udostępniane będą wszystkim odbiorcom, tj. instytucjom rządowym, instytucjom UE, uczestnikom rynku itd. jedynie dane zagregowane do poziomu nie pozwalającego na identyfikację podmiotów. Wyjątek stanowią jedynie informacje pozyskiwane z giełd towarowych, biur maklerskich i targowisk, dla których będą podawane informacje indywidualnie, ale bez wyszczególnienia podmiotów, które na tym rynku przeprowadziły transakcje.

Ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2002 roku. Do tego czasu musi zostać również przygotowane i podjęte rozporządzenie wykonawcze. Projekt rozporządzenia został przygotowany i przekazany do Sejmu. Zakłada on, że badaniami rynkowymi zostanie objętych 10 rynków branżowych: wołowiny, wieprzowiny, baraniny, drobiu i jaj, mleka, zbóż, roślin oleistych, owoców i warzyw, bananów oraz kwiatów.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi najbliższy rok, poza pracami metodologicznymi i technicznymi związanymi z tworzeniem systemu pozyskiwania danych rynkowych - Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej - zamierza poświecić na działania przygotowujące podmioty do uczestniczenia w systemie. Prace te będą prowadzone przede wszystkim przez specjalistów Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Departamentu Polityki Rolnej.

Wyniki badań, podobnie jak to ma dziś miejsce w przypadku biuletynów informacyjnych przygotowywanych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, udostępniane i rozpowszechniane będą za pośrednictwem ośrodków doradztwa rolniczego, Krajowego Centrum Doradztwa, Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, stron WWW, dostarczane bezpośrednio podmiotom współpracującym w ramach systemu, urzędom i instytucjom.