Bezpieczna praca ze zwierzętami w gospodarstwie rolnym

Wypadkom przy pracy ze zwierzętami co roku ulega prawie 3500 rolników i członków ich rodzin, a około 10 osób ponosi śmierć. Wypadki te najczęściej występują podczas przepędzania zwierząt na wypas i  przewiązywania na pastwisku, w czasie dojenia, karmienia, czyszczenia pomieszczeń w obecności zwierząt i załadunku na środki transportu.

Najczęstszymi przyczynami pogryzień i przygniecień przez zwierzęta są:

• zły stan pomieszczeń inwentarskich (ciasnota, nieprawidłowe usytuowanie żłobów i koryt),
• stosowane technologie chowu (np. wypas na uwięzi),
• nieliczenie się z możliwą agresją zwierząt, szczególnie rozpłodników, zwierząt w okresie rui, karmienia potomstwa, sytuacji stresowych,
• przetrzymywanie w jednym pomieszczeniu wszystkich hodowanych zwierząt – krów i buhajów, koni, świń, drobiu – które na siebie oddziaływują,
• powierzanie obsługi, przepędzania, a nawet pomocy przy załadunku osobom starszym, niepełnosprawnym oraz dzieciom.

W niniejszym materiale przedstawiono podstawowe zasady bezpiecznej pracy ze zwierzętami w gospodarstwie rolnym. Przestrzeganie tych zasad zwiększy bezpieczeństwo pracy w gospodarstwie rolnym.

Kto powinien pracować ze zwierzętami ?

• osoby dorosłe,
• zdrowe,
• sprawne fizycznie,
• zrównoważone,
• znane zwierzętom, przyjaźnie do nich nastawione.

Praca ze zwierzętami może być niebezpieczna dla dzieci, osób starszych, słabych fizycznie, niepełnosprawnych. Z niebezpiecznymi zwierzętami (np. buhajami, ogierami, knurami, trykami) mogą pracować wyłącznie silni mężczyźni. Osoby chore lub nosiciele chorób zakaźnych (np. gruźlicy) nie mogą pracować ze zwierzętami.

Jak zachowywać się podczas pracy ze zwierzętami?

Zwierzęta są spokojniejsze, jeśli opiekują się nimi osoby im znane i przyjaźnie nastawione. Przestraszone lub zaskoczone zwierzę może ugryźć, kopnąć, przewrócić lub przygnieść. Rozdrażnione zwierzę może zaatakować pracującą przy nim osobę. Dlatego też:

• należy być zdecydowanym, ale spokojnym i rozważnym,
• uprzedzać zwierzęta głosem, o swoim zbliżeniu,
• nie wchodzić między zwierzęta bez ostrzeżenia,
• przed wejściem między zwierzęta należy je oswoić dotykiem,
• nie należy podchodzić do zwierząt od tyłu, bez ostrzeżenia,
• nie wolno pracować ze zwierzętami po wypiciu alkoholu,
• nie zezwalać na bezmyślne drażnienie zwierząt i znęcanie się nad nimi,
• zachować szczególną ostrożność podczas pracy ze zwierzętami silnymi i karmiącymi, z ogierami, końmi młodymi i końmi po dłuższym okresie bezczynności,
• pozbyć się zwierząt narowistych lub wyjątkowo złośliwych,
• do wyprowadzania buhaja używać drążka zakładanego do kółka nosowego. Jeśli zwierzę jest bardzo silne i rozdrażnione, trzeba skorzystać z pomocy drugiej osoby. Trzeba pamiętać o założeniu na stałe na głowę buhaja mocnego, skórzanego kantara,
• do wyprowadzania zwierząt na pastwisko należy używać gładkich (bez węzłów), mocnych linek, powrozów lub łańcuchów. W żadnym wypadku nie należy ich okręcać wokół dłoni,
• aby nie poleczyć siebie i zwierzęcia, nie wolno używać łańcuchów naprawionych prowizorycznie, np. związanych drutem,
• podczas zabiegów weterynaryjnych i pielęgnacyjnych (obcinanie racic, kopyt, rogów) należy używać poskromu. W razie potrzeby należy skorzystać z pomocy drugiej osoby,
• do transportu zwierząt trzeba używać przystosowanych do tego celu przyczep (o mocnych wiązaniach i odpowiednio wysokich burtach), a do wprowadzania zwierząt – dostatecznie szerokich, wyposażonych w boczne bariery pochylni.

Jakie powinny być pomieszczenia inwentarskie?

Pomieszczeni inwentarskie powinny pod względem bezpieczeństwa spełniać szereg wymogów. Najistotniejsze jest by pomieszczenia były:

• przestronne,
• z wydzielonymi stanowiskami i korytarzem paszowym,
• z bieżąca wodą,
• z bezpieczną instalacją elektryczną,
• czyste,
• dobrze oświetlone.

W miarę możliwości w starych zabudowaniach inwentarskich należy wydzielić korytarz paszowy i doprowadzić wodę do stanowisk. W przypadku planowania budowy trzeba wybrać projekt najbardziej funkcjonalny, dostosowany do planów hodowlanych, ale także gwarantujący bezpieczną pracę ze zwierzętami. W pomieszczeniach należy wydzielić stanowiska – powinny być przestronne i tak usytuowane, by dostęp do zwierząt był łatwy. Trzeba także zadbać o to by stanowiska dla zwierząt szczególnie niebezpiecznych były oddzielone mocnymi przegrodami i wyposażone w mocne liny i łańcuchy – po dwa na zwierzę (ogiery, buhaje). Koryta i żłoby powinny być tak usytuowane, by podawanie karmy było możliwe z zewnątrz stanowiska. Bardzo ważne jest, by we wrotach i progach pomieszczeń inwentarskich nie instalować progów. Poza tym:

• na ścianach pomieszczeń inwentarskich nie powinno być ostrych nierówności,
• powinny one być właściwie oświetlone światłem dziennym i sztucznym,
• włazy i schody powinny być dobrze oświetlone,
• przy włazach należy zainstalować uchwyty ułatwiające wchodzenie i schodzenie, oraz uchwyty do mocowania drabiny,
• otwory zrzutowe i włazy (w podłodze i ścianach) powinny być zabezpieczone barierkami oraz listwami zaporowymi,
• należy korzystać wyłącznie z drabin solidnie wykonanych. Drabiny przenośne powinny być wyposażone w haki zaczepowe i zakończenia dostosowane do podłoża. Drabiny stałe (pionowe) powinny być przymocowane do ścian w odległości nie mniejszej niż 15 cm,
• schody powinny być mocne, wygodne, niesliskie, wyposażone w poręcze,
• w pomieszczeniach inwentarskich oraz pomocniczych (zwłaszcza na traktach komunikacyjnych) powinien być utrzymany porządek,
• narzędzia należy przetrzymywać w stałym miejscu. Nie wolno ich porzucać w miejscu zakończonej pracy. 

Jeśli mimo przestrzegania zasad bezpieczeństwa zdarzy się wypadek przy pracy rolniczej, należy zgłosić go do najbliższej placówki terenowej KRUS jak najwcześniej, bez zbędnej zwłoki. Jest to obowiązek wynikający z artykułu 45 ustawy o ubezpieczeniu społecznym (Dz. U. nr 7/98, poz. 25).

Placówka terenowa KRUS jest zobowiązana do ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku, a upoważniony pracownik ma prawo:

1. dokonać oględzin miejsca i przedmiotów związanych z wypadkiem,
2. przeprowadzić dowody z zeznań poszkodowanego i świadków. 

W toku postępowania dowodowego ustala się też, czy poszkodowany zgłosił wypadek bez zbędnej zwłoki. Konsekwencje niedopełnienia tego obowiązku bierze się pod uwagę przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadku i mogą mieć wpływ na odmowę przyznania odszkodowania. Zgłoszenie wypadku w jak najkrótszym terminie leży więc w interesie poszkodowanego.

Wypadek może zgłosić poszkodowany, członek rodziny lub osoba obca:

1. osobiście,
2. telefonicznie,
3. lub za pośrednictwem poczty.