Ewolucja świadomości ekologicznej

W mediach i życiu codziennym zapanowała swoista moda na bycie zielonym natomiast samo słowo ekologia kojarzone jest tylko z problemami ochrony przyrody i ma obecnie bardzo szerokie znaczenie.

Ekologia nie ogranicza się tylko do badania wpływu człowieka na środowisko, ale zajmuje się wzajemnymi zależnościami między różnymi organizmami i ich otoczeniem. W obliczu zachodzących zmian w ekosystemach oraz pogarszającego się stale stanu biocenozy, zrozumienie otaczającego nas świata staje się dla ludzkości coraz bardziej palącą potrzebą. Ekologia może być kluczem do rozwiązania wielu współczesnych problemów, jednak dopiero jako określony tryb życia ma szansę trafić do większej liczby osób. W XXI roku ekologia stała się koniecznością, mimo że ciągle przegrywa z wygodą człowieka.

Coraz częściej ekologia zaczyna być wymogiem prawa. Od 1972 roku, kiedy odbyła się w Sztokholmie pierwsza, specjalna konferencja nakreślająca ogólny plan działań w zakresie ekologii, obowiązuje nas międzynarodowe prawo ochrony środowiska. Duże znaczenie, w sensie prawnym, miał również szczyt w Rio de Janeiro (1992), na którym uchwalono m.in. konwencję o zmianie klimatu, mającą zapobiec efektowi cieplarnianemu, konwencję o biologicznej różnorodności chroniącą florę i faunę (co roku ginie około 20 tys. gatunków), oraz jeden z najważniejszych aktów - Agendę 21. Dzięki regulacjom prawnym jesteśmy zobowiązani do ochrony i określonego postępowania wobec środowiska naturalnego. Z drugiej strony liczne konflikty na arenie międzynarodowej pokazują, jak trudno jest w skali całego świata osiągnąć porozumienie i skutecznie rozwiązać problemy ekologiczne.
Może, aby ekologia mogła się na stałe zadomowić w naszym życiu codziennym, powinna stać się czymś więcej niż tylko modą na zielone torby? Powinna być ideą.

Wciąż rozwijające się nauki przyrodnicze spowodowały, że zakres ekologii, jako nauki, stale się poszerza. Szczególnie silnie jest ona związana z genetyką i ewolucjonizmem, które starają się wytłumaczyć, w jaki sposób utrwalane są w populacji najkorzystniejsze cechy warunkujące przetrwanie gatunku w określonych warunkach środowiska. Organizmy żyją i
wydają na świat potomstwo. Jednak nie wszystkie osobniki są równie dobrze przystosowane. Te, które nie radzą sobie w zaistniałych warunkach giną lub nie wydają na świat potomstwa. Na tym właśnie polega proces doboru naturalnego.
Z drugiej strony, warunki środowiska, w jakich przychodzi żyć osobnikowi wyznaczają ramy, w których może on realizować swoje przystosowania. Przyroda wyznacza granice i limituje w ten sposób możliwości jego rozwoju. To na pozór negatywne zjawisko, ma zbawienny wpływ na funkcjonowanie całych ekosystemów. Nietoperze nigdy nie będą na tyle sprawne by wyeliminować wszystkie komary, ani komary tak zwinne by nie dać się złapać. W tym sensie ekologię można zdefiniować jako naukę o ekonomii przyrody, czyli o oszczędności widocznej w mechanizmach decydujących o postępie i różnorodności.
W swoim rozwoju ekologia czerpie również z nauk stosowanych, takich jak nauki rolnicze, czy medycyna. Duże znaczenie miały na przykład badania nad malarią prowadzone w latach 90. ubiegłego stulecia. Zwróciły one uwagę na sposoby rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych w populacjach
Od momentu powstania pierwszych cywilizacji wpływ człowieka na ekosystemy stał się bardzo widoczny. Jednak dopiero rozwój techniki spowodował, że jego presja na przyrodę ma bardzo gwałtowny przebieg, a jej skutki w znacznej mierze są nieodwracalne. Niepokojąco szybki wzrost liczby ludności i związana z tym postępująca degradacja środowiska sprawiły, że dopiero w ostatnich 40 latach znacznie wzrosło zainteresowanie ochroną przyrody.