Sprawy spadkowe – jak podzielić majątek po rodzicach, kto dziedziczy i czy trzeba go przyjąć?

Śmierć rodziców zawsze jest trudnym przeżyciem. Mimo wszystko jest to zdarzenie, które w świetle prawa pociąga za sobą pewne konsekwencje. Zmarły pozostawia po sobie majątek spadkowy, który dziedziczą jego spadkobiercy. Zdarza się, że zmarły uregulował swoje sprawy za życia (na przykład napisał testament). W innym wypadku dziedziczenie odbywa się według ustawy. W poniższym artykule rozwiewamy wątpliwości, dotyczące spraw spadkowych.

Nabycie spadku po śmierci spadkodawcy – od czego zacząć?

Pierwszym etapem formalności po śmierci bliskiej osoby jest postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku. Określa się wówczas grono spadkobierców i udziały w spadku, które przypadną każdemu z nich.

W ciągu sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy należy złożyć stosowne oświadczenia:

1. Przyjęcie spadku wprost.
2. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
3. Odrzucenie spadku.

W oświadczeniu tym należy wskazać wszystkie osoby, którym należy się spadek. Składa się je przed notariuszem lub sądem.

W pierwszym przypadku (przyjęcia spadku wprost) spadkobierca oświadcza, iż przyjmuje wszelkie składowe spadku (a więc: prawa, obowiązki i zobowiązania). Z kolei przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca przyjmuje spadek wraz z długami, ale tylko do wysokości wartości masy spadkowej. Odrzucenie spadku oznacza zaś wyłączenie z dziedziczenia.

Nasuwa się pytanie: czym skutkuje niezłożenie takiego oświadczenia spadkobiercy? Automatycznie przyjmuje się wówczas, że spadkobierca otrzyma spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Sprawy spadkowe – stwierdzenie nabycia spadku

Jak wspomnieliśmy wcześniej – najważniejszym bodaj etapem sprawy spadkowej jest stwierdzenie nabycia spadku. Tylko dzięki temu otrzymasz bowiem należną ci część masy spadkowej.
Jak wygląda procedura? Biorą w niej udział uczestnicy (nie występują powód i pozwany), a wszystko odbywa się przed sądem spadku (sąd rejonowy w miejscu zamieszkania spadkodawcy).
Ważna informacja jest taka, że podstawą stwierdzenia nabycia spadku jest złożenie odpowiedniego wniosku. Taki wniosek rozpoczyna postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. Opłata za wniosek wynosi 100 złotych.

Prawidłowo napisany wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien zawierać następujące informacje:

• sąd spadku
• dane wnioskodawcy
• dane uczestników postępowania (czyli wszystkich spadkobierców)
• żądanie
• uzasadnienie żądania
• wskazanie, kto i w jakich częściach dziedziczy spadek
• podstawę powyższych obliczeń.

Taki wniosek trzeba sporządzić również w sytuacji, kiedy spadkodawca pozostawił testament.
Ponadto należy dołączyć odpowiednie dokumenty:

• odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy
• wypis z oryginału testamentu notarialnego lub oryginał testamentu własnoręcznego (jeżeli testament był sporządzony)
• odpisy skrócone aktów stanu cywilnego spadkobierców (akty urodzenia, a dodatkowo akty małżeństwa spadkobierców, pozostających w związkach małżeńskich).

Na sprawę spadkową oczekuje się zwykle kilka tygodni (zależy od konkretnego sądu), natomiast cała procedura przeprowadzana jest zwykle już na jednym posiedzeniu. Następnie sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Staje się ono prawomocne po upływie 21 dni od dnia jego ogłoszenia.

Droga sądowa nie jest jedynym sposobem otrzymania poświadczenia nabycia spadku. Można tego dokonać przed dowolnym notariuszem, który wystawi notarialne poświadczenie dziedziczenia.

Dokument ten ma taką samą moc prawną, jak ten wystawiany przez sąd spadkowy.

Kto dziedziczy spadek po rodzicach?

Spadek można odziedziczyć na podstawie dziedziczenia ustawowego lub testamentu.

Dziedziczenie ustawowe

Dokładne zapisy na ten temat znajdują się w Kodeksie cywilnym: w Księdze 4, tytule II pt. „Dziedziczenie ustawowe”. Z kolei art. 931 Kodeksu cywilnego mówi o kolejności dziedziczenia. Tym samym pierwszy w kolejności do dziedziczenia jest małżonek spadkodawcy i jego dzieci (również pozamałżeńskie i przysposobione). Przy czym małżonek otrzymuje co najmniej jedną czwartą część spadku, natomiast każde z dzieci równą część pozostałej masy spadkowej. Można zatem wywnioskować, że majątek po rodzicach dziedziczą dzieci. Jeżeli zaś jedno z rodziców wciąż żyje, to otrzymuje jedną czwartą majątku.

Dziedziczenie testamentowe

Testament jest dokumentem jasno wskazującym, komu przypadnie w udziale spadek. Dokument ten może sporządzić każda osoba, która ma zdolność testowania (ma skończone 18 lat, nie jest ubezwłasnowolniona, jest sprawna umysłowo itd.). Porządek dziedziczenia jest wówczas ustalony przez spadkodawcę i stanowi podstawę podziału masy spadkowej. Sposób sporządzenia testamentu jest właściwie dowolny – można go napisać własnoręcznie (korzystając z gotowych wzorów lub „z głowy”) lub sporządzić testament u notariusza. Moc prawna jednego i drugiego jest dokładnie taka sama.

Kolejne kroki po stwierdzeniu nabycia spadku

Kolejnym etapem jest dział spadku. W przypadku śmierci rodziców – masę spadkową dzieli się pomiędzy rodzeństwo, czyli dzieci spadkodawców.

Działu spadku można dokonać w dwojaki sposób:

1. Umowa o dział spadku przed notariuszem.
2. Postępowanie o dział spadku na drodze sądowej.

W obu tych przypadkach obowiązkiem spadkobiercy jest opracowanie projektu podziału spadku.

Pierwszy ze sposobów jest możliwy do wykonania tylko wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy zgodnie akceptują ów projekt.

Jednym z projektów, które często mają miejsce jest przydzielenie jednemu spadkobiercy całej masy spadkowej (na przykład domu wraz z gospodarstwem rolnym), pod warunkiem spłaty pozostałych spadkobierców. Warto porozmawiać na ten temat z rodzeństwem, aby ustalić jedną, zgodną wersję. W przypadku sporów działu dokona bowiem sąd.

Tekst został przygotowany na podstawie informacji ze strony: https://adwokat-wroclaw.biz.pl/prawo-spadkowe/