Program Międzynarodowej Oceny Uczniów

28 lutego 2003 r. w siedzibie Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu odbyła się konferencja poświecona rozpoczęciu II cyklu badań w ramach koordynowanego przez OECD Programu Międzynarodowej Oceny Uczniów (Programme for International Student Assessment – PISA).

Tematy konferencji prezentowali członkowie zespołu realizującego program PISA w Polsce: prof. Ireneusz Białecki (Uniwersytet Warszawski, konsulat merytoryczny programu), dr Michał Federowicz (Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Narodowy Koordynator Programu), dr Jacek Haman (Uniwersytet Warszawski, odpowiedzialny za dobór próby szkół i uczniów), mgr Agnieszka Sułowska (matematyk, członek zespołu adaptacji narzędzi badawczych) prof. Paweł Sztabiński (Instytut Filozofii i Socjologii PAN, odpowiedzialny za metodologiczną stronę badań) oraz prof. Zbigniew Marciniak (Uniwersytet Warszawski, członek grupy ekspertów OECD ds. testów z matematyki, która będzie główną dziedziną badań II cyklu programu PISA).

Konferencję otworzył Podsekretarz Stanu w MENiS – Pan Tadeusz Sławecki. Przedstawił on cel konferencji, jakim było zapoznanie z charakterem i rolą programu OECD/PISA w przededniu rozpoczęcia II cyklu badań. 

Konferencja organizowana w końcu lutego jest związana z kalendarzem realizacji programu PISA w Polsce. Od 3 marca rozpoczął się okres przeprowadzania testów na statystycznej próbce około 4,5 tys. uczniów urodzonych w 1987 r. (15-latków) ze 170 szkół. Dla powodzenia tych badań zasadnicze znaczenie ma zrozumienie ich znaczenia w Polsce i na forum międzynarodowym. Dostarczenie istotnych informacji o programie, w tym właśnie momencie, sprzyjać może metodologicznie poprawnej realizacji badań, jako badań dobrowolnych, na udział w których zgodę muszą wyrazić nie tylko uczniowie, ale także ich rodzice. Ponadto jest to okazja do integrowania środowisk bezpośrednio zainteresowanych badaniami jakości edukacji.

Deklarację zainteresowania oraz aktywnego uczestniczenia w upowszechnianiu wiedzy o programie PISA i jego efektach złożył w imieniu Zarządu Głównego ZNP jego Prezes – Pan Sławomir Broniarz.

Program konferencji podzielony był na dwie główne części – metodologiczną oraz przedstawiającą znaczenie efektów badań PISA w polityce edukacyjnej państw OECD i polityce Unii Europejskiej.

PISA jest to część szerszego zamierzenia OECD dotyczącego nawiązania dialogu międzynarodowego na temat przyszłości systemów edukacyjnych. PISA nie sprowadza się jedynie do kolejnych badań naukowych.  Jego podstawą jest tworzenie nowego standardu uczenia i oceniania uczniów tworzonego na podstawie koncepcji Lifelong Learning (uczenia się przez całe życie). W związku z tym PISA nie bada stopnia przyswojenia treści obowiązkowych programów nauczania, ale stopień przygotowania do życia na progu kończenia edukacji obowiązkowej (w większości krajów OECD ukończenie 15 lat zbliża ucznia do końca obowiązkowej fazy nauki). Standard ten tworzą na zamówienie OECD jedne z najbardziej znanych ośrodków badań edukacyjnych na świecie – ACER z Australii, CITO Groep z Holandii, Westat i ETS ze Stanów Zjednoczonych, SPE z Belgii i NIER z Japonii.

Program nie sprowadza się do badań jednokrotnych, ale jest zamierzeniem badań cyklicznych, prowadzonych co 3 lata w większości rozwiniętych krajów na świecie. Badania te zaczęły się w roku 2000 (I cykl). Każde badanie odnosi się do trzech głównych dziedzin: zdolności czytania (rozumienia i posługiwania się przekazem tekstowym – reading literacy), zdolności matematyczno-logicznych (mathematical literacy) oraz orientacji i zdolności naukowych (scientific literacy). W każdym cyklu jedna z dziedzin podlega głębszej diagnozie i analizie. 

Wskaźniki pochodzące z badań PISA jako takie są podstawą polityki edukacyjnej w poszczególnych krajach oraz na forum OECD i Unii Europejskiej – odgrywają rolę w uzgadnianiu i definiowaniu celów oraz w sposobie rozliczania polityków z osiągania tych celów. Wskaźniki PISA należą do nowej grupy wskaźników - odnoszących się do efektów edukacji (formalnej i nieformalnej). 

Także Unia Europejska przyjmuje ten sposób określania celów rozwoju edukacji i obserwacji skuteczności ich osiągania. Komisja Europejska przygotowała już raport odnoszący się do osiągania celów związanych z wdrażaniem strategii Lifelong Learning (edukacji formalnej i nieformalnej) jako części tzw. strategii lizbońskiej, przyjętej w 2000 r. przez szczyt Rady Europejskiej i polegającej na stworzeniu w obszarze Europy najbardziej dynamicznego społeczeństwa i konkurencyjnej gospodarki do 2010 r. Obecnie trwają prace nad 33 wskaźnikami uzgodnionych celów rozwoju edukacji w państwach Unii Europejskiej, w których istotną rolę odgrywać też będą wskaźniki programu PISA.

W konferencji uczestniczyli: przedstawiciele kuratorów oświaty, centralnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych, centralnych placówek doskonalenia nauczycieli oraz placówek doskonalenia nauczycieli wskazanych przez urzędy marszałkowskie, Zarządu Głównego Związku Nauczycielstwa Polskiego, Sekcji Oświaty i Wychowania Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność", Instytutu Spraw Publicznych, Instytutu Badań Edukacyjnych, a także mała reprezentacja dyrektorów gimnazjów (badanie PISA dotyczy głównie uczniów ostatnich klas gimnazjów) oraz dziennikarze.