CTR_2024
TSW_XV_2025

Piramida w "koszyku"...

6 sierpnia 2001

mgr inż. Magdalena Człapka-Matyasik
AR w Poznaniu

Zmiany, jakie zaszły w naszym sposobie żywienia po '89 roku, choć w wielu aspektach korzystne, nie zawsze są powodem do dumy. Jak wynika z badań CBOS, 47% Polaków uważa, iż odżywia się zdrowiej niż 10 lat temu, a rynek produktów spożywczych w naszym kraju wręcz kwitnie i półki uginają się od szerokiego asortymentu specjałów. Pomimo to, stojąc w długiej kolejce do kasy w ogromnym hipermarkecie, czasem nie trudno o chwilę refleksji nad zawartością naszego koszyka.

Czy w epoce, w której wąsaty pan mruga do nas jednym oczkiem z ekranu TV, a ktoś inny tłumaczy dzieciom, że tylko po jednym napoju chce się żyć i mieć przyjaciół, płacąc prostokątnym kawałkiem plastiku przy kasie, łatwo jest kierować się elementarną wiedzą żywieniową w zakupach?

  • Jakie produkty spożywcze preferujemy? 
  • Co najczęściej wrzucamy do koszyka? 
  • Czym kierujemy się dokonując wyboru przed regałem z wędlinami? 
  • Czy wybieramy większą czy czerwieńszą marchewkę? 

To tylko jedne z wielu pytań, na które próbują odpowiedzieć wespół specjaliści od reklamy, marketingu i technologii żywności, którzy dbają o świeżość, trwałość i wygląd owych pięknie zapakowanych specjałów. A może warto zastanowić się nad naszymi przyzwyczajeniami kulinarnymi, które czas najwyższy zrewidować, wkładając czy wyjmując co nieco z koszyka?

Czy robiąc pospiesznie zakupy, pamiętamy o wyglądzie pewnej starej egipskiej budowli – piramidy, która stała się przecież symbolem wiedzy i mądrości jej ówczesnych budowniczych? Czy może w większości przypadków kierujemy się wygodą i prostotą w przygotowaniu posiłków? Choć skojarzenie z piramidą egipską może wydawać się na pozór niedorzecznie, należy zauważyć, że stała się ona dla współczesnych dietetyków i specjalistów z zakresu żywienia bardzo dobrym pretekstem do przedstawienia różnego typu zaleceń związanym z naszym sposobem żywienia. Spróbujmy zatem na podstawie owej piramidy omówić pokrótce najważniejsze wytyczne żywieniowe odnośnie komponowania zawartości naszych koszyków w supermarkecie, a więc i tego, co znajduje swój epilog w naszym żołądku.

Produkty spożywcze podzielono na grupy i rozmieszczono na odpowiednich półkach piramidy, która nazwano żywieniową. Zabieg ten pozwolił na bardzo obrazowe przedstawienie zaleceń żywieniowych dla ludności. Umiejscowienie danego produktu wewnątrz piramidy żywieniowej jest związane z jego rolą w diecie i zalecaną częstotliwością spożycia. I tak, wśród kolejnych poziomów piramidy, po których wspinać się będziemy w górę, omawiając poszczególne zasady żywienia, wymienić należy:

1. Pieczywo
2. Warzywa i owoce
3. Mleko i przetwory
4. Mięso i przetwory (także jaja, warzywa strączkowe)
5. Tłuszcze
 

Jedną z elementarnych zasad żywienia jest spożywanie urozmaiconych produktów spożywczych, ponieważ żaden z nich osobno nie zawiera wszystkich niezbędnych składników pokarmowych. W codziennym jadłospisie powinny znajdować się produkty z wszystkich wymienionych grup.

Chcąc racjonalnie planować swoją dietę, powinniśmy jednak najczęściej sięgać po produkty, znajdujące się u podstawy piramidy (a więc z pierwszego piętra naszej budowli), które jednocześnie winny stanowić podstawę diety. Mowa o pieczywie, kaszach, makaronach, ziemniakach, płatkach zbożowych itp. Asortyment tego typu produktów jest bardzo różnorodny i każdy na długiej półce hipermarketu znajdzie coś godnego swojego podniebienia. Produkty te winny stanowić w naszym jadłospisie główne źródło energii, węglowodanów złożonych, białka roślinnego, witamin z grupy B, a także witaminy C (ziemniaki). Wszystkie posiłki powinny składać się z produktów zbożowych w jak najmniejszym stopniu przetworzonych przemysłowo. Co oznacza, że pszenne pieczywo powinno się zastępować ciemnym – razowym, kaszkę mannę – kaszą gryczaną czy jęczmienną. Dowolne produkty z tej grupy powinny znaleźć swoje miejsce w 5-6 porcjach dziennego pożywienia. Pamiętajmy jednak, że jedna porcja nie oznacza całego posiłku. Zjadając na śniadanie dwie kromki chleba, konsumujemy aż dwie 2 porcje produktów leżących na pierwszym piętrze naszej piramidy (PATRZ TABELA 1).
Na nieco wyższej półce piramidy żywieniowej znaleźć można warzywa i owoce. O walorach tej grupy produktów spożywczych nie należy nikogo przekonywać. Zawierają związki o działaniu antynowotworowym, regulują perystaltykę jelit, stanowią potencjalne źródło witaminy C i karotenoidów, składników mineralnych i błonnika. Według zaleceń żywieniowców warzywa i owoce powinny znaleźć się w diecie w 3-5 porcjach pożywienia dziennie. Dorosły mężczyzna powinien spożywać zatem 1-3 kg surowych warzyw i owoców w ciągu dnia. Jak wskazują dane na temat spożycia owoców, w naszym kraju w porównaniu do lat ubiegłych ich spożycie wzrosło o ok. 9%.
Kolejna grupa produktów, których spożycie według danych statystycznych w porównaniu z rokiem ubiegłym zwiększyło się, są produkty mleczne, a szczególnie fermentowane, typu jogurty, kefiry czy serki, zalecane są zwłaszcza te o niskiej zawartości tłuszczu. Mleko i jego przetwory winny w całodniowej diecie znaleźć się w 3-4 porcjach pożywienia. Są one źródłem wapnia, białka, witamin B2, A i D.
W miarę wspinania się na wierzchołek piramidy ilość porcji, wielkość i częstotliwość spożywania powinna być jak najmniejsza i stanowić jedynie dodatek do naszej całodziennej diety. Produkty zaliczane do dużej grupy mięsnych, (wśród których na tej samej półce częstotliwości spożywania leżą jajka, ryby i rośliny strączkowe) winny znajdować się w 1-2 porcjach dziennie. Choć, jak wskazują dane statystyczne, popularność mięsa szczególnie surowego znacznie w ostatnim czasie zmalała, stojąc przed regałem z wędlinami należy pamiętać, aby wędlina, którą włożymy do koszyka, była przede wszystkim chuda. Produkty z IV piętra piramidy żywieniowej stanowią źródło wysokowartościowego białka, witamin z grupy B, składników mineralnych oraz błonnika (rośliny strączkowe). Ważną i godną odnotowania półkę powinny stanowić ryby, szczególnie morskie, których spożycie jest niestety zbyt niskie i niezgodne zgodnie z zaleceniami (2 razy tygodniowo).
Wierzchołek omawianej piramidy stanowią tłuszcze. W dobie szybkiego rozwoju nauki – technologii żywności – przejawiającego się unowocześnieniem wielu metod przetwarzania i produkcji, tłuszcz może znajdować się w wielu miejscach tam, gdzie na pozór tylko można się go nie spodziewać, np. w wędlinach, chipsach, mrożonych frytkach, serach. Wśród tłuszczów zalecanych przez żywieniowców są głównie tłuszcze roślinne (oleje: słonecznikowy, sojowy, oliwa z oliwek) i to właśnie one powinny być najczęściej używane przez nas w kuchni – tyle tylko, że w dwóch porcjach dziennie.

Należy oczywiście pamiętać, że omawiana piramida żywieniowa jest najbardziej klasycznym przykładem żywienia, który nie uwzględnia zaleceń żywieniowych dla osób z nadwagą, stosujących diety odchudzające, przeznaczone dla cukrzyków, także osób z nietolerancjami pokarmowymi, wśród grup ze szczególnymi potrzebami żywieniowymi jak kobiety ciężarne, dzieci, sportowcy czy wegetarianie. W przypadku  wymienionych diet wygląd piramidy powinien ulec zmianie.

Czy wózek pełen zakupów w markecie zmienił swoją dotychczasową zawartość? A może nie musiał? Co z produktami, których w piramidzie nie znaleźliśmy, a które jednak w naszym jadłospisie występują? Niech i to pytanie pozostanie bez odpowiedzi, którą przecież wszyscy znamy. Półki ze słodyczami, piwem itd. leżą bardzo wysoko i są niewidoczne, aby nie można było po nie zbyt często sięgać, niestety w marketach te same półki są bardzo blisko, pod ręką, ale czy to koniecznie musi oznaczać zakupy z nich? Przecież cała piramida żywieniowa zakupów jest już skompletowana w koszyku, pędźmy zatem do kasy, zakupy i tak znów będą kosztować więcej niż planowaliśmy.

Tabela 1  
Podział produktów spożywczych na grupy z uwzględnieniem wielkości porcji

Piętro
piramidy
Grupa produktów
spożywczych
Liczba porcji 
w całodziennej diecie
Przykładowe ilości odpowiadające jednej porcji
I Produkty zbożowe 5-6 1 mała bułka
1 kromka chleba
2-3 ziemniaki średniej wielkości
6 łyżek gotowanej kaszy lub makaronu
1 szklanki musli
II Warzywa i owoce 3-5 1/4 główki sałaty
3 łyżki gotowanej marchwi
1 pomidor średniej wielkości
10 szt. truskawek średniej wielkości
20 szt. wiśni lub czereśni
1 szklanka soku owocowego
III Mleko i przetwory 3-4 1 opakowanie (150g kefiru, jogurtu)
50g twarogu
2 plastry sera podpuszczkowego
IV Mięso i przetwory 1-2 70g wołowiny
90g udka z kurczaka 
ryby i przetwory 2-3razy w tygodniu
V Tłuszcze (z przewagą tłuszczów roślinnych) 2 1 łyżka stołowa oleju
1 łyżka stołowa masła lub margaryny

 

Na podstawie:

  1. Gawęcki J. (red.), Hryniewiecki L. (red.): Żywienie Człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN, W-wa 1998.
  2. Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Ś. Ziemlański, Instytut Danone, W-wa 1998.

POWIĄZANE

Co czwarte ogłoszenie o pracę w Polsce wymaga znajomości języka angielskiego – w...

Czy to na pewno dobry wybór?   Polacy trzykrotnie częściej wybierają naukę język...

Rola mikrobiomu i diety w utrzymaniu zdrowych jelit Mikroorganizmy zamieszkują z...


Komentarze

Bądź na bieżąco

Zapisz się do newslettera

Każdego dnia najnowsze artykuły, ostatnie ogłoszenia, najświeższe komentarze, ostatnie posty z forum

Najpopularniejsze tematy

gospodarkapracaprzetargi
Nowy PPR (stopka)Pracuj.pl
Jestesmy w spolecznosciach:
Zgłoś uwagę