Dlaczego nie powinno się spalać słomy - zagospodarowanie resztek pożniwnych i poprawienie struktury gleby

Substancja organiczna po wprowadzeniu do gleby ulega przetworzeniu i rozkładowi przez mikroorganizmy. Pamiętajmy, że gleba jest żywym organizmem bakterii i grzybów. Na górze, w wierzchniej warstwie są bakterie tlenowe, a w głębszej warstwie bakterie beztlenowe, kiedy odwracamy pługiem glebę przykrywając masę organiczną obie grupy bakterii niszczymy – redukujemy, gleba choruje.

W agrotechnice najważniejszym elementem jest nie oranie gleby, a mieszanie wierzchniej warstwy gleby z masą organiczną. Masa organiczna żeby się rozkładała, musi mieć dostęp do tlenu i dostateczną ilość bakterii tlenowych, aby mógł następować proces denitryfikacji i tworzenia substancji organicznej tak ważnej w procesie uprawy i produkcji. Mikroorganizmy (mikroflora) rozkładają proste związki węglowodanowe do hemicelulozy i białka. Po rozłożeniu tych związków wzrasta w pozostałym materiale udział ligniny i celulozy.

W kolejnym etapie celuloza rozkładana jest przez bakterie, zaś lignina przez grzyby. Na przebieg i szybkość rozkładu substancji organicznej wpływają warunki środowiskowe (rodzaj gleby, jej aktywność biochemiczna i właściwości fizyczne, odczyn, zawartość składników pokarmowych, przebieg pogody) oraz skład chemiczny substancji organicznej, a także agrotechnika. Jeśli przykrywamy głęboko masę organiczną, to w warunkach beztlenowych następuje butwienie i gnicie, w tym procesie wydzielają się związki toksyczne takie jak siarkowodór, fenole i inne, co ma niekorzystny wpływ na młode rosnące rośliny. Łatwo dostępny w słomie węgiel stymuluje rozwój mikroorganizmów, które do budowy swojego ciała wykorzystują nie tylko azot zawarty w substancji organicznej, ale również azot glebowy lub azot dostarczany w nawozach mineralnych. Proces ten prowadzi do okresowego blokowania - zatrzymywania azotu (po obumarciu i rozkładzie bakterii azot staje się dostępny dla roślin).  Zatem przed wprowadzeniem słomy do gleby należy zastosować 0,5 t/ha wapna najlepiej w formie tlenkowej na słomę i należy wymieszać masę organiczną i wapno z glebą na głębokość około 15 cm.

Dobre efekty przynosi stosowanie gnojówki lub gnojowicy na słomę. Dodatkowym pozytywnym elementem jest zatrzymywanie amoniaku NH_4, który łatwo ulatnia się do atmosfery wydzielając nieprzyjemny zapach, zatruwa on środowisko, a także następują straty azotu. Gleba, która zawiera małą ilość próchnicy jest przepuszczalna i przy stosowaniu dużej ilości gnojówki i gnojowicy może dojść do zanieczyszczenia wód gruntowych. We wszystkich aspektach widać jak ważne jest wprowadzanie do gleby masy organicznej, a nie jej sprzedawanie i palenie. Jeśli jest to możliwe to powinniśmy wysiewać poplony dla zwiększenia masy organicznej, takie podejście zapobiega dodatkowo erozji gleby.

Gleba o wysokiej zawartości próchnicy ma o wiele większe zdolności zatrzymywania wody co w obecnych czasach suchych lat ma ogromne znaczenie. Taka gleba ma większe zdolności sorpcyjne składników pokarmowych co dla nas rolników ma duże znaczenie, aby jak najmniej tracić.

ZAŁOŻENIA

Przychody

Wartość słomy 1 t – 150 zł

Koszty i straty

Prasowanie słomy 27 zł za belkę 350 kg + sznurek

Kłębek sznurka 33 zł

Koszt zwożenia z pola 80 zł/ha

Wydzielanie szkodliwego do atmosfery CO₂ ze słomy 0,2 %

Wydzielanie do atmosfery CO₂ z węgla 0,5 – 0,7 %

Informacje przydatne do raportu

Tab.1. Przeciętna zawartość składników mineralnych w 1 tonie słomy.

Wartość w zł czystego składnika w nawozach mineralnych

Tab. 2. Masa makroelementów (w kg) wniesiona do gleby w przeciętnym plonie słomy.

Tab. 3 Wartość energetyczna poszczególnych nośników energii

Z tabeli 3 wynika, że słoma jest najmniej energetycznym źródłem energii, które podczas spalania powoduje zanieczyszczanie środowiska. W czasie spalania słomy wydziela się siarka (0,05-0,1%) oraz tworzą się popioły. Obecnie nie ma już deszczy kwaśnych, a siarkę musimy wnosić do gleby i uzupełniać to co jest w masie organicznej (słomie) w postaci mineralnej. Wydzielany jest również do atmosfery tlenek azotu (0,002%). Na uwagę zasługuje także fakt, że podczas procesu spalania wydziela się również 0,2% CO, gdzie obecnie tak walczymy o redukcję emisji gazów cieplarnianych. Wszyscy wiemy jak szkodliwe jest wypalanie lasów tropikalnych i jakie są tego skutki dla środowiska. Spalanie słomy jest tworzeniem pustyni na naszych polach, na własne życzenie niszczymy środowisko, dodatkowo tracąc pieniądze i w aspekcie społecznym też nie jest to korzystne.

Tak wyglądają gleby zdegradowane – zniszczona, pozbawiona życia biologicznego, gleba jest zwykłym minerałem, który nie sorbuje składników pokarmowych ani nie zatrzymuje wody.

Tab. 4 Wartość przychodu ze sprzedaży słomy z 1 ha

Roślina	Plon słomy	Wartość słomy z ha
	w t/ha
Żyto	4,5	675
Pszenica	4,5	675
Pszenżyto	4,5	675
Jęczmień	4	600
Owies	4,2	630
Kukurydza	8	1200
Rzepak	6	900

Tab. 5 Wartość poszczególnych makroskładników wniesionych w słomie do gleby w przeliczeniu na zł

Wartość wyrażona w zł czystego składnika

Tab. 6 Suma kosztów sznurka, prasowania i zwiezienia słomy

Do tych wartości musimy dodać:

1. koszty prasowania na 1 ha 27 zł z belkę 350 kg.

2. koszty sznurka na 1 ha 33 zł/kłębek.

3. koszty zwiezienia słomy z 1 ha 80 zł/ha.

Tab. 7 Zestawienie korzyści czy strat z tytułu sprzedaży biomasy z 1 ha wyrażony w zł

Słoma jest podstawowym nawozem organicznym w gospodarstwach bez inwentarza. Jej plon wynosi od 4 do 7 t/ha. Ze średnią dawką słomy 5 t/ha dostarcza się do gleby następujące ilości mikroelementów: (Wcześniej są wyliczenia makroskładników.)

• MgO – 6-10 kg

• CaO – 11-20 kg

• S – 6-9 kg

• B – około 25 g

• Cu – około 15 g

• Mn – około 150 g

• Mo – około 2 g

• Zn – około 200 g

• Co – około 0,5 g

Tak wygląda uprawa gleby bez pługa, słoma częściowo zapobiega erozji

Wnioski końcowe:

1. W aspekcie środowiskowym sprzedawanie i palenie słomy jest wysoce szkodliwe, bo uwalniamy CO_2, który powinien być związany w glebie.

2. W aspekcie ekonomicznym przynosi to straty co wykazują tabele i wyliczenia.

3. W aspekcie społecznym jest to również niekorzystne gdyż niszczymy środowisko, które nie powinno być degradowane.

4. W aspekcie zdrowotnym jest również niekorzystnie, gdyż w takich warunkach nie dość, że mamy niższe plony to są one gorszej jakości.

5. Nie uwzględnione są koszty mikroelementów i wapna.

Tadeusz Szymańczak, Rzecznik Prasowy Polskiego Związku Producentów Roślin Zbożowych