Dlaczego nie powinno się spalać słomy -zagospodarowanie resztek pożniwnych i poprawienie struktury gleby

 Substancja organiczna po wprowadzeniu do gleby ulega przetworzeniu i rozkładowi przez mikroorganizmy. Pamiętajmy że gleba jest żywym organizmem bakterii i grzybów. Na górze, wierzchniej warstwie są bakterie tlenowe a w głębszej warstwie bakterie beztlenowe, kiedy odwracamy pługiem glebę przykrywając masę organiczną obie grupy bakterii niszczymy – redukujemy, gleba choruje.

W agrotechnice najważniejszym elementem jest nie oranie gleby a mieszanie wierzchniej warstwy gleby z masą organiczną. Masa organiczna aby się rozkładała musi mieć dostęp do tlenu i dostateczną ilość bakterii tlenowych aby mógł następować proces denitryfikacji i tworzenia substancji organicznej tak ważnej w procesie uprawy i produkcji.

Mikroorganizmy (mikroflora) rozkładają proste związki węglowodanowe oraz hemicelulozy i białko. Po rozłożeniu tych związków wzrasta w pozostałym materiale udział ligniny i celulozy. W kolejnym etapie celuloza rozkładana jest przez bakterie, zaś lignina przez grzyby. Na przebieg i szybkość rozkładu substancji organicznej wpływają warunki środowiskowe (rodzaj gleby, jej aktywność biochemiczna i właściwości fizyczne, odczyn, zawartość składników pokarmowych, przebieg pogody) oraz skład chemiczny substancji organicznej, a także agrotechnika.

Jeśli przykrywamy głęboko masę organiczną, to w warunkach beztlenowych następuje butwienie i gnicie jak również w tym procesie wydzielają się związki toksyczne takie jak siarkowodór, fenole i inne, co ma niekorzystny wpływ na młode rosnące rośliny. Łatwo dostępny w słomie węgiel stymuluje rozwój mikroorganizmów, które do budowy swojego ciała wykorzystują nie tylko azot zawarty w substancji organicznej, ale również azot glebowy lub azot dostarczany w nawozach mineralnych. Proces ten prowadzi do okresowego blokowania azotu (po obumarciu bakterii azot staje się dostępny dla roślin), co w przypadku braku nawożenia N prowadzi do spadku plonu. 

Zatem przed wprowadzeniem słomy do gleby należy zastosować nawożenie azotem w dawce 5 – 8 kg N/t słomy (słoma zbóż intensywnie nawożonych azotem zawiera więcej tego składnika). Dobre efekty przynosi łączne stosowanie słomy z gnojówką lub gnojowicą. Dodatkowym pozytywnym elementem jest zatrzymywanie amoniaku NH4 który ulatnia się do atmosfery wydzielając nieprzyjemny zapach który zatruwa środowiska a także następują straty azotu.

Gleba która zawiera małą ilość próchnicy jest przepuszczalna i przy stosowaniu dużej ilości gnojówki i gnojowicy może dojść do zanieczyszczenia wód gruntowych. Widać we wszystkich aspektach jak ważne jest wprowadzanie do gleby masy organicznej a nie jej sprzedawanie i palenie. Jeśli jest to możliwe to powinniśmy wysiewać poplony dla zwiększenia jeszcze masy organicznej, takie podejście zapobiega dodatkowo erozji gleby.

Gleba o wysokiej zawartości próchnicy ma o wiele większe zdolności zatrzymywania wody co w obecnych czasach suchych lat ma ogromne znaczenie, gleba taka ma większe zdolności sorpcyjne składników pokarmowych co dla nas rolników ma duże znaczenie aby tracić jak najmniej.

ZAŁOŻENIA

Przychody

• Wartość słomy 1 t – 150 zł

Koszty i straty

• Prasowanie słomy 27 zł za belkę 350 kg + sznurek

• Kłębek sznurka 33 zł

• Koszt zwożenia z pola 80 zł/ha

• Wydzielanie do atmosfery CO₂ ze słomy 0,2 %

• Wydzielanie do atmosfery CO₂ z węgla 0,5 – 0,7 %

Informacje przydatne do raportu

Tab.1. Przeciętna zawartość składników mineralnych w 1 tonie słomy.

Wartość w zł czystego składnika w nawozach mineralnych

Tab. 2. Masa makroelementów (w kg) wniesiona do gleby w przeciętnym plonie słomy.

Tab. 3 Wartość energetyczna poszczególnych nośników energii

 Jak z tabeli 3 wynika słoma to najmniej energetyczne źródło energii, które również wydziela szkodliwe gazy do atmosfery i powoduje zanieczyszczanie środowiska. Podczas spalania słomy wydzielają się popioły i siarka (0,05-0,1%). Obecnie nie ma już deszczy kwaśnych a siarkę musimy wnosić do gleby i uzupełniać to co występuje w masie organicznej (słomie) w postaci mineralnej. Wydzielane są również do atmosfery tlenki azotu (0,002%). Na uwagę zasługuje także fakt, że podczas procesu spalania wydziela się również 0,2% CO, gdzie obecnie tak walczymy o redukcję emisji gazów cieplarnianych. Wszyscy wiemy jak szkodliwe jest wypalanie lasów tropikalnych i jakie są skutki dla środowiska. Spalanie słomy jest tworzeniem pustyni na naszych polach na własne życzenie niszcząc środowisko, tracąc pieniądze, i w aspekcie społecznym też nie jest to korzystne.

Tab. 4 Wartość przychodu ze sprzedaży słomy z 1 ha

Roślina	Plon słomy	Wartość słomy z ha
	w t/ha
Żyto	4,5	675
Pszenica	4,5	675
Pszenżyto	4,5	675
Jęczmień	4	600
Owies	4,2	630
Kukurydza	9	1350
Rzepak	6	900

Tab. 5 Wartość poszczególnych makroskładników wniesionych w słomie do gleby w przeliczeniu na zł

Wartość wyrażona w zł czystego składnika

Tab. 6 Suma kosztów sznurka, prasowania i zwiezienia słomy

Do tych wartości musimy dodać

1. koszty prasowania na 1 ha 27 zł z belkę 350 kg

2. koszty sznurka na 1 ha 33 zł/kłębek

3. koszty zwiezienia słomy z 1 ha 80 zł/ha

Tab. 7 Zestawienie korzyści czy strat z tytułu sprzedaży biomasy z 1 ha wyrażony w zł

Słoma jest podstawowym nawozem organicznym w gospodarstwach bezinwentarzowych. Jej plon wynosi od 4 do 7 t/ha. Z dawką słomy 5 t/ha dostarcza się do gleby następujące ilości mikroelementów: Wcześniej są wyliczenia makroskładników.

• MgO – 6-10 kg

• CaO – 11-20 kg

• S – 6-9 kg

• B – około 25 g

• Cu – około 15 g

• Mn – około 150 g

• Mo – około 2 g

• Zn – około 200 g

• Co – około 0,5 g

Wnioski końcowe

1. W aspekcie środowiskowym sprzedawanie i palenie słomy jest wysoce szkodliwe, bo uwalniamy CO₂ .

2. W aspekcie ekonomicznym przynosi to straty co wykazują tabele i wyliczenia.

3. W aspekcie społecznym jest również niekorzystne gdyż niszczymy środowisko, które nie powinno być degradowane.

4. W aspekcie zdrowotnym jest również niekorzystnie, gdyż w takich warunkach nie dość, że mamy niższe plony to mamy gorszej jakości produkty.

5. Nie uwzględnione są koszty mikroelementów i wapna.

Tadeusz Szymańczak, Rzecznik Prasowy Polskiego Związku Producentów Roślin Zbożowych