Propozycje MF zwiększają ryzyko krytycznego zwiększenia długu publicznego

Zwiększa się ryzyko przekroczenia przez dług publiczny w relacji do PKB progu 60 proc. - wskazuje Rządowe Centrum Legislacji.
Może się tak stać w przypadku wprowadzenia planowanych zmian w ustawie o finansach publicznych, które zakładają uelastycznienie sankcji i procedur ostrożnościowych po przekroczeniu przez dług progów 50 i 55 proc. PKB - wynika z opinii RCL przesłanej do Komitetu Stałego Rady Ministrów.

"Proponowana zmiana przepisów ustawy o finansach publicznych odnosi się do tych procedur ostrożnościowo-sanacyjnych, które w obowiązującym stanie prawnym znajdują zastosowanie w przypadku przekroczenia przez relację państwowego długu publicznego względem PKB progu 50 proc. lub 55 proc., a zatem których zastosowanie poprzedza sytuację zrównania tej relacji z progiem 60 proc. i jego przekroczenia. Mając na względzie istotę, cel i sekwencyjność przewidzianych ustawą o finansach publicznych procedur naprawczych, stwierdzić należy, że przedłożona propozycja modyfikuje warunki ich stosowania w sposób mogący prowadzić do opóźnionego uruchomienia ustawowych środków służących powstrzymaniu narastania długu publicznego" - napisano w opublikowanym we wtorek dokumencie.

"Może to w konsekwencji skutkować zwiększeniem ryzyka przekroczenia przez państwowy dług publiczny poziomu 60 proc. PKB objętego konstytucyjnie umocowaną gwarancją ochrony" - dodano.

Zgodnie z projektem założeń do ustaw minister finansów chce, by państwowy dług publiczny był przeliczany na złote z zastosowaniem średniej arytmetycznej ze średnich kursów walut obcych ogłaszanych przez NBP z dni roboczych roku budżetowego, za który ogłaszana jest relacja.

Wyliczona w powyższy sposób kwota byłaby pomniejszona o kwotę wszystkich wolnych środków finansowych ministra finansów na koniec roku budżetowego służących finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa w następnym roku.

Zgodnie z propozycją resortu jeżeli w wyniku powyższego przeliczenia wartość relacji tak obliczonej kwoty długu do PKB byłaby mniejsza niż 50 i 55 proc., ograniczenia w procedurze ostrożnościowej przewidziane w ustawie o finansach publicznych oraz warunkowe podwyższenie stawek podatku VAT, nie podlegałyby wprowadzeniu w życie.

"Zastosowanie proponowanej metody ponownego przeliczenia wielkości długu publicznego może doprowadzić do sytuacji, w której środki ostrożnościowe w określonych warunkach zostaną dopiero podjęte na etapie bliskim zrównania analizowanych relacji ustawowych z progiem 60 proc., a w skrajnych przypadkach procedury te mogą w ogóle nie znaleźć zastosowania" - głosi opinia RCL.

Resort finansów zakłada, że projekt założeń zostanie przyjęty przez rząd we wrześniu, a samo przyjęcie projektu ustawy na przełomie września i października. Prace w parlamencie nad projektem planowo powinny rozpocząć się w październiku i zakończyć w grudniu.

Znowelizowana ustawa powinna wejść w życie z dniem 1 stycznia 2013 r. i miałaby ewentualne zastosowanie po raz pierwszy do relacji długu publicznego do PKB ogłoszonej za rok 2012 r.

Co oznacza przekroczenie progów ostrożnościowych zapisanych w konstytucji? Gdy dług jest wyższy niż 55 procent, a niższy od 60%, to w projekcie budżetu na kolejny rok rząd nie może zaplanować w deficytu budżetowego, ewentualnie musi zostać uchwalony taki budżet, który zapewni spadek długu publicznego do PKB, wynagrodzenia pracowników państwowej sfery budżetowej zostają zamrożone, a waloryzacja rent i emerytur nie może przekroczyć poziomu inflacji w poprzednim roku budżetowym, wyklucza się możliwość udzielania z budżetu państwa nowych pożyczek i kredytów, ogranicza się też wzrost wydatków instytucji państwowych (Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu, Kancelaria Prezydenta RP, Trybunał Konstytucyjny, Najwyższa Izba Kontroli, Sąd Najwyższy). Ponadto Rada Ministrów jest zobowiązana do przeglądu wydatków budżetu państwa, finansowanych środkami pochodzącymi z kredytów zagranicznych oraz przeglądu programów wieloletnich, musi też przedstawić program sanacyjny, mający na celu obniżenie relacji długu publicznego do PKB, wprowadza się wydatków w samorządach.

Gdy dług publiczny osiągnie 60%, to dodatkowo Rada Ministrów jest zobowiązana w ciągu miesiąca od daty ogłoszenia relacji, do przedstawienia programu sanacyjnego, obniżającego relację poniżej poziomu 60% PKB. Wydatki samorządów nie mogą być wyższe niż jej dochody i to w tydzień od ogłoszenia, krytycznej relacji do PKB, jednostki sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji.

Generalnie i w jednym, i w drugim przypadku przekroczenie progu oszczędnościowego oznacza drastyczne cięcia.