Polska B oddala się od Polski A. Mniej zarabia, wolniej się rozwija

Mieszkańcy ośmiu województw mają zarobki niższe niż średnia krajowa. To jednak proces zupełnie normalny, obserwowany we wszystkich rozwiniętych gospodarczo krajach. Gorzej, że w przypadku Polski te dysproporcje się zwiększają, i to dynamicznie.

Jeszcze w pierwszym półroczu ubiegłego roku zarobki w woj. świętokrzyskim były o 9,4 proc. niższe od przeciętnego wynagrodzenia w kraju. Ale już w pierwszych sześciu miesiącach różnica zwiększyła się do 12,5 proc. Relacja zarobków w poszczególnych województwach do średniej krajowej pogorszyła się również w województwach: opolskim, zachodniopomorskim, podlaskim, podkarpackim, kujawsko-pomorskim, wielkopolskim i lubuskim.
– Z wyjątkiem Wielkopolski nie jest to przypadkowe – uważa prof. Zenon Wiśniewski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jego zdaniem płace w tych regionach są znacznie niższe, ponieważ są to najsłabsze, najmniej rozwinięte rolnicze regiony Polski.
Z kolei prof. Mieczysław Kabaj jest przekonany, że o poziomie wynagrodzeń przesądza sytuacja na lokalnych rynkach pracy. – Tam, gdzie bezrobocie jest wysokie, przedsiębiorcy nie kwapią się do podnoszenia płac – podkreśla Kabaj. Potwierdzają to dane GUS. Na przykład przy stopie bezrobocia w skali kraju wynoszącej w czerwcu 11,8 proc. w woj. kujawsko-pomorskim wyniosła ona 15,8 proc., w podkarpackim – 15 proc., a w świętokrzyskim – 14,2 proc. Ale to nie wszystkie przyczyny dużego zróżnicowania płac.
Gdzie płacą pod stołem?
– Płace powinny być powiązane z wydajnością pracy. A ta jest w wielu regionach niska, bo dominują tam małe i średnie firmy wyposażone często w stare urządzenia – ocenia Urszula Kryńska, ekonomistka z banku Millennium. Zastrzega, że to nie znaczy, iż pracownicy się nie starają czy nie wkładają dużo wysiłku w to, co robią. – Po prostu ograniczają ich słabe jak na dzisiejsze czasy możliwości maszyn, a często również przestarzała organizacja pracy – zaznacza Kryńska.
– Ponadto nie jest tajemnicą, że w małych i średnich firmach dość często płaci się pracownikom pod stołem, aby zmniejszyć koszty i nie płacić podatków – ocenia Wiśniewski. To jego zdaniem niekorzystnie wpływa na oficjalny poziom płac w regionie. Są one także niskie, gdyż ich wysokość bywa przypadkowa, a zupełnie nie wynika z kompetencji pracownika.
– Ale jest też i taka zasada, że w małych firmach płaci się mniej niż w dużych – twierdzi dr Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek, główna ekonomistka PKPP Lewiatan. Dodaje, że niski poziom płac w regionach rolniczych wiąże się ze strukturą przemysłu, w którym przeważa przemysł tradycyjny. A więc na przykład drzewny czy spożywczy. – A w takich branżach zwyczajowo zarobki nie są duże – mówi dr Starczewska-Krzysztoszek. Nie bez znaczenia jest również to, że najwięcej płaci się specjalistom w nowoczesnych branżach. A takich jest mało. Dlatego pracownicy o najwyższych kwalifikacjach powędrowali tam, gdzie one są – na przykład do woj. mazowieckiego czy śląskiego.
Związki podnoszą pensje
Jednocześnie najczęściej nie wracają na te tereny osoby, które wykształciły się w dużych aglomeracjach, bo pozostają w nich ze względu na zdecydowanie lepszą sytuację na rynku pracy.
Eksperci zwracają też uwagę, że w sytuacji gdy w wielu regionach mało jest dużych przedsiębiorstw, to nie ma tam również silnych związków zawodowych. A kto w Polsce ma silne związki, ten ma wyższe pensje.
Różnice w poziomie wynagrodzeń między regionami będą się utrzymywać także w przyszłości. Stopniowe zacieranie dysproporcji będzie zależało od poprawy sytuacji na rynku pracy, poziomu rozwoju gospodarczego województw i m.in. rozwoju infrastruktury. Trzeba też pamiętać o tym, że zwykle tam, gdzie zarobki są niższe, mniejsze są także koszty życia.