Kukurydza. Przegrana bitwa z suszą?

Tegoroczna susza była wyjątkowo dotkliwa. Mieliśmy do czynienia z suszą meteorologiczną, glebową oraz rolniczą. Przyczyniła się ona do znacznych strat w plonie wszystkich roślin uprawnych, w skrajnych przypadkach doprowadziła do całkowitej utraty plonów. Deficyt wody w 2015 roku był blisko 300% wyższy niż w wieloleciu.

Uprawą, która szczególnie ucierpiała z powodu niedoborów wody była kukurydza. Przypuszcza się, choć nie ma jeszcze oficjalnych danych, iż średnio w skali kraju plony były niższe o ponad 30%, w porównaniu z ubiegłym rokiem.
Pogoda w tym roku zdecydowanie nie sprzyjała producentom kukurydzy. Wydłużona zima i wiosenne przymrozki opóźniły siew. Wiosną w wielu regionach kraju pojawiły się duże wahania temperatur. Przez cały sezon mieliśmy do czynienia ze znacznym deficytem wody.

Kondycja roślin już wiosną pozostawiała wiele do życzenia, gdyż warunki nie gwarantowały udanego startu i odpowiedniego wytworzenia systemu korzeniowego. Później było już tylko gorzej. W lipcu w niektórych częściach Polski były plantacje bardzo silnie dotknięte przez suszę, gdzie rośliny nie przekraczały 0,5 m wysokości i prawie całe zaschły, można było jednak znaleźć pola z roślinami o pełnym wzroście również z objawami niemal całkowitego bądź częściowego zasychania, jak również pola o zróżnicowanym stopniu uszkodzenia wegetatywnych i generatywnych organów przez niedobór wody i silną operację promieni słonecznych. Susza spowodowała szarozielone przebarwienia liści i ich niedorozwój. Liście zaczęły się zwijać, a następnie zamierały. Kukurydza wykształciła drobne i słabo zaziarnione kolby – rośliny przestały dostarczać składniki pokarmowe do ziarniaków znajdujących się na szczytach kolb – to reakcja obronna na długotrwałą suszę. Jej skutkiem było także zaburzenie procesu pylenia, gdyż znamiona wychodziły z opóźnieniem z liści okrywających kolbę (gdy wiecha przestawała już pylić).

Efektem tegorocznej suszy była znaczna obniżka plonów. Zdolność odmian kukurydzy do radzenia sobie z okresami suszy to największe wyzwanie dla hodowców. Suszy często towarzyszą wysokie temperatury. Takie ekstremalne warunki bezpośrednio wpływają na obniżenie plonów kukurydzy w każdej fazie rozwoju. Z taką sytuacją mieli do czynienia wszyscy producenci kukurydzy w naszym kraju.

W tych skrajnych warunkach z dużym deficytem wody dobrze sprawdziły się odmiany o podwyższonej tolerancji na wysokie temperatury i suszę (heat and drought – HD). Odmiany HD to propozycja dla tych producentów, którzy chcą zabezpieczyć swoje zbiory i maksymalnie zredukować straty spowodowane niedoborami wody i wysokimi temperaturami. Posiadają one silny i głęboki system korzeniowy, który zapewnia roślinie dostęp do odpowiedniej ilości wody w okresie wykształcania się ziaren nawet w bardzo suchych warunkach.
Silny i dobrze rozwinięty system korzeniowy to gwarancja dostatecznej stabilności rośliny, a także odpowiedniej ilości wody i substancji odżywczych pobieranych podczas całego okresu wegetacji. Dzięki zwiększonej ilości włosków korzeniowych zapewnia on roślinie lepsze i skuteczniejsze wchłanianie wody i składników pokarmowych podczas całego okresu wegetacji, co jest szczególną zaletą w okresie wykształcania się ziaren oraz w latach suchych i upalnych, czyli w warunkach stresowych.
Jedynie dobrze rozwinięty system korzeniowy i silna łodyga, odporna na złamania spowodowane działaniem wiatru i innych czynników są w stanie zapewnić roślinie stabilność oraz dostęp do wody i substancji odżywczych podczas całego okresu wegetacji, a to bezpośrednio przekłada się na efekt plonowania.

Odmiany HD cechują się także wydajniejszą  fotosyntezą, gdyż charakterystyczne ułożenie liści w ciągu dnia, w którym kąt pomiędzy liśćmi a łodygą wynosi od 30 do 60 stopni, a światło słoneczne pada na liście pod kątem prostym, podnosi efektywność przebiegu procesu. Dzięki temu większość liści pochłania maksymalną ilość energii świetlnej niezależnie od pozycji słońca w ciągu dnia. Wówczas aktywność fotosyntezy osiąga swoje maksimum. Maksymalna aktywność fotosyntezy oznacza maksymalną asymilację związków organicznych, która z kolei jest podstawą uzyskania wysokich plonów.

Kolejną cechą tego typu odmian jest lepsza, w porównaniu z tradycyjnymi odmianami, synchronizacja kwitnienia – wiecha i kolba rozwijają się w tym samym czasie, co przekłada się na lepsze zapylenie kolb, czyli zwiększenie ilości ziaren.
To zalety, które świadczą o przewadze mieszańców o podwyższonej tolerancji na wysokie temperatury i suszę. W tym roku na przykład odmiana HD: DKC 3939 w doświadczeniach łanowych prowadzonych przez producenta plonowała średnio na poziomie 9,8 t/ha przy wilgotności 23,7%. Maksymalny plon w tych trudnych warunkach to 13,8 t/ha przy wilgotności 22,5% .
Producenci, którzy zdecydowali się na jej uprawę  mieli więc powody do zadowolenia z tego wyboru.

Korzystając z tegorocznych doświadczeń warto rozważyć wybór odmian typu HD, by maksymalnie ograniczyć straty w plonie spowodowane deficytem wody i wysokimi temperaturami. Jest to tym ważniejsze, że meteorolodzy ostrzegają, iż okresy suszy w naszej strefie klimatycznej będą występowały znacznie częściej niż dotychczas.