Instytuty ostrzegają

Po łagodnej zimie na dobrze rozkrzewionych pszenicach ozimych pracownicy Instytutu Ochrony Roślin z Poznania stwierdzili objawy mączniaka prawdziwego, który wystąpił powszechnie na terenie całego kraju, ale w nasileniu poniżej średniej wieloletniej. Wpływ na taki stan miała susza i bezdeszczowa pogoda. Podobnie jak w ubiegłych latach, w związku z ciepła jesienią, można się spodziewać rozwoju choroby i stanowić może ona zagrożenie w 2009 r.

W niższym niż w poprzednich latach nasileniu wystąpiły rdza brunatna i septorioza plew. Po raz pierwszy monitoringiem występowania objęto fuzariozę kłosów zbóż. Choroba wystąpiła na terenie całego kraju, a porażenie kłosów wyniosło 4-6%, przy czym w pojedynczych przypadkach dochodziło do 35%.

W opracowaniu "Stan fitosanitarny roślin uprawnych w Polsce w 2008 r. i spodziewane wystąpienie agrofagó w 2009 r." autorzy zwracają uwagę na łamliwość źdźbła pszenicy - chorobę, która w skali kraju wystąpiła na 4,1% źdźbeł, ale ma tendencje wzrostową. W woj. opolskim przy średnim porażeniu 11,2% źdźbeł lokalne porażenie wyniosło 40-78%!. Należy przy tym przewidywać większe nasilenie wystąpienia choroby w 2009 r. W całym kraju odnotowano też występowanie zgorzeli podstawy źdźbła, przy średnim porażeniu roślin wynoszącym 2,9%.

Za najpilniejszy obecnie problem pszenic ozimych doc. dr Marek Korbas z IOR uznaje chorobę - paskowaną septoriozę liści. Dlaczego? Bo jesień ubiegłego roku była wilgotna, porażenie liści znaczące i na wiosnę dało się zauważyć dużo martwych liści i nowe infekcje. Infekcja jesienna wywołała wiosną nowe, czemu sprzyjały duże wahania temperatur - poranne rosy - idealnie sprzyjające rozwojowi choroby.

Mączniak prawdziwy (Blumeria graminis) jest znaną chorobą występującą powszechnie na wszystkich gatunkach zbóż i mogącą porażać wszystkie nadziemne części roślin zbożowych. Warunkami sprzyjającymi infekcji jest wczesny siew, łagodna zima, zbyt wysokie nawożenie azotem, gęste łany powodujące słabą cyrkulację powietrza i wysoką wilgotność, a także uprawa odmian podatnych. W Polsce średnie porażenie roślin wynosi 33 procent. Straty plonu ziarna z powodu porażenia pszenicy ozimej przez mączniaka prawdziwego mogą wynosić, przy silnym występowaniu tego patogena, nawet powyżej 40 procent. Chorobę tę łatwo rozpoznać po mączystym nalocie. Pierwsze objawy można zaobserwować już na młodych siewkach, głównie jednak pojawiają się one na liściach i kłosach. Szkodliwość tej choroby zależy w dużym stopniu od tego, jaka powierzchnia asymilacyjna roślin została ograniczona porażeniem.

Od kilku lat wiosną obserwowane jest regularne występowanie septoriozy paskowanej liści pszenicy (Septoria tritici), która coraz częściej obejmuje porażeniem dużą powierzchnię górnych organów pszenicy ozimej. Choroba ta w Europie Zachodniej ma dużo większe znaczenie niż w Polsce. Obserwowane, wzrastające nasilenie występowania wskazuje, że i u nas może się stać dużo poważniejszym zagrożeniem. Objawy wystąpienia septoriozy paskowanej liści pszenicy są wyraźne i łatwiejsze do rozpoznania niż w przypadku innych chorób liści. Szczególnie w późniejszych fazach rozwojowych objawy chorobowe są bardzo charakterystyczne, dając uszkodzenia w postaci pasków z widocznymi na ich powierzchni czarnymi owocnikami grzyba. Szkodliwość tej choroby zależy od wielkości powierzchni liści, która została uszkodzona, a tym samym od ograniczenia powierzchni asymilacyjnej roślin.

Chorobą, na którą należy szczególnie zwracać uwagę we wczesnych fazach rozwojowych pszenicy, czyli koniec krzewienia - początek strzelania w źdźbło, jest łamliwość źdźbła (Pseudocercosporella herpotrichoides), gdyż właśnie wtedy podejmuje się decyzję o jej zwalczaniu. Próg szkodliwości wskazujący na konieczność wykonania zabiegu fungicydowego wynosi w tej fazie rozwojowej 25 proc. roślin porażonych. Łamliwość źdźbła można rozpoznać po soczewkowatych plamach na pochwach liściowych lub młodych źdźbłach. Początkowo jest trudna do rozpoznania, a szczególnie trudne jest określenie nasilenia jej występowania, gdyż we wczesnych fazach rozwojowych pszenicy nie musi dawać widocznych symptomów chorobowych. Jednakże ważną sprawą jest przewidywanie wystąpienia choroby. Może w tym pomóc znajomość historii pola, przedplon, termin siewu (wczesny sprzyja infekcji), a także przebieg pogody. Ciepła jesień, łagodny przebieg zimy i wysoka wilgotność powietrza jesienią i wiosną sprzyjają rozwojowi łamliwości źdźbła na pszenicy ozimej. Szkodliwość tej choroby polega na tym, że przerastająca tkanki grzybnia utrudnia lub całkowicie hamuje przewodzenie składników pokarmowych do górnych partii roślin, powodując przedwczesne bielenie kłosów, a tym samym ogranicza wykształcenie ziarna i obniża plonowanie pszenicy. Przy silnym porażeniu soczewkowate plamy okalają źdźbło, doprowadzając do murszenia tkanek, co może powodować wyleganie, a nawet załamywanie się roślin. W warunkach silnego występowania łamliwości źdźbła straty plonu ziarna pszenicy ozimej wynoszą ponad kilkanaście procent.