Wpływ nawożenia na plonowanie i jakość buraków cukrowych

Burak cukrowy oraz pastewny to rośliny o dużych wymaganiach pokarmowych. Z pola o powierzchni 1 hektara wraz z plonem tych roślin wywozimy około 200-240 kg azotu, 60-90 kg fosforu, 260-400 kg potasu, 160 kg wapnia, 100 kg sodu, 90 kg magnezu i około 400 g boru. Naturalna zasobność gleb w składniki pokarmowe jest zbyt mała w stosunku do wymagań buraków. Również nawozy organiczne nie pokrywają w pełni tak dużego zapotrzebowania na niezbędne składniki mineralne. Przy uprawie buraków niezbędne jest więc stosowanie nawozów mineralnych. Skład tych nawozów powinien być szczególnie starannie dobrany do konkretnych warunków glebowych oraz rzeczywistych potrzeb pokarmowych tej wymagającej rośliny.

Azot (N) Buraki pobierają azot w ilościach proporcjonalnych do zawartości tego pierwiastka w glebie. Przy dużej podaży jego pobieranie jest nadmierne w stosunku do rzeczywistych potrzeb rośliny. Dojrzewanie roślin jest wówczas opóźnione, a straty przy oddychaniu korzeni w pryzmach zwiększają się. W korzeniach obniża się ponadto zawartość cukru, zwiększa się zaś ilość szkodliwego azotu i popiołu, tzw. melasotworów, co podraża proces technologiczny. Stosowanie nadmiernych ilości azotu, nie zrównoważonych odpowiednią ilością nawozów fosforowych powoduje wyraźne zmniejszenie plonów korzeni oraz pogorszenie ich jakości.

Niedostateczna zawartość azotu w glebie odbija się natomiast negatywnie na wzroście liści – jest ich mniej, są one drobne i blade. Liście takie nie są zdolne do wytworzenia odpowiednio dużej ilości asymilatów.

Fosfor (P) Nawet bardzo duże dawki nawozów fosforowych, przewyższające fizjologiczne potrzeby buraka, wpływają dodatnio na jakość korzeni – zawierają one więcej cukru, a znacznie mniej szkodliwych związków azotowych, utrudniających procesy technologiczne. W takich warunkach poprawia się również odporność buraków na gnicie w kopcach.
Niedobór, a zwłaszcza brak fosforu obniża natomiast plon świeżej oraz suchej masy liści i korzeni buraka, a także pogarsza jego jakość technologiczną i biologiczną. Rośliny odczuwające deficyt fosforu mają charakterystyczne „sztywne” i ciemnozielone, matowe liście. Często na wierzchołkach i brzegach liści pojawia się rdzawobrunatne zabarwienie.

Potas (K) Burak cukrowy może pobrać z gleby duże ilości potasu, lecz nie pogarsza to w znaczący sposób jakości technologicznej korzeni, a przeciwnie – nawet ją poprawia. Ponadto rośliny obficie zaopatrzone w potas są bardziej odporne na suszę i choroby oraz gromadzą w korzeniach więcej cukru. Rośliny odczuwające deficyt potasu mają wiotkie, pofałdowane liście. Starsze, zewnętrzne liście są jaśniejsze od liści młodych, a na ich powierzchni występują liczne nekrotyczne plamki. Brzegi i wierzchołki tych liści zasychają.

Bor (B) Buraki cukrowe, pastewne oraz inne rośliny korzeniowe mają duże zapotrzebowanie na bor, zaś większość gleb w Polsce wykazuje obecnie znaczny deficyt tego pierwiastka. Do nawożenia buraków należy więc stosować nawozy mineralne zawierające w swoim składzie bor. Niedobór tego mikroelementu powoduje kędzierzawienie liści buraka. W okresie pełnego rozwoju liści, najmłodsze, środkowe liście żółkną, zaś później brunatnieją i zamierają - „zgorzel liści sercowych”. Objawy deficytu boru pojawiają się następnie w korzeniach
w postaci zamierania i korkowacenia tkanki spichrzowej - „sucha zgnilizna korzenia”.

Magnez (Mg) Gleby uprawne wykazują również znaczny deficyt przyswajalnego magnezu, zaś burak cukrowy jest szczególnie wrażliwy na niedobór tego składnika w glebie. Objawy braku magnezu obserwuje się na najstarszych, zewnętrznych liściach buraków w postaci jasnozielonych, a następnie żółtawych lub pomarańczowych plam pomiędzy unerwieniem – „marmurkowatość liści”. Liście te są silnie pofałdowane, więdną, zasychają i szybko opadają. Objawom tym towarzyszy zmniejszenie plonu nie tylko liści, lecz i korzeni.

Siarka (S) Do prawidłowego wzrostu buraka niezbędna jest również siarka, której deficyt występuje coraz częściej na glebach nie zasilanych nawozami organicznymi. O niedoborze tego pierwiastka świadczy jasne zabarwienie brzegów najmłodszych, środkowych liści buraka. Są one blade, wyprostowane i sztywne, widoczna jest na nich ciemniejsza siateczka unerwienia. Deficyt siarki wpływa szczególnie na pogorszenie się jakości biologicznej i technologicznej buraka.

Oprócz opisanych powyżej pierwiastków w żywieniu buraków niezbędne są również: miedź (Cu), cynk (Zn), mangan (Mn) i sód (Na), które poprawiają wartość pokarmową buraków cukrowych, zwiększając równocześnie zawartość cukru w korzeniach.

Nawozy wieloskładnikowe zawierające odpowiednie i uzasadnione biologicznie ilości składników pokarmowych są warunkiem obfitych plonów buraka cukrowego oraz ich dobrej jakości.