Jogurty probiotyczne - obietnice bez pokrycia

Według firm mleczarskich specjalne bakterie dodawane do jogurtów ochronią nas przed wszelakimi chorobami - od przeziębień do nowotworów. Zdaniem naukowców nie jest to takie oczywiste

Actimel, Bactiv, Jogobella, dr Maciej - to przykładowe produkty probiotyczne, które można kupić w sklepach spożywczych. Ludzie kupują je, bo myślą, że gdy będą je pić, będą rzadziej chorować. Te nadzieje mogą się okazać płonne.

- Jestem matką i od czterech miesięcy podaję swoim dzieciom Actimel - pisze nasza czytelniczka w liście do redakcji " Rz" - a one i tak chorują.

Może więc probiotyki nie działają? - To źle postawione pytanie -mówi prof. Hanna Szajewska, specjalistka od probiotyków z Kliniki Gastroenterologii i Żywienia Dzieci Akademii Medycznej w Warszawie -bo każdy probiotyk działa inaczej.

Przyjrzyjmy się niektórym jogurtom probiotycznym. Dobrze przetestowała swój produkt firma Danone, wytwórca Actimelu. W badaniach na ludziach zostało sprawdzone, czy Actimel zmniejsza częstość infekcji układu oddechowego. Okazało się, że nie. Przy okazji wyszło na jaw pozytywne działanie jogurtu: ludzie, którzy go piją, wcale nie przeziębiają się rzadziej ale, gdy już zachorują, infekcja trwa nieco krócej.

Prócz tego przeprowadzono testy laboratoryjne i ustalono, że Actimel poprawia tak zwane parametry odpornościowe, czyli podwyższa w krwi stężenie pewnych substancji, które pomagają walczyć z chorobami. Dlatego Danone w reklamach ogłasza, że Actimel wspomaga naturalną odporność organizmu, co jest zgodne z prawdą. - Niestety, parametrów odpornościowych nie można wprost przełożyć na częstość zachorowań - mówi prof. Szajewska.

Mikroby ściśle tajne
Parametry odpornościowe poprawiają też bakterie zawarte w jogurcie Bactiv firmy Bacoma, choć w wypadku tych mikrobów nie przeprowadzono badań klinicznych nad częstością przeziębień.

Oba wyżej wymienione jogurty można uznać za wyjątkowe, bo ich producenci nie ukrywają, jaki szczep bakterii został użyty do wzbogacenia produktu. W przypadku Bactivu są to Bifidobacterium lactis DR10. W przypadku Actimelu: Lactobacillus casei DN-114 00. Inne firmy mleczarskie zazwyczaj nie ujawniają, jakie bakterie zostały użyte.

- W tej chwili niestety nie ma prawnego wymogu podawania na opakowaniu dokładnej nazwy (nie tylko handlowej, ale i systematycznej) zastosowanego szczepu bakterii probiotycznych - ubolewa Przemek Prohymiuk, członek zarządu firmy Danone. Podobne zdanie ma doc. Bożena Cukrowska z pracowni immunologii Centrum Zdrowia Dziecka. - Na etykiecie na pewno powinna być nie tylko naukowa nazwa szczepu użytych bakterii, ale też ich ilość.Bo jeżeli w jogurcie bakterii będzie za mało, to i efekt będzie mizerny.

Czasem producenci podają jakąś mądrze brzmiącą, ale nieznaną nauce nazwę. Tak jest w przypadku Jogobelli firmy Zott. Na opakowaniu czytamy, że w środku znajdują się bakterie Lactobacillus casei prophylactis. Zadzwoniliśmy do firmy, żeby dowiedzieć się, jakie drobnoustroje ukrywają się pod tą nazwą. Prezes zażądał oficjalnego faksu z zapytaniem, bo przez telefon nie mógł uzyskać pewności, czy rozmawia z dziennikarzem "Rzeczpospolitej" - tak jakby zwykły konsument nie miał prawa dowiedzieć się, co spożywa w jogurcie. Faks wysłaliśmy i dostaliśmy odpowiedź, że w produkcie są bakterie Lactobacillus paracasei Lpc- 37 i Lactobacillus acidophilus 74-2. Są to szczepy w pewnym stopniu przebadane, są też badania mieszanki, która zawiera oba te szczepy (plus jeszcze jeden). Czy można odnieść je do jogurtu Jogobella - trudno powiedzieć.

Inny wytwórca, firma Mlekpol, obwieszcza na opakowaniach, że jogurt Milko zawiera bakterie Lactobaccillus casei. Ale to tylko nazwa gatunku. W wypadku bakterii probiotycznych liczy się konkretny szczep, nazwa gatunku to informacja zbyt ogólna.

Informacje i obietnice
Nazwy szczepu bakterii w swoim produkcie nie ujawnia też firma Maćkowy, wytwórnia jogurtu dr Maciej. Na swojej stronie internetowej obiecuje za to, że mikroby dra Macieja nie tylko poprawią odporność, ale też obniżą poziom cholesterolu i pomogą w wypadku choroby nowotworowej.

Kiedy zadzwoniliśmy do firmy Maćkowy, zwrócono nam uwagę, że to nie jogurt dr Maciej, ale bakterie w nim zawarte mają udowodnione działanie przeciwnowotworowe. To technika marketingowa stosowana często przez producentów probiotyków. Informują oni klientów o wszelkich możliwych pozytywnych właściwościach bakterii probiotycznych. Ale nie wiadomo, czy ich jogurt też te właściwości wykazuje.

Choć przeciwnowotworowe działanie niektórych bakterii probiotycznych było badane, nigdy nie zostało udowodnione wystarczająco. - Żadne towarzystwo naukowe nigdy nie rekomendowało probiotyków do walki z nowotworami -mówi prof. Szajewska. -To zdecydowanie nadużycie.

Doskonałe na biegunkę
A co z przeziębieniami? Otóż okazało się, że jeden szczep bakterii probiotycznych - Lactobacillus casei GG - obniża częstość przeziębień. -W stopniu statystycznie dostrzegalnym, choć klinicznie bez specjalnego znaczenia -mówi prof. Szajewska. Lactobacillus casei GG nie jest obecny w żadnym jogurciesprzedawanym w Polsce. A producenci probiotyków (np. sponsorując prognozę pogody w telewizji) dają do zrozumienia, że ich jogurt sprawi, iż będziemy rzadziej się przeziębiać.

Tak naprawdę jedynymi dolegliwościami, z którymi probiotyki naprawdę skutecznie walczą, są wrzody żołądka i biegunka - bakterie probiotyczne odbudowują naturalną florę bakteryjną układu pokarmowego.

Czy warto więc pić jogurty probiotyczne? -Osoba zdrowa, dobrze się odżywiająca prawdopodobnie nie potrzebuje dodatkowo przyjmować probiotyków - mówi prof. Szajewska. Odmienne podejście prezentuje doc. Cukrowska. - Czy warto pić jogurty probiotyczne? To tak jakby zapytać, czy warto jeść owoce. Oczywiście, że tak. Jogurt na pewno nam nie zaszkodzi i raczej też przyniesie jakąś korzyść. Musi to być jednak dobry jogurt od porządnego producenta.