Analiza rynku i prognoza cen mleka według ARR

Aktualna sytuacja cenowa

I. Mleko surowe

Notowany od początku 2002 r. wzrost podaży mleka do skupu powodował spadek jego cen od 0,7% do 3,5% miesięcznie. W maju br. tendencja spadkowa cen jeszcze się pogłębiła w wyniku sezonowego zwiększenia podaży tego surowca. Według danych GUS średnia cena skupu mleka surowego w tym miesiącu ukształtowała się na poziomie 70,16 zł/hl, tj. o 7,7% niższym niż w kwietniu br. i o 9,2% niższym w porównaniu do analogicznego okresu przed rokiem.

II. Masło w blokach

Konieczność przetwórstwa zwiększonych dostaw mleka, a jednocześnie ograniczone możliwości zbytu artykułów mleczarskich wywoływały spadkowe tendencje ich cen. Mimo okresu zimowego ceny zbytu masła w blokach od stycznia do kwietnia br. (wg danych GUS) obniżały się o 0,2%-1,4% miesięcznie. Jednak po uruchomieniu w maju br. zakupów masła przez ARR, spadek cen tego artykułu został zahamowany. Z cotygodniowego monitoringu GISiPAR wynika, że średnia cena masła w blokach w tym miesiącu ukształtowała się na poziomie 8,20 zł/kg (z VAT) i była o ponad 2% wyższa niż w kwietniu i o 9,5% wyższa niż w analogicznym okresie przed rokiem.

III. Mleko odtłuszczone w proszku

Utrzymująca się od listopada ub.r. dekoniunktura na światowym rynku mleka odtłuszczonego w proszku spowodowała głęboki spadek cen tego produktu również na rynku krajowym. W maju br. średnia cena zbytu OMP (wyliczona z danych GISiPAR) wyniosła 6,12 zł/kg (z VAT) i była o 11,4% niższa niż w kwietniu br. i aż o 29% niższa niż przed rokiem. W pierwszym tygodniu czerwca br. mleko to zdrożało do 6,27 zł/kg, ale nadal było o ok. 27% tańsze niż przed rokiem.

Czynniki wpływające na poziom cen:

1. Pogłowie krów i produkcja mleka

W 2001 r. spadkowa tendencja w chowie krów utrzymała się, chociaż dynamika tego procesu stopniowo maleje. W grudniu ub.r. pogłowie krów wyniosło ok. 3 mln szt. i było o 1,9% niższe od stanu notowanego przed rokiem, podczas gdy w czerwcu roczna stopa spadku wyniosła 3%. Pomimo mniejszego stanu pogłowia produkcja mleka w 2001 r. była o blisko 1% większa niż w 2000 r. i wyniosła ok. 11,6 mld l. O jej wysokości zadecydowała wyższa wydajność mleczna krów, która w ciągu roku wzrosła o 4,6%. Według ocen ekspertów z IERiGŻ w 2002 r., w wyniku dalszej restrukturyzacji obór, wymiany stad i wdrażania postępu genetycznego, ale przy niskim pogłowiu krów, globalna produkcja mleka może wzrosnąć o niespełna 1%.

2. Podaż mleka surowego, masła i mleka odtłuszczonego w proszku

Według danych GUS w maju br. skupiono 691,5 mln l mleka, tj. o 19,4% więcej niż w kwietniu i o ponad 3% więcej niż przed rokiem. Łącznie w okresie styczeń-maj br. skup mleka wyniósł 2,77 mld l i w porównaniu do analogicznego okresu przed rokiem był o 4,5% większy. Ocenia się, że wysoka podaż mleka utrzyma się jeszcze w czerwcu i lipcu br., natomiast od sierpnia tradycyjnie zacznie stopniowo obniżać się. W br. na poziom skupu będzie miał wpływ rok referencyjny, gdyż producenci w celu zapewnienia sobie jak największych limitów produkcji mleka, będą starali się maksymalnie zwiększać jego dostawy do skupu. Eksperci IERiGŻ oceniają, że skup mleka w całym br. może osiągnąć nawet 7,7 mld l i byłby to poziom o 9,6% wyższy niż w roku 2001.

Rosnąca podaż surowca wpływa również na poziom produkcji artykułów mleczarskich. Według dostępnych danych GUS w okresie styczeń-kwiecień br. wyprodukowano ok. 44 tys. t masła, tj. o 2,2% więcej od wysokiej produkcji w analogicznym okresie 2001 r.

Niskie ceny mleka odtłuszczonego w proszku na rynku zagranicznym ograniczają możliwości jego eksportu, a w efekcie również jego produkcję. Mimo tego w okresie czterech pierwszych miesięcy br. wyprodukowano ponad 32 tys. t OMP, czyli podobnie jak w porównywalnym okresie 2001r., kiedy przyrost produkcji względem tych samych miesięcy 2000 r. był ponad 2-krotny.

W najbliższych miesiącach produkcja masła i odtłuszczonego mleka w proszku będzie prawdopodobnie nadal wzrastać wskutek presji podaży surowca oraz prowadzonych działań interwencyjnych.

3. Handel zagraniczny

Ceny masła na rynku międzynarodowym (porty Europy Zachodniej) są o ponad 20% niższe niż przed rokiem. W maju br. (według danych Centralnego Inspektoratu Standaryzacji) do kraju sprowadzono 283 t masła wobec 42 t w analogicznym okresie ub.r. Łącznie w ciągu 5 miesięcy br. zaimportowano 2,2 tys. t tego artykułu, tj. blisko 4-krotnie więcej niż przed rokiem. Natomiast eksport masła jest nieopłacalny. Według dostępnych danych GUS w I kwartale br. wyeksportowano wprawdzie 4,2 tys. t masła, tj. o ok. 13% więcej niż przed rokiem, ale było to możliwe dzięki sprzedaży eksportowej tańszego masła z zapasów ARR.

Wobec utrzymujących się niskich cen odtłuszczonego mleka w proszku na rynku światowym możliwości eksportu tego artykułu znacznie się zmniejszyły. Według danych GUS w okresie styczeń-marzec br. wyeksportowano 16,5 tys. t proszku chudego, tj. o 28% mniej w porównaniu z analogicznym okresem ub.r. Pomimo tego, że ceny OMP od połowy kwietnia br. nie wykazują już tendencji spadkowych, nadal są one jednak bardzo niskie. Na początku czerwca br. średnia cena OMP w portach Europy Zachodniej ukształtowała się na poziomie 1100 USD/t (4,42 zł/kg) i była o 47% niższa niż przed rokiem. W wyniku uruchomionego przez ARR systemu dopłat do eksportowanego mleka odtłuszczonego w proszku należy spodziewać się zwiększenia jego eksportu w miesiącach letnich br.

4. Spożycie masła

W 2001 r. (po znaczącym spadku w poprzednim roku) odnotowano wzrost spożycia masła. Wg badań budżetów rodzinnych prowadzonych przez GUS spożycie masła zwiększyło się o ok. 6,5% względem 2000 r. Przewiduje się, że w 2002 r. niski poziom cen masła w relacji do jego podstawowych substytutów będzie sprzyjał dalszemu zwiększaniu jego konsumpcji. Wzrost spożycia masła w br. będzie jednak prawdopodobnie nie większy niż 2-3%.

5. Działania ARR

W celu zagospodarowania występujących nadwyżek rynkowych produktów mleczarskich od początku maja 2002 r. Agencja Rynku Rolnego prowadzi zakupy masła. Do 15 czerwca 2002 r. zakupiono ok. 3,7 tys. t masła w blokach na zapasy ARR po cenie 8,02 zł/kg (z VAT). Również w maju br. ARR uruchomiła system dopłat do eksportu odtłuszczonego mleka w proszku. Do 17 czerwca br. w tym systemie wyeksportowano 3250 t tego artykułu przy średniej kwocie dopłaty 0,98 zł/kg. W ramach dodatkowych zadań powierzonych przez Radę Ministrów Agencja będzie kontynuować udzielanie dopłat do eksportu OMP, które obejmą cały limit dopuszczony w ramach porozumień z WTO, tj. 37 tys. t. Ponadto ARR zakupi 10 tys. t odtłuszczonego mleka w proszku na zapasy. W ramach zatwierdzonego przez Radę Ministrów "Programu przechowywania przetworów mlecznych na 2002 r." ARR stosować będzie również dopłaty do przechowywania artykułów mleczarskich, którymi może objąć: 3,0 tys. t masła, 4,5 tys. t serów twardych i 40 tys. t OMP.

Prognoza cen do grudnia 2002 r.

Zespół niezależnych ekspertów, uwzględniając koniunkturalne i sezonowe zmiany w układzie czynników podażowo-popytowych na rynku mleka, przewiduje do końca 2002 r. następujący poziom cen: