Analiza rynku i prognoza cen mleka

Aktualna sytuacja cenowa

I. Mleko surowe

Od początku br., z uwagi na rozpoczynający się w kwietniu rok referencyjny, odnotowuje się zwiększoną podaż mleka surowego do skupu, co wpływa hamująco na poziom jego cen. W pierwszych dwóch miesiącach br. skup mleka był o 4,4% większy od relatywnie wysokiego poziomu w analogicznym okresie ub.r. Ceny mleka w tym okresie obniżyły się. Według danych GUS w lutym br. średnia cena skupu mleka surowego ukształtowała się na poziomie 79,91 zł/hl, tj. o 1,5% niższym niż w styczniu br. i o 3,1% niższym w porównaniu do analogicznego okresu przed rokiem.

II. Masło w blokach

Ceny zbytu masła, po wyraźnym wzroście w listopadzie i grudniu ub.r., od początku br. wahają się, wykazując jednak tendencję spadkową.
W lutym przeciętna cena tego artykułu wg cotygodniowego monitoringu prowadzonego przez GISiPAR, wyniosła 8,51 zł/kg (z VAT) i była o 1,3% niższa niż w poprzednim miesiącu, ale o ponad 10% wyższa od bardzo niskiego poziomu ubiegłorocznego.

III. Mleko odtłuszczone w proszku

W wyniku spadku cen mleka odtłuszczonego w proszku na rynku światowym, krajowe ceny zbytu tego produktu również obniżają się już od jesieni ub.r. W grudniu 2001 r. były one o 7,5% niższe niż rok wcześniej. Według danych GISiPAR od początku br. odnotowywany jest dalszy spadek. W lutym br. średnia cena OMP (wyliczona z danych GISiPAR) wyniosła 7,23 zł/kg (z VAT) i była o 3,2% niższa niż w styczniu br. i aż o 18% niższa niż przed rokiem. W połowie marca br. obniżyła się do 7,00 zł/kg.

Czynniki wpływające na poziom cen:

1. Pogłowie krów i produkcja mleka

W 2001 r. utrzymała się spadkowa tendencja w chowie krów, chociaż jej tempo było wolniejsze niż w latach poprzednich. W grudniu ub.r. pogłowie krów wyniosło ok. 3 mln szt. i było o 1,9% niższe od stanu notowanego przed rokiem, podczas gdy w czerwcu roczna stopa spadku wyniosła 3% (w 2000 r. spadek pogłowia w analogicznych okresach wynosił odpowiednio 7,6% i 9,4%).

Prawdopodobnie w 2002 roku redukcja pogłowia krów będzie przebiegała jeszcze wolniej. Wymiana genetyczna stada w gospodarstwach specjalizujących się w chowie bydła mlecznego powoduje wzrost wydajności mlecznej krów. W tej sytuacji, ocenia się, że produkcja mleka będzie się stopniowo zwiększać.

2. Podaż mleka surowego, masła i mleka odtłuszczonego w proszku

W konsekwencji postępującej specjalizacji w sektorze mleczarskim od 1999 r. odnotowuje się wzrost towarowości produkcji mleka kosztem ograniczania zużycia surowca w gospodarstwach rolniczych. Według danych GUS w 2001 r. skupiono nieco ponad 7 mld l mleka, tj. o 6,7% więcej niż w 2000 r. W styczniu i lutym br. skup mleka był o 4,4% wyższy w porównaniu do analogicznego okresu przed rokiem. Ocenia się, że w najbliższych miesiącach 2002r., w celu zapewnienia sobie jak największych limitów produkcji mleka, producenci będą starali się maksymalnie zwiększać jego dostawy do skupu.

Zwiększenie dostaw mleka do mleczarni wpływa na poziom produkcji artykułów mleczarskich. W 2001 r. produkcja masła i mleka odtłuszczonego w proszku były wyższe niż przed rokiem odpowiednio o ok. 9% i 18%.

Wielkość produkcji tych artykułów w 2002 r., oprócz wysokiej podaży surowca, uzależniona będzie od popytu konsumpcyjnego, a w przypadku OMP również od cen na rynku światowym. W okresie styczeń-luty br. produkcja masła osiągnęła poziom zbliżony do uzyskanego w analogicznym okresie 2001r. Ocenia się, że w br. wskutek przewidywanego niewielkiego wzrostu spożycia masła, jego produkcja może zwiększyć się o 1-2% i wyniesie ok. 154 tys. t. Natomiast, przy niskim poziomie cen na rynkach zagranicznych produkcja OMP w br. może obniżyć się znacząco.

3. Handel zagraniczny

W 2001 r. na krajową podaż masła miały wpływ jego obroty w handlu zagranicznym. Według danych GUS w okresie 11 miesięcy do kraju sprowadzono 2,6 tys. t masła, tj. ponad 4-krotnie mniej niż w analogicznym okresie przed rokiem. Natomiast w wyniku sprzedaży zapasów ARR oraz liberalizacji handlu z Unią Europejską eksport masła był znaczący i w miesiącach styczeń-listopad ub.r. wyniósł 18,3 tys. t. Był on ponad 7-krotnie większy niż w tym samym czasie 2000 r. Według notowań Agra-Europe od grudnia 2001 r. na rynkach zagranicznych notowano spadek cen masła. W lutym br. cena masła ukształtowała się na poziomie 1050 USD/t i była o blisko 9% niższa niż w styczniu br. i o 14% niższa niż przed rokiem. Według wstępnych danych CIS w okresie styczeń-luty br. sprowadzono do Polski ok. 1,1 tys. t masła wobec 0,4 tys. t w analogicznym okresie ub.r.

W związku z korzystną koniunkturą na światowym rynku OMP, która utrzymywała się do jesieni ub.r. w okresie styczeń-listopad 2001 r. wyeksportowano blisko 103 tys. t proszku chudego, tj. o 34% więcej w porównaniu z analogicznym okresem przed rokiem. Notowany od listopada głęboki spadek cen OMP utrzymuje się również w roku bieżącym. W lutym br. cena tego produktu ukształtowała się na poziomie 1425 USD/t i była o ok. 7% niższa niż w styczniu i aż o ponad 32% niższa niż przed rokiem. Według ocen ekspertów prawdopodobny jest dalszy spadek cen OMP na rynkach zagranicznych. W tej sytuacji, należy liczyć się z realnym ograniczeniem eksportu OMP w 2002 r.

4. Spożycie masła

W 2001 r. (po znaczącym spadku w poprzednim roku) odnotowano wzrost spożycia masła. Wg badań budżetów rodzinnych prowadzonych przez GUS spożycie masła zwiększyło się o ok. 6,5% względem 2000 r. Przewiduje się, że w 2002 r. zwiększona podaż masła będzie sprzyjała utrzymywaniu się niskich jego cen co prawdopodobnie będzie powodować dalsze zwiększanie jego konsumpcji.

5. Działania interwencyjne ARR

W celu uzupełnienia sezonowo malejącej podaży masła, jaka zwykle występuje w okresie jesienno-zimowym, Agencja Rynku Rolnego prowadzi (rozpoczętą w listopadzie 2001 r.) sprzedaż masła w blokach z przeznaczeniem na rynek krajowy z zapasów zgromadzonych w okresie letnim. Cena wywoławcza sprzedaży masła z zapasów ARR ustalona została na poziomie 8,30 zł/kg (bez VAT), tj. w wysokości ceny zakupu. Niewielkie jednak zainteresowanie zakupami tego artykułu, jak również spadek cen krajowych spowodował iż z dniem 1 marca 2002r. obniżono cenę tego produktu do poziomu 7,30 zł/kg. Łącznie od 20 listopada ub.r. do 20 marca 2002r. skierowano na rynek krajowy ok. 3 tys. t masła w blokach, uzyskując ceny transakcyjne zbliżone do cen wywoławczych.

Z uwagi na trudności z zagospodarowaniem zapasów masła na rynku krajowym od 5 lutego 2002r. ARR prowadzi również sprzedaż masła w blokach z przeznaczeniem na eksport po cenie wywoławczej 3,50 zł/kg. Łącznie do 20 marca 2002r. wyeksportowano ok. 4,2 tys. tego produktu.

W okresie letnim 2002 r. ARR przewiduje wykup masła, dopłaty do przechowywania masła, mleka odtłuszczonego w proszku i serów twardych dojrzewających oraz dopłaty do eksportu mleka odtłuszczonego w proszku.

Prognoza cen do września 2002 r.

Zespół niezależnych ekspertów, uwzględniając koniunkturalne i sezonowe zmiany w układzie czynników podażowo-popytowych na rynku mleka, przewiduje na II i III kwartał 2002 r. następujący poziom cen:

* – wg GUS
** – wg GISiPAR
*** – ceny zbytu z podatkiem VAT